Świnka – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania nagminnego zapalenia przyusznic

Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, nazywane także świnką, jest choroba zakaźną o podłożu wirusowym. Do objawów świnki należą ból i brzęk ślinianek, zmniejszone wydzielanie śliny, gorączka oraz ogólne osłabienie. Leczenie polega na stosowaniu preparatów łagodzących objawy. Zakażenie wirusem świnki może prowadzić do rozwoju ciężkich powikłań, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jądra i najądrza prowadzące do bezpłodności, zapalenie trzustki, niedosłuchu lub głuchoty.  

Świnka u dzieci i dorosłych – charakterystyka 

Świnka, nazywana także nagminnym zapaleniem ślinianek przyusznych (łac. Parotitis epidemica, ang. mumps), jest wirusową chorobą zakaźną, która przenosi się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt ze skażonymi przedmiotami. Charakterystycznymi objawami świnki są obrzęk i bolesność jednej lub obu ślinianek przyusznych, gorączka oraz osłabienie. Ze względu obowiązkowe szczepienia ochronne na odrę, świnkę oraz różyczkę w wieku dziecięcym, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych obecnie zdarza się rzadko.  

Choroba najczęściej występuje u dzieci, u których zazwyczaj ma łagodniejszy przebieg niż u dorosłych. Do poważnych powikłań świnki należy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder mogące prowadzić do bezpłodności, zapalenie trzustki lub nerwu słuchowego i głuchota.  

Świnka – przyczyny. Jak dochodzi do zakażenia wirusem świnki? 

Do zakażenia wirusem świnki dochodzi drogą kropelkową, poprzez kontakt z wydzielinami lub przedmiotami użytkowanymi wcześniej przez chorego. Wirus świnki poprzez nabłonek układu oddechowego przedostaje się do krwi, skąd dociera do innych narządów.

Wirus nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych jest wysoce zakaźny, a objawy choroby pojawiają się zazwyczaj po około 18 dniach od zakażenia. Osoba zakażona wirusem świnki zaczyna zarażać osoby z otoczenia już 7 dni przed pojawieniem się obrzęku ślinianek. Okres zakaźności ustaje do 9 dni po wystąpieniu objawów obrzękowych ślinianek przyusznych.  

Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) – objawy 

Nagminne zapalenie przyusznic charakteryzuje nagły początek objawów i ostry przebieg. Szacuje się, że nawet w około 20% przypadków zakażenie wirusem świnki ma przebieg bezobjawowy. W przebiegu klinicznym świnki wyróżnia się dwa okresy – okres objawów zwiastunowych oraz okres objawów zapalenia ślinianek.   

Okres objawów zwiastunowych pojawia zazwyczaj kilka dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek i charakteryzuje się objawami grypopodobnymi (gorączka, bóle mięśni, bóle głowy).  

Zapalenie ślinianek najczęściej dotyczy ślinianek przyusznych, rzadziej podżuchwowych. Zazwyczaj (w ok. 70% przypadków) jest to proces obustronny. Do objawów zapalenia ślinianek zalicza się: 

• ból i obrzęk ślinianek – największy w 2.–3. dniu choroby, skóra nad ślinianką może być napięta i błyszcząca, obrzęk często obejmuje struktury otaczające śliniankę: okolice skroni, wyrostka sutkowatego, łuku jarzmowego lub szyi. Obrzęk ślinianek najczęściej ustępuje w ciągu 7 dni;  
• zaczerwienienie błony śluzowej okolicy ujścia przewodu ślinianki przyusznej i obrzęk brodawki na wewnętrznej stronie policzka; 
• zmniejszone wydzielanie śliny, suchość w jamie ustnej; 
• trudności w połykaniu, żuciu czy szerokim otwieraniu ust. 

Świnka – leczenie 

W leczeniu świnki stosuje się preparaty łagodzące objawy, w tym leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz preparaty nawadniające w przypadku odwodnienia w przebiegu wysokiej gorączki. Należy unikać gorących oraz kwaśnych potraw, które pobudzając wydzielanie śliny mogą powodować nasilenie objawów bólowych.  

Świnka – powikłania po nagminnym zapaleniu przyusznic u dzieci i dorosłych   

Powikłania świnki częściej występują u młodzieży i dorosłych niż u dzieci. Do najczęstszych powikłań po zakażeniu wirusem świnki zalicza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jądra i najądrza, mogące prowadzić do niepłodności, zapalenie jajnika, zapalenie trzustki, zapalenie wątroby, nerek, zapalenie nerwu słuchowego, które może prowadzić do niedosłuchu lub głuchoty.  

Nagminne zapalenie przyusznic – profilaktyka. Szczepienie przeciw śwince 

Dzięki obowiązkowym w Polsce szczepieniom dzieci na odrę, świnkę i różyczkę, liczba przypadków nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych znacznie spadła. Szczepionka przeciwko śwince jest dostępna w postaci skojarzonej ze szczepionką chroniącą przed odrą i różyczką (szczepionka MMR). Według aktualnych zaleceń, szczepienie przeciw śwince, odrze i różyczce podaje się dwukrotnie: pierwsza dawka w 13.–15. miesiącu życia, a druga dawka, tzw. uzupełniająca w 6. roku życia.  

Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce cechuje się wysoką skutecznością. Do możliwych odczynów poszczepiennych zalicza się ból i zaczerwienienie w miejscu podania, podwyższoną temperaturę po szczepieniu, powiększenie węzłów chłonnych oraz wysypkę.