Szczepionka BCG – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na gruźlicę
Marta Pietroń

Szczepionka BCG – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na gruźlicę

Szczepionka BCG, czyli szczepionka na gruźlicę, jest w Polsce obowiązkowa. Zgodnie z kalendarzem szczepień podaje się ją  śródskórnie w pierwszej dobie życia. Po prawidłowo wykonanym szczepieniu przeciwko gruźlicy w miejscu wkłucia pojawia się odczyn, a następnie owrzodzenie, które pozostawia na skórze charakterystyczną bliznę. 

Szczepionka BCG – charakterystyka 

Gruźlica jest chorobą zaraźliwą – bakterie, które ją wywołują z dużą łatwością przenoszą się z osoby chorej na zdrową. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania i wystąpienia ciężkich postaci choroby (gruźlica rozsiana oraz gruźlicze zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych), wykonywane są szczepienia ochronne. 

Szczepionka przeciw gruźlicy (BCG – szczep Bacillus Calmette-Guerin) składa się z żywych prątków gruźlicy o znacznie osłabionej zjadliwości (atenuowanych) i pozbawionych działania chorobotwórczego. Celem szczepionki BCG jest wytworzenie odporności przeciwgruźliczej bez wywoływania pełnoobjawowej choroby.

Po podaniu śródskórnym prątki ulegają namnożeniu w miejscu wstrzyknięcia oraz w okolicznych węzłach chłonnych. Dodatkowo w miejscu podania powstaje białawy pęcherzyk, znikający po kilku minutach. Z upływem czasu dochodzi do zaczerwienienia skóry i pojawienia się owrzodzenia, które po około dwóch tygodniach ulega zagojeniu, a w jego miejscu tworzy się niewielka blizna.

Wystąpienie przedwczesnego odczynu poszczepiennego (24–48h po szczepieniu) określa się mianem poronnego fenomenu Kocha. Przybiera on postać trudno gojącego się owrzodzenia, co wskazuje na zakażenie prątkami gruźlicy i wymaga rozpoczęcia leczenia przeciwgruźliczego. 

W celu uniknięcia zaszczepienia dziecka chorego, wcześniej powinno wykonać się próbę tuberkulinową. Na podstawie średnicy obrzęku powstałego w wyniku podania tuberkuliny, dokonuje się oceny odpowiedzi układu immunologicznego na bakterię wywołującą gruźlicę. Szczepionka BCG podawana jest w lewe ramię, dlatego przez okres co najmniej trzech miesięcy od jej podania nie należy szczepić dziecka w tym miejscu, by nie doszło do zapalenia okolicznych węzłów chłonnych. 

BCG – czym jest gruźlica?

Gruźlica jest bakteryjną chorobą zakaźną wywoływaną przez prątki gruźlicy – Mycobacterium tuberculosis. Głównym źródłem zakażenia są chorzy na gruźlicę płuc, którzy aktywnie wydalają bakterie gruźlicy wraz z wydzielinami z dróg oddechowych w trakcie kaszlu, kichania, odksztuszania czy mówienia. Prątki gruźlicy wraz z wdychanym powietrzem dostają się do płuc, gdzie, zagnieżdżając się, wytwarzają ogniska pierwotne. Następnie przenoszone są za pomocą krwi i limfy do wielu narządów, gdzie przy sprzyjających warunkach wywołują pełnoobjawową chorobę. 

Do czynników zwiększających ryzyko rozwinięcia się gruźlicy zaliczamy złe warunki sanitarne czy mieszkaniowe, niedożywienie oraz choroby obniżające odporność organizmu (zakażenie HIV, nowotwory, choroby krwi, transplantacje narządów). Zmiany gruźlicze mogą występować w różnych narządach ciała, z czego najczęstszą postacią jest gruźlica płuc. Nie zawsze zakażenie prątkami oznacza rozwój choroby, czasami diagnozuje się utajoną postać gruźlicy, która może przekształcić się w formę aktywną. Do zarażenia może również dojść drogą pokarmowa w wyniku spożycia produktów mlecznych pochodzących od bydła chorego na gruźlicę. W Polsce ze względu na reżim sanitarno-weterynaryjny ryzyko zakażenia drogą pokarmową jest znikome. 

Objawy gruźlicy początkowo nie są nasilone i mają charakter przewlekły. Najczęściej prątki gruźlicy zagnieżdżają się w płucach, dlatego u chorych dominują objawy ze strony układu oddechowego. Pojawia się kaszel trwający powyżej 3 tygodni, któremu może towarzyszyć odkrztuszanie śluzowej bądź ropnej wydzieliny, duszności oraz ból w klatce piersiowej. Sporadycznie dochodzi do krwioplucia.  

Do objawów ogólnych gruźlicy zaliczają się:

  • stan podgorączkowy,
  • nocna potliwość,
  • brak apetytu,
  • utrata masy ciała,
  • osłabienie,
  • złe samopoczucie.

Leczenie gruźlicy jest długotrwałe i opiera się na stosowaniu 3 lub 4 preparatów przeciwprątkowych. W Polsce terapia przeciwgruźlicza finansowana jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Prawidłowo wdrożony schemat leczenia kończy się wyleczeniem. Nieregularne zażywanie leków lub całkowite zaprzestanie terapii przekształca chorobę w stan przewlekły, prowadzący do ciężkich niepełnosprawności, niewydolności oddechowej lub zgonu. 

BCG – kiedy szczepić?

W Polsce od 1955 roku szczepienie BCG jest obowiązkowe. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie noworodka odbywa się w ciągu 24 godzin po urodzeniu, przed wypisaniem z oddziału neonatologicznego.

W przypadku wcześniaków szczepienie przeciw gruźlicy należy wykonać po osiągnięciu masy ciała powyżej 2000 g. Szczepienie uzupełniające u osób niezaszczepionych należy wykonać możliwie jak najwcześniej, nie później niż do ukończenia 15. roku życia. Nie zaleca się powtórnego szczepienia BCG.

Podanie szczepionki przeciw gruźlicy powinno być poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym, przeprowadzonym przez lekarza. 

Polecane dla Ciebie

BCG – cena

Szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych są bezpłatne. Szczepionka BCG podawana noworodkom w szpitalu zakupiona jest z budżetu państwa i dystrybuowana przez Inspekcję Sanitarną. Szczepienie uzupełniające dla osób niezaszczepionych, w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) do ukończenia 15. roku życia, powinno być przeprowadzone w przychodni POZ. Przychodnia POZ odbiera szczepionki zakupione z budżetu państwa na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej. 

BCG – powikłania

Szczepionka przeciw gruźlicy podawana zdrowym dzieciom uznawana jest za bezpieczną. Miejscowe odczyny poszczepienne (owrzodzenia, ropnie podskórne, krostki) nie wymagają leczenia, jedynie ochrony przed nadkażeniami, ustępują one samoistnie po około 3 miesiącach od zaszczepienia. Nieznaczne powiększenie (do 15 mm) regionalnych węzłów chłonnych, uznaje się za prawidłową reakcję poszczepienną. 

Skutki uboczne BCG należy zgłosić lekarzowi w sytuacji, gdy w miejscu wstrzyknięcia wystąpiły duże owrzodzenia (powyżej 1 cm), ropień lub keloid. Są one wynikiem błędnej techniki podania szczepionki, nieprawidłowej dawki lub indywidualnej reakcją organizmu. Konsultacja lekarska jest również wymagana w przypadku: wystąpienia gorączki, zaburzeń oddychania, bolesności czy ropnego zapalenia węzłów chłonnych. Ciężkie powikłania po szczepieniu przeciw gruźlicy występują sporadycznie i najczęściej dotyczą osób z wrodzonymi zaburzeniami odporności. 

BCG – przeciwwskazania

Przeciwskazania do szczepienia BCG to:

  • pierwotne lub wtórne niedobory odporności (zakażenie HIV, leczenie immunosupresyjne),
  • niska masa urodzeniowa (poniżej 2000 g),
  • noworodki z poważnymi wadami rozwojowymi,
  • chorzy na gruźlicę, AIDS, nowotwory złośliwe,
  • gorączka,
  • zmiany skórne.
  1. E. Augustynowicz–Kopeć, U. Demkow, I. Grzelewska-Rzymowska i in., Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania gruźlicy u dorosłych i dzieci.
  2. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 16 października 2019 roku w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2020, DZ. URZ. Min. Zdr. 2019.87.
  3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, „www.szczepienia.pzh.gov.pl” [online], [dostęp:] 02.11.2020.
  4. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2017, MP, Kraków 2017.
  5. Charakterystyka produktu leczniczego – szczepionka przeciwgruźlicza BCG 10, "www.pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl" [online], [dostęp:] 02.11.2020.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

    Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

  • Pierwsze Święta z dzieckiem

    Boże Narodzenie to cudowny okres w roku. W przypadku świeżo upieczonych rodziców chwile te będą jeszcze bardziej magiczne - pierwsze święta z dzieckiem to niezapomniane przeżycie. Należy jednak pamiętać o tym, że w okresie świątecznym na naszego malca może czekać w domu wiele niebezpieczeństw. Dlatego musimy zadbać o jego bezpieczeństwo i sprawić, aby całe Święta upłynęły w spokoju i aby nie zakłócił ich żaden wypadek.

  • Pierwsza miesiączka – jak się przygotować?

    Pierwsza miesiączka to bardzo ważne wydarzenie dla dojrzewającej dziewczynki. Aby lepiej przygotować dziecko na czekające je zmiany, warto już od wczesnego dzieciństwa rozmawiać na tematy związane z cielesnością.

  • Jak rozpoznać krótkowzroczność u dziecka?

    Krótkowzroczności nie można cofnąć, natomiast jeśli już wystąpiła, można spowolnić jej rozwój, a nawet czasami jej zapobiec. Ta wada wzroku może mieć różne podłoże, np. genetyczne. Najczęściej postępuje wraz z wiekiem aż do momentu ustabilizowania się, co ma miejsce po zakończeniu wzrostu gałki ocznej. Jak rozpoznać wadę wzroku u dziecka? Na jakie objawy zwrócić uwagę?

  • USG ciąży – jak wygląda badanie? Ile razy należy je robić? Cena, wskazania

    Ultrasonografia (badanie ultrasonograficzne, USG) to badanie obrazowe, które jest całkowicie bezpieczne dla każdego pacjenta, a w przypadku kobiet ciężarnych również dla płodu. Pozwala monitorować prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu na każdym etapie. Istnieje kilka rodzajów USG. Każde z nich wykonuje się na innym etapie ciąży. Czym różni się USG wczesnej ciąży od tego w późniejszych miesiącach, a także którą chorobę można diagnozować dzięki ultrasonografii?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

  • Dziecko ma gorączkę – jak podawać leki i obniżyć temperaturę?

    Gorączka u dziecka to powszechny objaw chorobowy, który zazwyczaj jest wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może towarzyszyć wielu schorzeniom, takim jak grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie płuc, angina czy infekcje dróg moczowych. Gorączka u dziecka może wystąpić również w wyniku szczepienia lub innych czynników, także tych wynikających z autoimmunologii. Czy gorączkę trzeba zbijać od razu po tym, kiedy się pojawi? Jak obniżyć ją domowymi sposobami i czy nacieranie skóry dziecka alkoholem może okazać się pomocne?

  • Skala Brazeltona (NBAS) – co to jest? Do czego służy?

    Zrozumienie języka, w jakim komunikują się niemowlęta, jest dużą zagadką nie tylko dla rodziców, ale także dla pediatrów i badaczy. Skala Brazeltona (NBAS) powstała w 1973 roku i do dzisiaj stanowi przydatne narzędzie w ocenie indywidualnego charakteru niemowląt i dzieci aż do ukończenia 2 miesiąca życia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij