Szczepionka BCG – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na gruźlicę
Marta Pietroń

Szczepionka BCG – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na gruźlicę

Szczepionka BCG, czyli szczepionka na gruźlicę, jest w Polsce obowiązkowa. Zgodnie z kalendarzem szczepień podaje się ją  śródskórnie w pierwszej dobie życia. Po prawidłowo wykonanym szczepieniu przeciwko gruźlicy w miejscu wkłucia pojawia się odczyn, a następnie owrzodzenie, które pozostawia na skórze charakterystyczną bliznę. 

Szczepionka BCG – charakterystyka 

Gruźlica jest chorobą zaraźliwą – bakterie, które ją wywołują z dużą łatwością przenoszą się z osoby chorej na zdrową. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania i wystąpienia ciężkich postaci choroby (gruźlica rozsiana oraz gruźlicze zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych), wykonywane są szczepienia ochronne. 

Szczepionka przeciw gruźlicy (BCG – szczep Bacillus Calmette-Guerin) składa się z żywych prątków gruźlicy o znacznie osłabionej zjadliwości (atenuowanych) i pozbawionych działania chorobotwórczego. Celem szczepionki BCG jest wytworzenie odporności przeciwgruźliczej bez wywoływania pełnoobjawowej choroby.

Po podaniu śródskórnym prątki ulegają namnożeniu w miejscu wstrzyknięcia oraz w okolicznych węzłach chłonnych. Dodatkowo w miejscu podania powstaje białawy pęcherzyk, znikający po kilku minutach. Z upływem czasu dochodzi do zaczerwienienia skóry i pojawienia się owrzodzenia, które po około dwóch tygodniach ulega zagojeniu, a w jego miejscu tworzy się niewielka blizna.

Wystąpienie przedwczesnego odczynu poszczepiennego (24–48h po szczepieniu) określa się mianem poronnego fenomenu Kocha. Przybiera on postać trudno gojącego się owrzodzenia, co wskazuje na zakażenie prątkami gruźlicy i wymaga rozpoczęcia leczenia przeciwgruźliczego. 

W celu uniknięcia zaszczepienia dziecka chorego, wcześniej powinno wykonać się próbę tuberkulinową. Na podstawie średnicy obrzęku powstałego w wyniku podania tuberkuliny, dokonuje się oceny odpowiedzi układu immunologicznego na bakterię wywołującą gruźlicę. Szczepionka BCG podawana jest w lewe ramię, dlatego przez okres co najmniej trzech miesięcy od jej podania nie należy szczepić dziecka w tym miejscu, by nie doszło do zapalenia okolicznych węzłów chłonnych. 

BCG – czym jest gruźlica?

Gruźlica jest bakteryjną chorobą zakaźną wywoływaną przez prątki gruźlicy – Mycobacterium tuberculosis. Głównym źródłem zakażenia są chorzy na gruźlicę płuc, którzy aktywnie wydalają bakterie gruźlicy wraz z wydzielinami z dróg oddechowych w trakcie kaszlu, kichania, odksztuszania czy mówienia. Prątki gruźlicy wraz z wdychanym powietrzem dostają się do płuc, gdzie, zagnieżdżając się, wytwarzają ogniska pierwotne. Następnie przenoszone są za pomocą krwi i limfy do wielu narządów, gdzie przy sprzyjających warunkach wywołują pełnoobjawową chorobę. 

Do czynników zwiększających ryzyko rozwinięcia się gruźlicy zaliczamy złe warunki sanitarne czy mieszkaniowe, niedożywienie oraz choroby obniżające odporność organizmu (zakażenie HIV, nowotwory, choroby krwi, transplantacje narządów). Zmiany gruźlicze mogą występować w różnych narządach ciała, z czego najczęstszą postacią jest gruźlica płuc. Nie zawsze zakażenie prątkami oznacza rozwój choroby, czasami diagnozuje się utajoną postać gruźlicy, która może przekształcić się w formę aktywną. Do zarażenia może również dojść drogą pokarmowa w wyniku spożycia produktów mlecznych pochodzących od bydła chorego na gruźlicę. W Polsce ze względu na reżim sanitarno-weterynaryjny ryzyko zakażenia drogą pokarmową jest znikome. 

Objawy gruźlicy początkowo nie są nasilone i mają charakter przewlekły. Najczęściej prątki gruźlicy zagnieżdżają się w płucach, dlatego u chorych dominują objawy ze strony układu oddechowego. Pojawia się kaszel trwający powyżej 3 tygodni, któremu może towarzyszyć odkrztuszanie śluzowej bądź ropnej wydzieliny, duszności oraz ból w klatce piersiowej. Sporadycznie dochodzi do krwioplucia.  

Do objawów ogólnych gruźlicy zaliczają się:

  • stan podgorączkowy,
  • nocna potliwość,
  • brak apetytu,
  • utrata masy ciała,
  • osłabienie,
  • złe samopoczucie.

Leczenie gruźlicy jest długotrwałe i opiera się na stosowaniu 3 lub 4 preparatów przeciwprątkowych. W Polsce terapia przeciwgruźlicza finansowana jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Prawidłowo wdrożony schemat leczenia kończy się wyleczeniem. Nieregularne zażywanie leków lub całkowite zaprzestanie terapii przekształca chorobę w stan przewlekły, prowadzący do ciężkich niepełnosprawności, niewydolności oddechowej lub zgonu. 

BCG – kiedy szczepić?

W Polsce od 1955 roku szczepienie BCG jest obowiązkowe. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie noworodka odbywa się w ciągu 24 godzin po urodzeniu, przed wypisaniem z oddziału neonatologicznego.

W przypadku wcześniaków szczepienie przeciw gruźlicy należy wykonać po osiągnięciu masy ciała powyżej 2000 g. Szczepienie uzupełniające u osób niezaszczepionych należy wykonać możliwie jak najwcześniej, nie później niż do ukończenia 15. roku życia. Nie zaleca się powtórnego szczepienia BCG.

Podanie szczepionki przeciw gruźlicy powinno być poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym, przeprowadzonym przez lekarza. 

Powiązane produkty

BCG – cena

Szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych są bezpłatne. Szczepionka BCG podawana noworodkom w szpitalu zakupiona jest z budżetu państwa i dystrybuowana przez Inspekcję Sanitarną. Szczepienie uzupełniające dla osób niezaszczepionych, w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) do ukończenia 15. roku życia, powinno być przeprowadzone w przychodni POZ. Przychodnia POZ odbiera szczepionki zakupione z budżetu państwa na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej. 

BCG – powikłania

Szczepionka przeciw gruźlicy podawana zdrowym dzieciom uznawana jest za bezpieczną. Miejscowe odczyny poszczepienne (owrzodzenia, ropnie podskórne, krostki) nie wymagają leczenia, jedynie ochrony przed nadkażeniami, ustępują one samoistnie po około 3 miesiącach od zaszczepienia. Nieznaczne powiększenie (do 15 mm) regionalnych węzłów chłonnych, uznaje się za prawidłową reakcję poszczepienną. 

Skutki uboczne BCG należy zgłosić lekarzowi w sytuacji, gdy w miejscu wstrzyknięcia wystąpiły duże owrzodzenia (powyżej 1 cm), ropień lub keloid. Są one wynikiem błędnej techniki podania szczepionki, nieprawidłowej dawki lub indywidualnej reakcją organizmu. Konsultacja lekarska jest również wymagana w przypadku: wystąpienia gorączki, zaburzeń oddychania, bolesności czy ropnego zapalenia węzłów chłonnych. Ciężkie powikłania po szczepieniu przeciw gruźlicy występują sporadycznie i najczęściej dotyczą osób z wrodzonymi zaburzeniami odporności. 

BCG – przeciwwskazania

Przeciwskazania do szczepienia BCG to:

  • pierwotne lub wtórne niedobory odporności (zakażenie HIV, leczenie immunosupresyjne),
  • niska masa urodzeniowa (poniżej 2000 g),
  • noworodki z poważnymi wadami rozwojowymi,
  • chorzy na gruźlicę, AIDS, nowotwory złośliwe,
  • gorączka,
  • zmiany skórne.
  1. E. Augustynowicz–Kopeć, U. Demkow, I. Grzelewska-Rzymowska i in., Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci.
  2. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 16 października 2019 roku w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2020, DZ. URZ. Min. Zdr. 2019.87.
  3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, „www.szczepienia.pzh.gov.pl” [online], [dostęp:] 02.11.2020.
  4. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2017, MP, Kraków 2017.
  5. Charakterystyka produktu leczniczego – szczepionka przeciwgruźlicza BCG 10, "www.pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl" [online], [dostęp:] 02.11.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zespół Aspergera – objawy, diagnoza u dzieci i dorosłych. Zaburzenie ze spektrum autyzmu

    Zespół Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe nazywane potocznie łagodniejszą formą autyzmu. Zgodnie ze statystykami dotyczy nawet 4% osób na świecie, a jego objawy mogą różnić się w zależności od indywidualnego przypadku. Jak objawia się zespół Aspergera u dzieci i dorosłych? Jakiego wsparcia potrzebują osoby z tym zaburzeniem?

  • Paracetamol czy ibuprofen — który lek na gorączkę wybrać dla dziecka i jak go prawidłowo dawkować?

    Gorączka u dzieci bardzo często przysparza ogromnego problemu rodzicom. Część z nich boi się dawać dzieciom leki przeciwgorączkowe, ponieważ nie wiedzą dokładnie, w jaki sposób należy je dawkować i jakie odstępy czasu należy zachować pomiędzy poszczególnymi dawkami leków. Który lek w walce z infekcją podawać dzieciom? Jaka jest bezpieczna dawka ibuprofenu lub paracetamolu, którą można podać maluchowi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Szczepionka przeciw ospie wietrznej – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki

    Szczepionka na ospę wietrzną jest zalecana w Programie Szczepień Ochronnych. Chroni przed zachorowaniem i powikłaniami po przejściu choroby. Szczepionka na polskim rynku występuje w formie jednego preparatu i można ją podawać dzieciom, które skończyły 9 miesięcy. Kilkudziesięcioletnią oporność na ospę zapewnia podanie dwóch dawek leku, w określonych odstępach czasu. Ile kosztuje szczepionka, jak się przygotować do szczepienia przeciwko ospie wietrznej i czy jest ono bezpieczne? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Biegunka u niemowlaka i dziecka – co robić? Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

    Biegunka to jedna z najczęstszych dolegliwości u dzieci oraz przyczyna wizyt lekarskich. Wbrew pozorom postępowanie jest bardzo proste i w części przypadków dziecko może być z powodzeniem leczone w domu. Jak radzić sobie z biegunką u noworodka, niemowlęcia lub starszego dziecka? Jak zapobiegać rozwolnieniu i kiedy zgłosić się do lekarza?

  • Sposoby na wzmocnienie odporności dziecka – szczepienia, hartowanie, suplementacja

    Wzmocnienie odporności dziecka jest często wyzwaniem dla rodziców. Muszą oni zadbać nie tylko o dietę, ale także o odpowiednią ilość snu czy dopilnowanie kalendarza szczepień. Wszystkie działania, które podejmują powinny być z pewnością okraszone zdrowym rozsądkiem. Jak go zachować i nie zaszkodzić dziecku, chcąc uodpornić je na wszelkie choroby? Czy jest to w ogóle możliwe?

  • Jak uniknąć wad zgryzu u dzieci? Dobre nawyki

    Chociaż blisko 90 procent dzieci w wieku szkolnym ma mniejsze lub większe wady zgryzu, to tylko 10–15 procent z nich boryka się z zaawansowanymi problemami w tej sferze, które wymagają leczenia. Większość pacjentów poddaje się działaniom korekcyjnym ze względu na defekt kosmetyczny, a nie z powodu dolegliwości zdrowotnych.

  • Wyprawka dla noworodka z apteki – co kupić? O czym pamiętać?

    Zbliżający się poród niesie sporo emocji dla obojga rodziców. Przygotowując się na przyjście nowego członka rodziny, warto wcześniej zaopatrzyć się w niezbędne produkty, które będą potrzebne od pierwszych dni życia dziecka. Wcześniej przygotowana lista, a następnie zakupienie wyprawki dla noworodka przed jego narodzinami ograniczy zbędny stres po narodzinach dziecka oraz doda rodzicom pewności, że są w pełni przygotowani na przyjście dziecka.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.