Kamica ślinianek – przyczyny, objawy, leczenie

Kamica ślinianek, kamica ślinowa (łac. sialolithiasis) to nieprzyjemna dolegliwość związana z tworzeniem się złogów w przewodach wyprowadzających ślinianek, które blokują odpływ śliny. Dotyka ona częściej osoby w średnim wieku (powyżej 40. roku życia), szczególnie mężczyzn, chociaż zdarza się, że pojawi się też u osób młodszych. Najczęściej dotyka duże gruczoły ślinowe (aż w 90% są to ślinianki podżuchwowe, a w 15% przyuszne).

Jak tworzą się kamienie w śliniankach? Jak leczyć kamicę ślinianek?

Ślinianki (łac. glandulae salivales) to gruczoły wydzielania zewnętrznego wytwarzające ślinę. Dobowe wydzielanie śliny to od 1 do 2 litrów (w stanie pełnego zdrowia), co stanowi około 10% wszystkich soków trawiennych organizmu. W 90% ślina jest wydzielana przez pary dużych ślinianek (przyusznych, podżuchwowych, podjęzykowych) oraz w 10% przez około 400 mikrogruczołów rozmieszczonych na błonie śluzowej całej jamy ustnej i języka. Ze względu na wysoką zawartość soli mineralnych w ślinie mogą się one odkładać wokół złuszczonych nabłonków, prowadząc właśnie do kamicy ślinianek.

Kamica ślinianek – co to za schorzenie?

Kamica ślinianek to częste schorzenie dużych gruczołów ślinowych, które przeważnie występuje jednostronnie. Kamienie ślinowe to złogi (złożone najczęściej z fosforanu wapnia, fosforanu magnezu i węglanu wapnia), które odkładają się na złuszczonym nabłonku, ciałach obcych lub konglomeratach bakterii. Początkowo kamica może przypominać też guzy ślinianek lub torbiele zastoinowe.

Przyczyny kamicy ślinianek

Przyczyny powstania kamicy ślinowej nie zostały jednoznacznie zbadane i prawdopodobnie mają na nią wpływ liczne czynniki (m.in. dieta, zaburzenia anatomiczne czy poziom elektrolitów w organizmie). Miejscowo kamicy mogą sprzyjać stany zapalne ślinianek oraz schorzenia z zagęszczeniem czy zmniejszeniem ilości wydzielanej śliny (np. zespół Sjögrena czy odwodnienie). Do tworzenia kamieni (nie tylko ślinowych, ale również nerkowych czy żółciowych) mogą również przyczyniać się choroby przewlekłe – otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroby przytarczyc, wady enzymatyczne i zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Kamica ślinianek – objawy

Typowe objawy to niewielki ból i uczucie ciała obcego, które związane są z miejscowym drażnieniem tkanek przez złóg. Przy kamieniach dużych rozmiarów, które blokują całkowicie odpływ śliny, pojawiają się objawy tzw. kolki ślinowej. Objawia się ona silnym i kłującym bólem oraz obrzękiem ślinianki, które występują podczas posiłku (na skutek stymulacji wydzielania śliny przez pokarm), a ustępują w kilka godzin po nim. Jeśli kamień długo zalega w śliniance, to prowadzi do jej zwłóknienia i powstania guza Küttnera.

Diagnostyka i leczenie kamicy ślinianek

Rozpoznanie kamicy ślinianek stawia się głównie na podstawie wywiadu (badania podmiotowego), który jest uzupełniony badaniem fizykalnym. W przypadku wątpliwości diagnostycznych można wykonać USG ślinianki, które uwidoczni zmianę w jej wnętrzu.

Leczenie początkowo może być zachowawcze, jednak najczęściej i tak kończy się metodami zabiegowymi. Interwencja może być wykonana przez otolaryngologa lub chirurga szczękowego i polega na nacięciu przewodu ślinianki, usunięciu złogu i zaszyciu rozcięcia z zachowaniem drożności przewodu. Obecnie coraz popularniejsze są jednak mniej inwazyjne zabiegi, jak zewnątrzustrojowa litotrypsja (ESWL), która polega na rozbijaniu kamienia przez skórę przy użyciu ultradźwięków, oraz endoskopowe usuwanie kamieni (sialoendoskopia), które polega na wprowadzeniu narzędzia do kanału ślinianki bez jego rozcinania. Jeśli dojdzie do powstania ostrego zapalenia ślinianki, konieczne może być włączenie antybiotykoterapii po zabiegu.

Domowe sposoby na kamicę ślinianek

Jeśli ból nie jest duży i nie doszło jeszcze do rozwoju ostrego zapalenia, można posiłkować się domowymi metodami walki z kamicą ślinianek. Do podstawowych sposobów należy intensywne nawadnianie oraz spożywanie dużej ilości kwaśnych pokarmów, które zwiększą wydzielanie śliny i mogą sprzyjać wypłukaniu złogu ze ślinianki. Dodatkowo na dolegliwości bólowe można zastosować leki bez recepty z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Niezbędne jest też dbanie o odpowiednią higienę jamy ustnej.