LH (lutropina) – badanie, normy, za niska, za wysoka. Wskazania i interpretacja wyników hormonu luteinizującego

Badanie poziomu LH jest wskazane w przypadku prowadzenia procesu diagnostycznego wielu zaburzeń dotyczących pracy narządów odpowiadających za płodność pacjenta. Kobiety, które wykonują oznaczenie hormonu luteinizującego, dokonując interpretacji wyników laboratoryjnych, powinny zwrócić uwagę na dzień cyklu miesiączkowego, na który przypada dzień pobrania krwi, ponieważ determinuje on wartość lutropiny. Za niski lub za wysoki poziom LH towarzyszy najczęściej schorzeniom, takim jak PCOS, zaburzenia miesiączkowania i pracy przysadki mózgowej. Jak należy przygotować się do oznaczenia stężenia lutropiny, czy przed badaniem hormonu luteinizującego trzeba być na czczo i ile kosztuje badanie LH? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

LH (lutropina, hormon luteinizujący) to wytwarzany przez przysadkę mózgową hormon gonadotropowy, który stymuluje jajniki do wytwarzania estradiolu i progesteronu oraz jądra do produkcji testosteronu, dlatego jego oznaczenie wskazane jest zwykle w diagnostyce podłoża niepłodności u kobiet i mężczyzn. Badanie hormonu luteinizującego wykonywane jest też między innymi podczas procesu monitorowania owulacji, w diagnostyce zespołu policystycznych jajników (PCOS), zaburzeń miesiączkowania, a także zaburzeń czynności przysadki mózgowej i przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania u dzieci.

Czy jest LH (lutropina)?

Lutropina, czyli hormon luteinizujący (LH), jest hormonem wytwarzanym i wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej, stymulowanej do jego wydzielania przez gonadoliberynę (GnRH) – hormon podwzgórza mózgowego. U kobiet LH odpowiada za stymulację procesu jajeczkowania, produkcję estradiolu i progesteronu przez komórki jajników oraz przygotowanie zapłodnionego jaja do zagnieżdżenia się w ścianie macicy. U mężczyzn LH wpływa natomiast na wytwarzanie testosteronu przez komórki jąder. Stężenie hormonu luteinizującego w surowicy pacjenta zależne jest od płci i wieku osoby badanej, a w przypadku kobiet ma również związek z fazą cyklu miesiączkowego, w jakiej aktualnie znajduje się pacjentka.

Kiedy należy wykonać badanie poziomu LH?

Badanie poziomu hormonu luteinizującego wykonywane jest najczęściej w diagnostyce podłoża niepłodności u kobiet i mężczyzn – w tej sytuacji wykonuje się je zwykle w pakiecie z oznaczeniem pozostałych hormonów, takich jak FSH, estradiol, testosteron, progesteron czy prolaktyna.

U kobiet badanie LH wskazane jest również w monitorowaniu owulacji, diagnostyce chorób jajników (w tym PCOS) i zaburzeń miesiączkowania o nieznanym podłożu oraz w diagnostyce przedwczesnego wygasania czynności jajników i w określaniu wieku menopauzalnego. U mężczyzn poziom LH oznacza się m.in. w diagnostyce hipogonadyzmu, prowadzącego do dysfunkcji jąder. Badanie stężenia lutropiny u dzieci ma znaczenie w diagnostyce przyczyn opóźnionego lub przyspieszonego procesu dojrzewania. U pacjentów w różnym wieku badanie LH wykonywane jest także w diagnostyce chorób przysadki mózgowej, takich jak np. gruczolaki czy inne guzy produkujące lutropinę.

Jak zaburzenia poziomu lutropiny wpływają na ciążę?

Badanie LH jest bardzo istotne w diagnostyce przyczyn niepłodności u kobiet, które bez powodzenia starają się zajść w ciążę, a czego przyczynę może stanowić niedobór lutropiny. To właśnie dzięki działaniu lutropiny, komórka jajowa pod wpływem procesu luteinizacji przekształca się po owulacji w ciałko żółte, czyli komórkę wywarzającą progesteron – hormon niezbędny do dalszego utrzymania ciąży i zagnieżdżenia się zarodka w ścianie macicy. W dalszych etapach ciąży następujących po zagnieżdżeniu zarodka, hormon LH wpływa na utrzymanie ciąży poprzez stymulację produkcji progesteronu.

Lutropina (LH) – przebieg badania, cena/refundacja

Badanie poziomu lutropiny wykonywane jest w surowicy krwi żylnej, pobranej zwykle z żyły łokciowej. Do badania poziomu LH nie trzeba się specjalnie przygotowywać, niemniej – z uwagi na dobowe zróżnicowanie wydzielania lutropiny – na badanie należy zgłosić się w godzinach porannych. Oznaczenie LH nie wymaga od pacjenta bycia na czczo, ale w związku z tym, że zwykle badanie poziomu LH wykonywane jest w pakiecie z oznaczeniem innych parametrów, takich jak np. morfologia krwi żylnej, oznaczenie poziomu glukozy czy badania biochemiczne, wskazane będzie powstrzymanie się od spożywania posiłków na co najmniej 8–12 godzin przed pobraniem krwi. Na wynik badania czeka się z reguły nie dłużej niż 1 dzień.

Należy pamiętać, że u kobiet termin pobrania krwi na badanie LH należy ściśle skorelować ze wskazaniami lekarskimi, dla których badanie poziomu lutropiny jest wykonywane. Standardowo oznaczenie stężenia LH wykonuje się około 2.–5. dnia cyklu miesiączkowego (czyli w jego fazie pęcherzykowej, zwanej też folikularną), a w przypadku monitorowania jajeczkowania poziom lutropiny oznacza się około 12.–14. dnia cyklu miesiączkowego. Dla oceny fazy lutealnej cyklu miesięcznego badanie hormonu LH wykonywane jest około 21. dnia cyklu.

Gdy na badanie poziomu lutropiny skierowanie wyda odpowiedni specjalista, np. lekarz ginekolog lub endokrynolog, wówczas koszt badania zostanie zrefundowany przez NFZ. W przypadku, gdy sami zdecydujemy się na wykonanie badania za odpłatnością, jego koszt wyniesie około 40–50 złotych. Należy jednak pamiętać, by każdy wynik badania skonsultować z lekarzem prowadzącym, który w jego interpretacji weźmie pod uwagę nie tylko pojedyncze oznaczenie poziomu LH, ale też wywiad kliniczny i aktualny stan zdrowia pacjenta.

Lutropina (LH) – normy dla kobiet, mężczyzn i dzieci

Należy mieć na uwadze, że normy LH zależą od aparatury i metody, jaką wykonywane jest badanie. Normy ustalane są indywidualnie przez każde laboratorium wykonujące badanie lutropiny, co uniemożliwia porównywanie wyników uzyskanych w różnych laboratoriach.

Poziom lutropiny u kobiet nie jest stały – zależy zarówno od wieku, jak i od faz cyklu miesiączkowego. W fazie folikularnej cyklu miesiączkowego przysadka mózgowa wydziela mniej hormonu LH. Na około  24–48 godzin przed jajeczkowaniem poziom lutropiny gwałtownie wzrasta, by osiągnąć najwyższy w całym cyklu poziom. W fazie lutealnej cyklu miesiączkowego, gdy mimo owulacji w organizmie kobiety nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, poziom LH ponownie osiąga niższe wartości. U kobiet w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego wynik badania LH powinien mieścić się w przedziale od około 5 do 25 IU/mL, w fazie owulacyjnej od około 30 do 120 IU/mL, a norma LH dla fazy lutealnej wynosi od mniej więcej 5–25 IU/mL. U pacjentek po menopauzie wynik badania LH powinien mieścić się w granicach od około 7 do 60 IU/mL.

Norma LH dla mężczyzn mieści się w przedziale od mniej więcej 1,5 do 9,2 mlU/ml. U niemowląt i dzieci, po krótko obserwowanym w początkowym okresie życia wzroście stężenia LH, poziom lutropiny pozostaje niski aż do około 6–8 roku życia, by ponownie wzrosnąć wraz z rozpoczęciem procesu dojrzewania. Fizjologicznie wysoki poziom lutropiny występuje u pacjentek po menopauzie i w okresie owulacji. Warto dodać, że podwyższony poziom lutropiny może jednak świadczyć o współistnieniu innych chorób, takich jak: nowotwór (gruczolak) przysadki mózgowej, niewydolność jajników, zespół policystycznych jajników, pierwotna niedoczynności gonad (tj. jajników lub jąder) lub brak jednego albo obu jąder u chłopców. Niski poziom LH może świadczyć o niewydolności lub uszkodzeniu podwzgórza lub przysadki mózgowej (np. w związku z przebytym urazem, operacją czy przerzutami nowotworowymi).