Odmiedniczkowe zapalenie nerek – objawy, przyczyny, leczenie

Ból w okolicy lędźwiowej, gorączka, dreszcze i wymioty – mogą stanowić objawy rozpoczynającego się ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Choroba ta wywoływana jest przez infekcję nerki, najczęściej pochodzenia bakteryjnego. Diagnozę tego schorzenia opiera się na posiewie i badaniu ogólnym moczu, a także na badaniach krwi. W ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek antybiotyk stanowi podstawę terapii. Ważne jest również zapewnienie odpowiedniej ilości płynów oraz odpoczynek. Brak podjęcia leczenia może prowadzić do groźnych powikłań, dlatego nie wolno lekceważyć pierwszych objawów tej infekcji.

Czym jest odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Jest to stan zapalny górnego odcinka układu moczowego, tzn. miedniczki oraz miąższu nerki spowodowany infekcją. Najczęściej czynnikami wywołującymi są bakterie. W zależności od czasu trwania stanu zapalnego oraz obecności powikłań wyróżniono ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek. To pierwsze jest zdecydowanie częściej spotykane. W przewlekłym zapaleniu nerek dochodzi do powstania blizn i upośledzenia funkcji narządu.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną ostrego odmiedniczkowe zapalenia nerek mogą być różne czynniki. Najczęściej jest to infekcja wywołana przez bakterie – w zdecydowanej większości przez pałeczkę okrężnicy – Escherichia Coli. Rzadziej do choroby prowadzą inne bakterie oraz grzyby. Bardzo często infekcja ma charakter wstępujący – drobnoustroje migrują z niższych części układu moczowego (pęcherza i cewki moczowej). Zakażenie może być również przeniesione przez krew (jest to jedynie około 2% przypadków). Istnieją czynniki zwiększające ryzyko rozwoju stanu zapalnego. Za najważniejszy należy uznać utrudniony odpływ moczu. Do takiej sytuacji może predysponować wiele stanów patologicznych w obrębie układu moczowego. Wśród najistotniejszych z nich należy wymienić kamienie moczowe, łagodny przerost prostaty u starszych mężczyzn oraz wady wrodzone, powodujące odpływy pęcherzowo-moczowodowe moczu. Inne czynniki to zaburzenia mięśniowe i nerwowe np. towarzyszące stwardnieniu rozsianemu czy urazom rdzenia kręgowego. Do pozostałych przyczyn odmiedniczkowego zapalenia nerek należą długotrwałe cewnikowanie pęcherza moczowego, zabiegi na drogach moczowych, a także stany prowadzące do spadku odporności (np. stosowanie leków, cukrzyca). Co ważne, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zwłaszcza prawej nerki częściej występuję w ciąży i połogu.

Jakie są przyczyny powstawania przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek?

Do przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek prowadzi kilka przyczyn. Jedną z częstszych jest nawracające ostre bakteryjne zapalenie nerek. Przy zachorowaniu na to schorzenie, brak zastosowania leczenia lub zbyt późne jego wdrożenie, stanowi kolejny istotny czynnik ryzyka. Do powstania przewlekłego odmiedniczkowe zapalenie nerek są predysponowane osoby z wadami anatomicznymi układu moczowego i nawracająca kamicą moczową. Wśród dzieci najczęstszą przyczynę stanowi cofanie się moczu z pęcherza moczowego do nerek. W przebiegu tego schorzenia powstają blizny w miąższu narządu. Powikłaniami przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek są zwłóknienie nerki, jej stopniowy zanik i utrata funkcji.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – objawy

Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek są dość charakterystyczne. Pojawia się ból o różnym nasileniu w dolnej części pleców – w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, zazwyczaj po jednej stronie (chyba że stan zapalny obejmuje obie nerki – wówczas ból będzie z obu stron). W badaniu przez lekarza nasila go lekkie uderzenie lub wstrząsanie tej okolicy – nazywa się to dodatnim objawem Goldflama. Bolesność może promieniować do okolicy pachwiny, narządów płciowych i wewnętrznej strony uda. Pojawić się może ból i pieczenie podczas oddawania moczu oraz częste oddawanie moczu (zwłaszcza gdy dodatkowo występuję zapalenie pęcherza moczowego). Ostremu odmiedniczkowemu zapaleniu nerek towarzyszą objawy ogólne. Są to złe samopoczucie, ból głowy i brzucha. Pojawiają się gorączka (często 39–40 stopni Celsjusza) i dreszcze, a także nudności i wymioty. Objawy przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek są podobne do występujących w ostrym stanie zapalnym nerki. Co więcej, wraz z pogarszaniem się funkcji narządu może rozwinąć się przewlekła niewydolność nerek.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

W diagnostyce odmiedniczkowego zapalenia nerek badania moczu i krwi są bardzo pomocne w postawieniu właściwej diagnozy. Wykonuje się badanie ogólne oraz posiew moczu (próbkę moczu umieszcza się na pożywce bakteryjnej w celu sprawdzenia, jakie bakterie się w nim znajdują i określenia wrażliwości na antybiotyki). We krwi sprawdza się ilość białych krwinek oraz wskaźniki stanu zapalnego – OB (odczyn Biernackiego) i CRP (białko C-reaktywne). U chorych przyjętych do szpitala wykonuje się posiew krwi. W odmiedniczkowym zapaleniu nerek w wynikach moczu charakterystyczne są leukocyturia, czyli obecność białych krwinek (leukocytów) oraz bakteriomocz, czyli obecność licznych bakterii w moczu. Mogą być obecne także nieprawidłowe wałeczki ziarniste i leukocytowe oraz białko. Ponadto, mocz jest mętny (wynika to z dużej zawartości leukocytów, normalnie mocz ma barwę słomkowo-żółtą) i ma cuchnący zapach. W posiewie moczu często udaję się ustalić rodzaj bakterii wywołującej infekcję oraz określić, na jakie antybiotyki jest wrażliwa. Czasem, jako badanie wstępne korzysta się z testów paskowych. Wykrywają one w moczu obecność azotynów, enzymów wytwarzanych przez bakterie. W badaniach krwi obserwowana jest leukocytoza – podniesiony poziom białych krwinek oraz wysokie wartości markerów zapalnych – OB i CRP. W wybranych przypadkach lekarz może wykonać badania obrazowe, przede wszystkim USG nerek.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – leczenie

W leczeniu odmiedniczkowego zapalenia nerek istotne jest przestrzeganie zaleceń lekarza oraz stosowanie odpowiedniej terapii. Podstawę stanowi skuteczny antybiotyk. Lekarz określa rodzaj lekarstwa na podstawie wykonanego posiewu moczu. Do czasu otrzymania wyniku badania stosuje się leczenie empiryczne, tzn. oparte na wytycznych postępowania. Lekiem pierwszego wyboru jest cyprofloksacyna, stosowana w dawce 500 mg 2 razy dziennie lub lewofloksacyna. Innymi, powszechnie stosowanymi antybiotykami są m.in. kotrimoksazol i amoksycylina z kwasem klawulanowym. Terapia trwa od 7. do 14. dni. Podczas leczenia, oprócz zażywania antybiotyku, ważne jest ogólne dbanie o siebie. Należy odpoczywać w łóżku oraz spożywać dużą ilość płynów. Powinno się także stosować zbilansowaną dietę. W celu zmniejszenia gorączki i dolegliwości bólowych można stosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne z paracetamolem czy z ibuprofenen. Na zmniejszenie bólu korzystnie wpływa także ciepło – można stosować ciepłe kompresy lub użyć termofora.

Należy pamiętać, że nieleczone odmiedniczkowe zapalenie nerek można prowadzić do poważnych powikłań. Najpoważniejszym z nich jest urosepsa (przejście zakażenia z nerki do krwi). Może dojść do powstania ropnia nerki oraz martwicy brodawek nerkowych. Ostre bakteryjne zapalenie nerki może przejść, w już opisane, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie oraz przewlekłą niewydolność nerek.