Zapalenie najądrza – przyczyny, objawy, leczenie i powikłania

Najądrze jest narządem płciowym występującym w worku mosznowym. Umiejscowione jest nad jądrem w pozycji górno-tylno-bocznej. Składa się z trzonu, głowy i ogona. Jego funkcją jest magazynowanie nasienia wyprodukowanego przez jądro. Ponadto najądrze produkuje kwaśną wydzielinę, która wpływa na dojrzewanie plemników.  

Zapalenie najądrza – przyczyny 

Przyczyną zapalenia najądrza jest zazwyczaj zakażenie bakteryjne. U młodych mężczyzn aktywnych seksualnie zapalenie jest wywołane zwykle przez bakterie przenoszone drogą płciową – Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki). Wymienione drobnoustroje powodują również zapalenie cewki moczowej. Escherichia coli, powszechna bakteria wywołująca zakażenie układu moczowego, jest z kolei najczęściej odpowiedzialna za zapalenie najądrza u starszych mężczyzn. Stanowi zapalnemu sprzyjają zabiegi urologiczne oraz rozrost prostaty. 

Do rzadszych przyczyn należą infekcje wywołane prątkami gruźlicy, grzybami, bakteriami Klebsiella, Pseudomonas, Streptococcus czy Staphylococcus aureus. Obserwowano również zapalenia najądrzy spowodowane stosowaniem amiodaronu (lek kardiologiczny). 

Zapalenie najądrza – objawy 

Zapalenie najądrza ma charakter ostry, rozwija się w ciągu kilku dni. Dominuje jednostronny ból i obrzęk moszny. Stan zapalny z czasem rozprzestrzenia się także dalej – jądro jest uniesione i powiększone. Charakterystycznym objawem, odróżniającym zapalenie najądrza od skrętu jądra, jest zmniejszenie dolegliwości bólowych po uniesieniu gonady w pozycji stojącej (tzw. objaw Prehna). Czasami rozwija się gorączka. 

Dodatkowe symptomy zależą od przyczyny zapalenia. Drobnoustroje przenoszone drogą płciową powodują zapalenie cewki moczowej, które objawia się pieczeniem i wyciekiem wydzieliny. Zapalenie najądrza może przebiegać również z zakażeniem układu moczowego. Typowe są wtedy częste parcie na mocz i ból podczas jego oddawania. Czasami współwystępuje również zapalenie gruczołu krokowego. 

Zapalenie najądrza wywołane wirusem świnki poprzedzone jest objawami nagminnego zapalenia przyusznic (objawy grypopodobne, gorączka i obrzęk ślinianek).  

Zapalenie najądrza – badania i leczenie 

Podobnie jak w przypadku wielu chorób staranny wywiad i podstawowe badanie fizykalne zazwyczaj nasuwają rozpoznanie. Lekarz ogląda i bada palpacyjnie strukturę moszny, aby zlokalizować miejsce bólu, sprawdzić ucieplenie i zaczerwienie skóry oraz wykluczyć obecność wodniaka lub guza jądra. Ponadto zazwyczaj przeprowadzane jest badanie brzucha, kanału pachwinowego oraz kontrola węzłów chłonnych. W razie podejrzenia zapalenia prostaty lekarz może wykonać również badanie palpacyjne przez odbyt (tzw. badanie per rectum).  

Zawsze najistotniejsze jest różnicowanie zapalenia najądrza czy jądra ze skrętem jądra. W przypadku opóźnionego wykrycia tego drugiego stanu może dojść do nieodwracalnej martwicy gonady. W tym celu pomocne jest badanie USG z funkcją oceny przepływu krwi przez jądra (tzw. funkcja kolorowego dopplera). Obraz ultrasonograficzny w zapaleniu najądrza ukazuje powiększenie najądrza, zmianę jego struktury i pogrubienie ściany moszny. Ultrasonografia pozwala wykryć też inne przyczyny bólu jądra, takie jak nowotwór czy wodniak jądra. 

Podstawą leczenia zapalenia najądrza spowodowanego zakażeniem bakteryjnym jest antybiotykoterapia. W zależności od etiologii stosuje się fluorochinolony (ciprofloksacyna, lewofloksacyna), doksycyklinę i ceftriakson. Początkowo wyboru dokonuje się na bazie wywiadu, objawów i szacowanej przyczyny zapalenia (tzw. leczenie empiryczne). Następnie można zmodyfikować antybiotyk w zależności od wyników posiewu. W przypadku zakażenia wywołanego przez C. trachomatis i N. gonorrhoeae konieczne jest również podanie antybiotyków partnerom seksualnym pacjenta. 

W przypadku zapalenia najądrza wywołanego przez wirus świnki pozostaje leczenie objawowe. Istnieje również profilaktyka przed zachorowaniem w postaci szczepionki na odrę/świnkę/różyczkę. 

Większość zapaleń najądrza leczy się ambulatoryjnie (tj. w przychodni), jednakże stan z nasilonymi objawami ogólnymi czasem wymaga hospitalizacji. Niekiedy konieczne jest leczenie zabiegowe, np. drenaż powstałego ropnia.  

Zapalenie najądrza – powikłania 

U 3-8 proc. chorych stan zapalny może przejść w wytworzenie się ropnia okolicy najądrza. Zdarzają się przypadki niedotlenienia, martwicy i zaniku gonady w wyniku ucisku na naczynia krwionośne przez wysięk zapalny. Niektórzy pacjenci mają również problem z przewlekłym bólem jądra lub niepłodnością.