Bakteryjne zapalenie pochwy – przyczyny, objawy, leczenie waginozy bakteryjnej

Szacuje się, że każda kobieta przynajmniej raz w życiu zmaga się z infekcją bakteryjną lub grzybiczą pochwy (najczęstszą przyczyną zakażeń są infekcje bakteryjne, chociaż w ostatnich latach coraz większy udział stanowi także czynnik grzybiczy). Podejrzenie infekcji intymnej o etiologii bakteryjnej powinno bezwzględnie skłonić nas do wizyty u lekarza ginekologa w celu dobrania prawidłowego leczenia. 

Bakteryjne zapalenie pochwy – przyczyny

Bakteryjne zapalenie pochwy jest jednym z częstszych rodzajów infekcji i stanowi codzienny element ginekologicznej praktyki lekarskiej. W prawidłowych warunkach pochwa jest skolonizowana przez dobroczynną florę bakteryjną, która stanowi naturalne środowisko w pochwie i chroni przed rozwojem drobnoustrojów patogennych. Ważnym elementem flory fizjologicznej są pałeczki kwasu mlekowego.

Niestety w pochwie panują idealne warunki do rozwoju zakażenia. Wilgotność, ograniczony dostęp tlenu i temperatura to czynniki, które sprzyjają namnażaniu bakterii. Również bliskość odbytu i cewki moczowej niekorzystnie wpływają na skłonność do infekcji intymnych. W przypadku zachwiania biocenozy pochwy, a zatem jej naturalnego środowiska, np. w następstwie nieprawidłowej higieny, zmian hormonalnych, ciąży, menopauzy, operacji ginekologicznych czy nawet zwykłej miesiączki, może dojść do rozwoju zakażenia. Wówczas zabezpieczają nas naturalne mechanizmy, takie jak kwaśne środowisko pochwy, bariera śluzu pokrywająca nabłonek oraz lokalne substancje, takie jak lizozym czy laktoferryna. 

Bakteryjne zapalenie pochwy – objawy

Objawy zapaleń pochwy pomagają nam zróżnicować przyczynę wywołującą dane zakażenie. Dzielimy je na zakażenia:

1. Pasożytnicze – najczęstsza to rzęsistkowica wywoływana przez rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis). Jest to rodzaj pasożyta bytujący w pochwie, cewce moczowej i pęcherzu moczowym. Często współistnieje z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową i wywołuje obfite, pieniste, szarawe i szarożółte upławy o mdłym zapachu. W ciężkiej infekcji dołączają się również obrzęk warg sromowych i ścian pochwy z intensywnymi dolegliwościami bólowymi oraz trudności z oddawaniem moczu. Należy wówczas leczyć obojga partnerów.
2. Grzybicze – najczęściej wywoływane przez Candidę albicans. Powodują silny świąd, pieczenie oraz białe, grudkowate, serowate upławy. Szczególną predyspozycją do zachorowań są obdarzone kobiety ciężarne, otyłe, przyjmujące antybiotyki i steroidoterapię oraz chorujące na cukrzycę. 

3. Bakteryjne – inaczej nazywane waginozą bakteryjną. 

Wspomniane wcześniej zmiany w biocenozie pochwy mogą sprzyjać nadkażeniu wirusem opryszczki i rzęsistkiem, a także predysponować do łatwiejszego zakażenia wirusem HIV i przetrwałego zakażenia wirusem HPV. Nieleczona waginoza bakteryjna prowadzi do zakażeń wstępujących na wyższe piętra narządu płciowego, które w warunkach fizjologicznych pozostają jałowe. U kobiet ciężarnych bakteryjne zapalenia pochwy predysponują do poronienia samoistnego i porodu przedwczesnego. 

Pamiętajmy, że doświadczany w czasie menopauzy niedobór hormonów płciowych prowadzi do wzrostu naturalnie kwaśnego pH pochwy, co z kolei prowadzi do zaniku fizjologicznej flory pochwy i przyczynia się do częstszych zakażeń bakteryjnych. 

Bakteryjne zapalenie pochwy – leczenie

Co istotne, w przypadku podejrzenia infekcji intymnej, bez względu na jej etiologię, zawsze bezwzględnie powinniśmy dążyć do jak najszybszej konsultacji z lekarzem. Nieleczone zakażenia bakteryjne pochwy mogą prowadzić do poważnych powikłań, a wdrożenie leczenia na własną rękę może chwilowo maskować objawy, ale nigdy nie prowadzi do wyleczenia zakażenia. 

Dotychczas zalecanym leczeniem pierwszego wyboru było podawanie doustnego lub doustnego i dopochwowego leczenia antybiotykiem. Wśród zalecanych substancji dominował metronidazol w postaci 7-dniowej kuracji doustnej lub w formie żelu dopochwowego stosowanego przez 5 dni. 

W okresie ciąży zalecanym antybiotykiem jest klindamycyna dostępna jako środek do stosowania ogólnego w tabletkach przez 7 dni lub w formie kremu i żelu dopochwowego, a także globulek dopochwowych. Jeżeli po upływie tego czas,  leczenie nie jest skuteczne lekarz powinien rozważyć pobranie posiewu z pochwy wraz z oceną wrażliwości danego patogenu na dostępne antybiotyki i wówczas włączyć leczenie celowane. 

Co ciekawe, zgodnie z najnowszym stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w przypadku waginozy bakteryjnej należy rozważyć stosowanie dopochwowych środków antyseptycznych. Zgodnie z rekomendacjami powinny one stanowić pierwszy wybór w leczeniu lokalnych infekcji pochwy, dzięki czemu nie tworzymy zjawiska lekooporności. Pamiętajmy, aby nigdy nie przerywać leczenia przed upływem zalecanego przez ginekologa czasu, nawet jeśli objawy ustąpiły. 

Bakteryjne zapalenie pochwy – zapobieganie i profilaktyka

Ważnym czynnikiem zapobiegającym często pojawiającym się infekcjom bakteryjnym pochwy jest zachowanie prawidłowej higieny. Oznacza to, że nigdy nie wprowadzamy wody i środków myjących do wewnątrz pochwy. Myjemy wyłącznie zewnętrzne narządy płciowe, najlepiej samą wodą lub z niewielkim dodatkiem naturalnego, bezzapachowego płynu do higieny intymnej. 

Pamiętajmy także, że depilacja i golenie miejsc intymnych może nas pozbawić „warstwy ochronnej”, która oddziela miejsca intymne od świata zewnętrznego. Warto zadbać wówczas o jednorazową maszynkę wyłącznie do tych okolic, a na co dzień używać oddzielnego ręcznika. W trakcie wakacji ważnym punktem profilaktyki jest zmiana kostiumu kąpielowego na suchy po kąpieli w morzu czy basenie, a także regularna wymiana podpasek i tamponów w trakcie miesiączki.