Wczesna menopauza – jakie są jej przyczyny i jak sobie pomóc?

Do ginekologów trafia coraz więcej kobiet, które zbyt wcześnie przestają miesiączkować. Nie wiadomo do końca, co jest przyczyną tego zjawiska. Mówi się o złym trybie życia, stresie i wszechobecnych chorobach autoimmunologicznych. Oto strategia postępowania, gdyby taka sytuacja zdarzyła się tobie.

Wczesna menopauza — jak ją rozpoznać?

Objawy przedwczesnej menopauzy, określanej jako przedwczesne wygasanie czynności jajników (POF — premature ovarian failure), są w zasadzie takie same jak tej późniejszej. Jedyna różnica polega na tym, że pojawiają się, kiedy się ich jeszcze nie spodziewasz.

Jak wynika z badań naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Nigerii, opublikowanych w 2013 roku, problem ten dotyczy około 1 procenta populacji światowej kobiet. Jak rozpoznać POF? Charakterystyczne są zaburzenia miesiączkowania. O przedwczesnym wygasaniu czynności jajników mówimy, gdy krwawienie znika na dłużej niż cztery miesiące. Pojawiają się gwałtowne uderzenia gorąca, kołatanie serca, zwłaszcza w sytuacjach stresowych, oraz nadmierne pocenie się. Tym objawom towarzyszą wahania nastroju — od depresji po agresję. Może też pojawić się szybkie i nieuzasadnione (np. zmianą diety) tycie — centymetrów przybywa zwłaszcza w okolicach talii, niezależnie od typu naszej sylwetki. A wszystko wieńczą kłopoty ze spaniem. Takie nieprzyjemne sensacje nazywa się objawami wypadowymi. To nie koniec. Może wystąpić też nagłe nadmierne wysuszenie skóry oraz uczucie suchości pochwy, które zauważamy, kiedy pojawia się ból podczas stosunku.

Wczesna menopauza — przyczyny

Przyczyny POF są różne. Wymienia się przede wszystkim uwarunkowania genetyczne. To oznacza, że jeśli nasza mama i np. babcia wcześnie przekwitły — my również możemy się tego spodziewać. Naukowcy mówią też o infekcyjnych przyczynach POF czy tych wynikających z silnego stresu. Znaczenie ma także niezdrowy tryb życia, a więc palenie papierosów, zła dieta, otyłość, brak ruchu. Mówi się również o tym, że wczesna menopauza może mieć tło autoimmunologiczne — z chorobami tarczycy na czele.

Wczesna menopauza — leczenie

Jak należy postępować, gdy podejrzewamy, że grozi nam wczesna menopauza? Trzeba iść do lekarza, który zleci odpowiednie badania. Zwykle sprawdza się dwukrotnie poziom hormonu FSH w odstępie 4-6 tygodni, którego podwyższenie powyżej 40 IU/ml oznacza menopauzę (w aptekach dostępne są też testy płytkowe — do samodzielnego wykonania — badające poziom FSH). Gdy wynik wskazuje na spadek wydajności jajników, rozpoczyna się leczenie.

Zwykle jednak, gdy pacjentka nie planuje ciąży, leczenie polega na podawaniu HTM (hormonalnej terapii menopauzalnej), która pozwala wyeliminować nieprzyjemne objawy, ale ma też wiele innych, bardzo ważnych funkcji. W dużym stopniu chroni przed osteoporozą. HTM zmniejsza też ryzyko choroby wieńcowej i polepsza kondycję narządów płciowych. Wiadomo również, że obniża ryzyko zachorowania na choroby neurodegeneracyjne i demencję. Krótko mówiąc — sprzyja zachowaniu sprawności intelektualnej, bystrości myślenia i dobrej pamięci.

Wczesna menopauza — leczenie alternatywne

Na objawy menopauzy Polki stosują najczęściej suplementy diety — wynika z badania Instytutu Badawczego ARC Rynek i Opinia. Tymczasem eksperci przypominają, że brakuje dowodów na ich skuteczność. Jednak w medycznym środowisku panuje też opinia, że nie tylko leki hormonalne mogą pomóc uporać się z kłopotem. Istnieją alternatywne metody leczenia objawów menopauzy. Są przeznaczone dla tych kobiet, które mają przeciwwskazania do hormonalnej terapii menopauzalnej lub tych, które obawiają się działań ubocznych leczenia hormonalnego. Są to przede wszystkim terapie ziołowe, preparaty zawierające fitoestrogeny (hormony roślinne). Jak wynika z podsumowania badań nad skutecznością naturalnych preparatów w leczeniu menopauzy w latach 1994-2016, a opublikowanych w 2017 roku na stronach portalu naukowego Electron Physician, udokumentowaną skuteczność mają izoflawony (należą do fitoestrogenów), czyli grupy substancji roślinnych, których struktura chemiczna wykazuje podobieństwo do estrogenów. Ich działanie jest słabsze niż HTM, ale  w wielu przypadkach skuteczne. Zastosowanie preparatów roślinnych, np. soi czy czerwonej koniczyny, zawierających aktywne izoflawony, może wyrównywać poziom hormonów w organizmie. Zmniejszają się uciążliwe objawy menopauzy, np. uderzenia gorąca. Jednak nie jest to metoda skuteczna u wszystkich kobiet. Wymaga długotrwałego stosowania, nawet około 12 tygodni, jak wynika z badań przeprowadzonych w szpitalu w Taipei na Tajwanie w 2005 roku — z zastosowaniem ziołowych mieszanek na objawy menopauzy.

Wczesna menopauza — suchość intymna

Zanik działania hormonów płciowych powodujący wczesną menopauzę wpływa na zanikanie błony śluzowej wyścielającej pochwę. Pojawiają się infekcje intymne, stany zapalne pęcherza, suchość pochwy. W konsekwencji bolesność przy współżyciu. Trzeba temu zapobiegać. Oczywiście podanie hormonów poprawi nawilżenie pochwy i zmniejszy ryzyko stanów zapalnych w obrębie układu moczowego i płciowego, ale w aptekach są też skuteczne preparaty do stosowania miejscowo. Ginekolodzy chwalą żele, kremy lub globulki z kwasem hialuronowym nawilżające okolice intymne. Jak wynika z rekomendacji Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy warto wypróbować globulki z kwasem mlekowym — zawiera kultury dobrych bakterii, które pomagają regenerować śluzówkę.