Zawroty głowy u dziecka – przyczyny, objawy, postępowanie

Uczucie wirowania podłoża lub własnego ciała – tak można opisać zawroty głowy. U dzieci dodatkowo mogą im towarzyszyć nudności, wymioty, niepokój czy zaburzenia równowagi. Co mogą oznaczać zawroty głowy u dziecka? Kiedy należy udać się do lekarza? Co robić, gdy dziecku kręci się w głowie? 

Zawroty głowy u dzieci występują stosunkowo rzadko, jednakże przysparzają sporych problemów diagnostycznych ze względu na trudności w nazwaniu objawów przez dziecko. Najczęstszymi przyczynami zawrotów głowy u dzieci są zapalenie ucha środkowego lub łagodne napadowe zawroty głowy. Postępowanie w przypadku dziecka, któremu kręci się w głowie jest zależne od ich przyczyny i nasilenia.  

Zawroty głowy u dziecka – czym są i jakie są ich przyczyny? 

Zawroty głowy można zdefiniować jako odczucie dyskomfortu spowodowane zaburzeniem orientacji przestrzennej, poczucia wirowania otoczenia lub własnego ciała, któremu może towarzyszyć lęk. Jest to rzadki objaw występujący u dzieci, jednakże przysparzający duże problemy diagnostyczne ze względu na trudność w nazywaniu abstrakcyjnych pojęć.  

Zawrotom głowy u dzieci często towarzyszą oczopląs, zaburzenia równowagi oraz objawy wegetatywne takie jak nudności, wymioty lub bladość skóry dziecka. Starsze dzieci często potrafią opisać symptomy zawrotów głowy, natomiast w przypadku niemowląt i małych dzieci ważne jest zwrócenie uwagi rodziców na zachowania malucha takie jak skłonność do upadków lub potykania się, chwytanie się podparcia, zaburzony chód, niepokój i płacz czy bladość. Zdarza się, że przy zawrotach głowy dziecko wymiotuje lub odczuwa mdłości.   

Zawroty głowy są objawem uszkodzenia struktur wchodzących w skład narządu równowagi. Około połowa przypadków zawrotów głowy u dzieci jest wywołana zapaleniem ucha środkowego, migreną lub łagodnymi napadowymi zawrotami głowy. Natomiast najczęstszą przyczyną zawrotów głowy u dorosłych są położeniowe zawroty głowy, które występują rzadko u dzieci.  

Zawroty głowy u dzieci mogą wystąpić także w przebiegu: 

• obecności woskowiny w przewodzie słuchowym, 
• migreny, 
• padaczki, 
• choroby lokomocyjnej, 
• stosowania leków ototoksycznych (antybiotyki aminoglikozydowe, diuretyki pętlowe),
• urazów głowy, wstrząsu mózgu,
• chorób wirusowych takich odra, świnka, różyczka,   
• wad rozwojowych ucha wewnętrznego, 
• guzów ośrodkowego układu nerwowego, 
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, 
• zaburzeń psychicznych np. depresji, 
• cukrzycy,  
• zaburzeń rytmu serca, arytmii, 
• chorób tarczycy, 
• anemii, 
• chorób nerek, 
• nadciśnienia tętniczego, 
• zaburzeń elektrolitowych, 
• zapalenie części przedsionkowej nerwu VIII, 
• zeza lub innych wad wzroku. 

Dziecku kręci się w głowie – objawy  

Zawroty głowy można podzielić na dwa rodzaje: 

• układowe, zwane też obwodowymi, w których odczuwany jest ruch wirowy. Zwykle zawrotom głowy towarzyszą nudności. Zaburzenia układowe spowodowane są zaburzeniami zlokalizowanymi w receptorach przedsionkowych ucha wewnętrznego lub gałązkach przedsionkowych VIII nerwu czaszkowego. 
• nieukładowe, zwane też ośrodkowymi – objawy są niespecyficzne, występuje poczucie niestabilności chodu, dziecko chwieje się. Związane są z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego (jądra przedsionkowego w dnie komory IV, ośrodków w móżdżku, pnia mózgu, tworu siatkowatego, pola przedsionkowego w korze mózgu, jądrach okoruchowych).  

Opisanie symptomów zawrotów głowy, zwłaszcza u młodszych dzieci, jest trudne ze względu na nieznajomość przez nich pojęć abstrakcyjnych. Rodzice jednak często zauważają, że dziecko chwieje się podczas wykonywania ruchów, chodzi niepewnie oraz często się potyka i upada, a u starszych dzieci występują trudności w nauce oraz problemy z jazdą na rowerze. 

Natomiast u małych dzieci i niemowląt w przypadku zawrotów głowy mogą wystąpić symptomy zastępcze w postaci niepokoju, płaczu, bladości skóry, wymiotów lub nadmiernej potliwości.  

Zawroty głowy u dziecka – kiedy udać się do lekarza? 

Jakie badania przy zawrotach głowy u dziecka? Pomocne może być wykonanie badań z krwi takich jak morfologia, glukoza, hormony tarczycy, elektrolity. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić także wykonanie badania obrazowego np. EEG, tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Badania laboratoryjne i obrazowe pozwolą wykluczyć choroby przebiegające z zawrotami głowy, takie jak zapalenie ucha środkowego, cukrzyca, choroby nerek i wątroby, guzy ośrodkowego układu nerwowego, padaczkę i wiele innych. 

Najczęściej u dzieci z zawrotami głowy bez innych towarzyszących objawów oraz po wykluczeniu innych przyczyn ich powstawania stwierdza się łagodne napadowe zawroty głowy wieku dziecięcego. Są to nagłe, krótkotrwałe napady zawrotów głowy, występujące rodzinnie. Zazwyczaj pojawiają się około 5. roku życia. Podczas napadu zawrotów głowy dziecko ma zachowaną świadomość, może być przestraszone, blade. Często objawom tym towarzyszą oczopląs oraz wymioty. Napady pojawiają się niezależnie od pozycji ciała dziecka i nie są prowokowane przez ruch. Choroba ta ma tendencję do samoograniczania i zazwyczaj ustępuje przed ukończeniem przez dziecko 10. roku życia. W przypadku łagodnych napadowych zawrotów głowy u dzieci wyniki badań dodatkowych są prawidłowe, a rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych.  

Leczenie zawrotów głowy zależne jest od ich przyczyny i zazwyczaj polega na leczeniu choroby podstawowej np. zapalenia ucha środkowego, padaczki, cukrzycy itp. Nieleczone zawroty głowy mogą upośledzać rozwój motoryczny dziecka i wpływać negatywnie na kontakty z rówieśnikami na skutek izolacji się dziecka.  

Co robić, gdy dziecku kręci się w głowie? Wskazówki dla rodziców 

W przypadku wystąpienia u dziecka zawrotów głowy należy: 

1. Pilnie udać się z dzieckiem do lekarza.
2. W trakcie zawrotów głowy zabezpieczyć dziecko przed upadkiem, a w przypadku towarzyszących wymiotów zapobiegać zachłyśnięciu się przez dziecko. 
3. Zwrócić uwagę na okoliczności pojawiania się zawrotów głowy (czy występują w dzień, w jakiej pozycji czy dziecko jest w ruchu, czy spoczynku, czy towarzyszą im objawy takie jak wymioty, ból głowy). 
4. Postępowanie zależne od rozpoznanej choroby zasadniczej.