Szczepionka MMR – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na odrę, świnkę, różyczkę

Szczepionka MMR to preparat skojarzony, zawierający atenutowane szczepy wirusów (żywe, ale osłabione), zapewniający odporność na trzy choroby zakaźne: odrę, świnkę i różyczkę. Zgodnie z kalendarzem szczepień podaje się dwie dawki szczepionki – w 13.–15. miesiącu oraz w 6. roku życia dziecka. Jakie skutki uboczne mogą pojawić się po podaniu szczepionki MMR?

Szczepionka MMR – charakterystyka

Odra, świnka i różyczka należą do chorób o wysokiej zaraźliwości, którym mogą towarzyszyć poważne powikłania powodujące trwały uszczerbek na zdrowiu. W celu zapobiegania zachorowalności w Polsce od 2004 roku wprowadzono obowiązek szczepienia przeciw wyżej wspomnianym chorobom. Obecnie dostępna jest szczepionka MMR będąca trójskładnikową szczepionką przeciw odrze (measles), śwince (mumps) oraz różyczce (rubella). Pojedyncze preparaty są niedostępne. 

Szczepionka MMR podawana jest podskórnie lub domięśniowo w dwóch dawkach: podstawowej i uzupełniającej, zgodnie z kalendarzem szczepień ochronnych. Może być podawana z innymi szczepionkami, lecz miejsce wkłucia powinno być zmienione. 

MMR – czym są odra, świnka, różyczka? 

Odra, świnka i różyczka są chorobami zakaźnymi, wywoływanymi przez wirusy. Są przenoszone droga kropelkową.

Wirus odry (Measles virus) jest jednym z najbardziej zaraźliwych wirusów, w przypadku kontaktu z chorą osobą ryzyko zachorowania stanowi 90–95%. Okres wylęgania wynosi 10-12 dni. Początkowe objawy nie są charakterystyczne, występują: gorączka, ból gardła, katar, suchy kaszel oraz złe samopoczucie. Po 10 dniach w jamie ustnej pojawiają się białe wykwity otoczone czerwoną linia tzw. plamki Koplika, towarzyszy temu wysoka gorączka. Następnie całe ciało zostaje pokryte czerwoną, grudkowatą i swędzącą wysypką, która z czasem zlewa się w plamy. Odra nawet po kilku latach od zachorowania może spowodować podostre zapalenie mózgu, prowadzące do ciężkiego uszkodzenia i śpiączki.  

Świnka, czyli nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, wywoływana jest przez wirusa świnki (Mumps rubulavirus). Okres wylęgania choroby wynosi 14-24 dni. Do głównych objawów świnki zaliczamy: gorączkę, obrzęk i bolesność jednej lub obu ślinianek przyusznych, podżuchwowych i/lub podjęzykowych, katar, trudności w żuciu i połykaniu, utratę łaknienia oraz suchość w jamie ustnej. Zakażenia wirusem świnki mają różnorodny przebieg – od bezobjawowego, przez niegroźne zapalenie ślinianek, aż do ciężkich powikłań mogących powodować zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych z licznymi powikłaniami neurologicznymi. Dodatkowo może dojść do zapalenia mięśnia sercowego, jąder  i jajników, co grozi niepłodnością. 

Wirus różyczki (Rubella virus) przenosi się droga kropelkową, może również dojść do zakażenia wrodzonego – przez łożysko. Okres wylęgania choroby wynosi 14-21 dni. Do objawów różyczki należą: podwyższona temperatura, kaszel, katar, zaczerwienienie gardła, silnie powiększone węzły chłonne za uszami i na potylicy oraz wysypka rozpoczynająca się na twarzy i w ciągu doby obejmująca całe ciało. Różyczka jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, które w przeszłości nie były szczepione i nie przeszły choroby. Zakażenie wirusem różyczki w trakcie ciąży grozi wewnątrzmacicznym obumarciem płodu, poronieniem lub wystąpieniem licznych, ciężkich wad rozwojowych.

Kiedy szczepić?

W wyjątkowych sytuacjach szczepionkę MMR można podać w 9. miesiącu życia dziecka. Uzyskanie wcześniejszej ochrony zalecane jest w czasie epidemii lub podróży w regiony, gdzie odra jest rozpowszechniona oraz gdy dziecko uczęszcza do żłobka. 

Szczepienie MMR zalecane jest też:

• osobom niezaszczepionym,
• osobom, które w przeszłości otrzymały tylko jedną dawkę szczepienia,
• młodym kobietom, zwłaszcza gdy zawodowo mają kontakt z dziećmi.

Podanie szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce powinno być poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym, przeprowadzonym przez lekarza. 

Szczepionka MMR – cena

Szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych są bezpłatne, finansowane z budżetu państwa. Przychodnia POZ, która przeprowadza szczepienia obowiązkowe, odbiera szczepionki na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Aktualnie bezpłatna jest szczepionka skojarzona MMR zawierająca szczepy trzech wirusów – odry, świnki i różyczki. 

Na rynku dostępna jest poczwórnie skojarzona szczepionka MMRV, która dodatkowo chroni przed ospą wietrzną (varicella). Koszt takiej szczepionki w całości ponoszony jest przez pacjenta. Dla osób z zaleceniem zaszczepienia MMR, szczepionka nie jest finansowana z budżetu państwa. 

Szczepionka MMR – powikłania 

Jednoznaczne określenie odczynów poszczepiennych w przypadku preparatów skojarzonych jest znacznie utrudnione ze względu na zawartość antygenów przeciw kilku chorobom zakaźnym. Po podaniu szczepionki MMR mogą wystąpić łagodne odczyny miejscowe, utrzymujące się 1-2 dni. Charakteryzują się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz bólem w miejscu podania szczepionki. Może również wystąpić stan podgorączkowy, nietypowy płacz dziecka, powiększenie węzłów chłonnych lub wysypka na skórze, co jest wynikiem prawidłowego procesu uodparniania. 

Do niepożądanych odczynów poszczepiennych po podaniu szczepionki MMR, które nie pozostawiają trwałych zmian w organizmie zaliczamy:

• reakcje alergiczne,
• drgawki gorączkowe,
• plamki krwotoczne na skórze,
• łagodne zapalenie mózgu.

W przypadku każdej szczepionki podawanej w postaci zastrzyku, powinien być dostępny zestaw przeciwwstrząsowy na wypadek wystąpienia silnej poszczepiennej reakcji nadwrażliwości.

Szczepionka MMR – przeciwskazania 

Szczepienie MMR nie jest zalecane osobom z nadwrażliwością na którykolwiek ze składników szczepionki (w tym na neomycynę, żelatynę) oraz w przypadku wystąpienia objawów niepożądanych po podaniu wcześniejszej dawki. Nie należy przeprowadzać szczepienia na miesiąc przed planowaną ciążą ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu wad wrodzonych płodu wywołanych żywym, atenuowanym szczepem wirusa różyczki. 

Opóźnione szczepienie MMR należy przeprowadzić w przypadku wystąpienia choroby przebiegającej z wysoką gorączką, zaostrzenia chorób przewlekłych oraz przebytej transfuzji krwi, osocza lub preparatów ludzkich immunoglobulin. 

Dodatkowymi przeciwskazaniami są:

• białaczka, nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego i chłonnego, chłoniaki,
• aktualne leczenie immunosupresyjne (w tym stosowanie dużych dawek kortykosteroidów),
• ciężkie zaburzenia odporności, 
• czynna, nieleczona gruźlica.