Zapalenie ślinianek – objawy, przyczyny, leczenie

Ślinianki (łac. glandulae salivales) to gruczoły wydzielania zewnętrznego, wytwarzające ślinę. Dobowe wydzielanie śliny to od 1 do 2 litrów (w stanie pełnego zdrowia), co stanowi około 10% wszystkich soków trawiennych organizmu. W 90% jest ona wydzielana przez pary dużych ślinianek – przyusznych (w postaci rzadszej śliny surowiczej, skąd przewodem Stenona wydostaje się ona na wysokość zębów trzonowych do jamy ustnej), podżuchwowych (w postaci śliny śluzowo-surowiczej, która wydzielana jest poprzez przewody Whartona w dnie jamy ustnej), podjęzykowych (również w formie śluzowo-surowiczej poprzez przewody Bartholina uchodzące pod językiem) oraz w 10% przez około 400 mikrogruczołów rozmieszczonych na błonie śluzowej całej jamy ustnej i języka.

Zapalenie ślinianek – przyczyny

Zapalenie ślinianek należy do najczęstszych schorzeń tych narządów. Jeśli zapalenie ogranicza się tylko do jednego gruczołu, to najczęściej za jego powstanie będzie odpowiadać infekcja bakteryjna (m.in. Streptococcus viridans, Staphylococcus aureus, Peptostreptococcus anaerobius, Fusobacterium nucleatum), a jeśli obejmuje wszystkie duże gruczoły ślinowe, to wtedy stoi za nim infekcja wirusowa (np. wirus świnki, paramyksowirus, cytomegalowirus, HPV-6, HHV-8 czy HIV i HCV). Oprócz tego do przyczyn wywołujących zapalenie ślinianek możemy zaliczyć – choroby IgG4-zależne, kamienie ślinowe oraz zapalenia na tle ziarniniakowym oraz limfocyto-nabłonkowym.

Nie zawsze jednak to, co na pierwszy rzut oka wygląda na typowe zapalenie ślinianek, faktycznie nim jest. Dlatego też w diagnostyce różnicowej tego stanu należy brać pod uwagę:

• choroby węzłów chłonnych ślinianki przyusznej (np. gruźlica czy choroba kociego pazura),
• naczyniaki wieku dziecięcego,
• guzy (chłoniaki i mięsaki),
• powiększenie na tle innych chorób (np. cukrzycy czy anoreksji),
• malformacje limfatyczne,
• zespół Sjögrena.

Rodzaje zapalenia ślinianek

Zapalenie ślinianek możemy dzielić zależnie od przyczyny, długości trwania czy obrazu klinicznego. Najczęściej wyróżnia się:

• nagminne zapalenie przyusznic (świnka) – rozwija się na skutek zakażenia drogą kropelkową paramyksowirusem (najczęściej wirusem świnki), który rozwija się w nabłonku jamy ustnej i zakaża ślinianki,
• ostre ropne zapalenie ślinianek – jest spowodowane zakażeniem wstępującym, które wędruje z jamy ustnej, dlatego też predysponuje do niego odwodnienie, niewłaściwa higiena jamy ustnej czy kamienie ślinowe,
• przewlekłe zapalenie ślinianek – to najczęściej obustronne i niebolesne powiększenie ślinianek, wywołane przez wirusa HIV lub pełnoobjawowe AIDS,
• nawracające zapalenie ślinianek – nie ma jednej przyczyny, a wśród możliwych czynników wymienia się nieprawidłową budowę przewodów wyprowadzających ślinę czy tło autoimmunologiczne.

Objawy zapalenia ślinianek

Szczegółowe objawy będą zależały od rodzaju oraz przyczyny zapalenia ślinianek.

Jednak do najczęstszych objawów, które są doświadczane przez pacjentów, możemy zaliczyć:

• złe samopoczucie,
• utratę apetytu,
• gorączkę,
• obrzęk w okolicy ślinianek,
• ból przy jedzeniu lub dotknięciu chorej okolicy,
• nieprzyjemny posmak w ustach,
• uczucie suchości w jamie ustnej.

Leczenie zapalenia ślinianek

Najważniejszym sposobem leczenia zapalenia ślinianek jest leczenie objawowe, do którego zaliczymy:

• stosowanie leków przeciwbólowych,
• łagodny masaż okolicy ślinianki,
• odpowiednie nawodnienie,
• dbałość o higienę jamy ustnej,
• środki ślinopędne.

Jeśli zapalenie ma tło bakteryjne, wtedy dodatkowo stosuje się antybiotykoterapię – najczęściej amoksycylinę z kwasem klawulanowym, rzadziej cefadroksyl czy kloksacylinę. W przypadku zapalenia ślinianek u niemowląt i noworodków spowodowanego gronkowcem złocistym konieczne może być zastosowanie wankomycyny.

Domowe sposoby na zapalenie ślinianek

Objawy zapalenia ślinianek wymagają bezwzględnej konsultacji lekarskiej celem ustalenia, czy nie jest to zapalenie bakteryjne lub inna poważna przyczyna. Dlatego leczenie tylko domowymi sposobami może być ryzykowne. W przypadku postawienia diagnozy zapalenia ślinianek możemy wspomóc nasz organizm, stosując zróżnicowaną dietę, intensywne nawadnianie oraz żucie gumy i ssanie pastylek bez cukru, co sprzyja wytwarzaniu śliny.