Zapalenie przydatków – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Zapalenie przydatków to schorzenie dotyczące przede wszystkim kobiet współżyjących płciowo, w przebiegu którego dochodzi do zakażenia jajników i jajowodów. Przyczyną zapalenia przydatków są zazwyczaj bakterie, które przedostają się z pochwy do górnych dróg rodnych. Objawy, które się wówczas pojawiają to silny ból podbrzusza narastający podczas stosunku seksualnego oraz badania ginekologicznego, gorączka, dreszcze. 

Zapalenie przydatków – czym są przydatki?

Zapalenia żeńskich narządów płciowych są częstą dolegliwością wśród kobiet, zwłaszcza w wieku rozrodczym. Prawidłowo narządy rozrodcze dzielimy na te należące do piętra dolnego, do którego zaliczamy szyjkę macicy i pochwę, oraz do piętra górnego. Pochwa pozostaje skolonizowana przez liczne dobroczynne bakterie, a wiele z nich, zarówno pałeczki kwasu mlekowego, ale także inne bakterie tlenowe i beztlenowe, zapewniają naturalną ochronę przed ewentualnymi zakażeniami. 

Czasami zdarza się, że w wyniku zachwiania naturalnych mechanizmów obronnych, ale także po zabiegach ginekologicznych i innych operacjach chirurgicznych w obrębie miednicy, może dojść do zakażenia przydatków – jajowodów i jajników. 

Zapalenie przydatków – przyczyny

Zapalenie przydatków jest jednostką chorobową dość trudną w rozpoznaniu i diagnostyce. Bez przeprowadzenia wnikliwego wywiadu oraz dostępności bardziej specjalistycznych badań, nierzadko niemożliwe staje się jego rozróżnienie od chociażby zapalenia wyrostka robaczkowego czy ciąży pozamacicznej. Nie pomagają w tym również często niecharakterystyczne objawy i nietypowy przebieg oraz fakt, że nawracające zapalenia w obrębie przydatków predysponują do występowania ciąży pozamacicznej. Niemal zawsze proces zapalny jest rozlany zarówno na jajniki, jak i jajowody. 

W kontekście przyczyn występowania zapalenia przydatków dominującą rolę mają tutaj nie tylko mikroorganizmy przenoszoną drogą płciową, jak np. Neisseria gonorrhoeae odpowiedzialna za rzeżączkę czy Chlamydia trachomatis wywołująca zakażenia układu moczowo-płciowego, ale także bakterie endogenne, jak np. Bacteroides species, Escherichia coli czy Gardnella vaginalis. 

Zapalenie przydatków – objawy

Zapalenie przydatków powoduje trudności diagnostyczne, zwłaszcza jeśli przebieg jest skąpoobjawowy. Dlatego bardzo ważny jest pogłębiony wywiad. Nierzadko zdarza się, że dolegliwości zgłaszane przez kobietę zbiegają się w czasie np. z wyłyżeczkowaniem jamy macicy czy założeniem wkładki wewnątrzmacicznej w celach antykoncepcyjnych, co może naprowadzić lekarza w kierunku prawidłowego rozpoznania i jego przyczyny. Z kolei rzadko możemy spodziewać się zapalenia przydatków u kobiet, które jeszcze nie współżyły oraz nie miały przeprowadzanych zabiegów w obrębie miednicy i narządów rodnych, choć również w tych przypadkach nie jest to wykluczone. 

Nieleczone zapalenie przydatków może prowadzić do zapalenia otrzewnej, groźnego powikłania, któremu towarzyszą objawy otrzewnowe możliwe do zweryfikowania w badaniu przedmiotowym jamy brzusznej. 

Zapalenie przydatków – diagnostyka

Rozpoznanie zapalenia przydatków jest trudne i opiera się o przeprowadzenie pogłębionego wywiadu, badania przedmiotowego (podczas badania ginekologicznego pacjentka odczuwa zazwyczaj ból przy poruszaniu szyjką macicy i przy palpacji jajników) oraz badań dodatkowych. Badanie ultrasonograficzne (USG) zwykle nie pozwala na postawienie pewnego rozpoznania, ale jest pomocne w wykluczeniu innych schorzeń, takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego czy ciąża pozamaciczna. Wykonanie USG przezpochwowego charakteryzuje się większą czułością nieznacznie nasilonych stanów zapalnych niż w przypadku badania przez powłoki brzuszne. 

Czasami rozróżnienie miejsca wyjścia stanu zapalnego jest praktycznie niemożliwe, zatem podejmuje się decyzję o operacji i wykonaniu laparotomii w celu bezpośredniej oceny narządów wewnętrznych lub zweryfikowania ewentualnych powikłań zakażenia. 
Pamiętajmy również, że w procesie diagnostyki pomocne mogą okazać się posiew moczu oraz pobranie wymazu z dróg rodnych. Niektóre z drobnoustrojów mogą wywoływać także zakażenie u partnera, dlatego ważne jest potwierdzenie jego etiologii.

Zapalenie przydatków – leczenie

Leczenie I rzutu polega na podaniu cefalosporyn III generacji lub łączonej terapii ampicyliną z doksycykliną lub – w przypadku ich nieskuteczności – cefotaksymu z doksycykliną i metronidazolem. Leczenie trwa około 14 dni, a jeśli choroba ma przebieg ciężki, wskazana jest wówczas hospitalizacja i antybiotykoterapia dożylna. 

Pacjentki leczone ambulatoryjnie powinny zostać poddane badaniu kontrolnemu u lekarza po upływie 48-72 h, zwłaszcza jeśli ich stan nie ulega poprawie. Kobiety ciężarne z rozpoznaniem zapalenia przydatków powinny zostać niezwłocznie skierowane do szpitala. Istotne jest również, iż czasami punktem wyjścia zapalenia przydatków jest kolonizacja wkładki wewnątrzmacicznej i może się okazać konieczne jej usunięcie oraz zalecenie innego rodzaju antykoncepcji. 

Zapalenie przydatków – powikłania

Zapalenie przydatków prowadzi do znacznie częstszego występowania ciąży pozamacicznej. Poza tym do innych powikłań zaliczamy również zapalenie otrzewnej i wytworzenie się ropnia jajnikowo-jajowodowego, który stanowi jedno z nielicznych wskazań do leczenia operacyjnego i całkowitego usunięcia przydatków u młodych kobiet w wieku rozrodczym. Nieleczone zapalenie przydatków może prowadzić do stanów septycznych, niepłodności czy przewlekłego zespołu bólowego miednicy mniejszej.