Dziecko bawi się w lekarza z pluszowym misiem, używając stetoskopu
Paulina Brożek

Pasożyty u dzieci – objawy, diagnostyka, leczenie, odrobaczanie profilaktyczne

W organizmie człowieka może bytować ponad 300 gatunków pasożytów (nazwa pasożyt wywodzi się z greckiego słowa parasitos i oznacza „darmozjad). Mogą żyć one w skórze, na włosach, w płucach, w stawach, wątrobie, oczach, a nawet w mózgu. Czy zatem jest powód do strachu? Jak objawiają się pasożyty u dzieci? Jak często występują robaczyce w Polsce i czy „profilaktyczne odrobaczanie” jest skuteczne? 

Pasożyty u dzieci – jak dochodzi do zarażenia pasożytami? 

Według badań epidemiologicznych Polska jest krajem o niskim wskaźniku występowania chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Do najczęstszych robaczyc u dzieci należą owsica i lamblioza. Wiek dziecięcy sprzyja zarażeniom pasożytniczym głównie z powodu bliskich kontaktów z rówieśnikami (żłobki, przedszkola), zabaw w brudnych piaskownicach, braku nawyku mycia rąk przed jedzeniem czy po skorzystaniu z toalety. Nie bez znaczenia jest niedojrzały w pełni układ odpornościowy dziecka.

Potwierdzonymi sposobami zapobiegania inwazji pasożytniczej są: prawidłowe zachowania higieniczne, dokładne mycie owoców i warzyw, unikanie surowego i półsurowego mięsa, zakaz nawożenia gleby ludzkimi odchodami, zapewnienie odpowiednich warunków hodowli domowych zwierząt.

Pasożyty u dzieci – objawy

Wśród najczęściej występujących chorób pasożytniczych u dzieci znajdują się owsica, lamblioza oraz glistnica. Jak rozpoznać zakażenie pasożytami u najmłodszych? 

Owsiki u dzieci

Owsica, enterobioza (łac. enterobiosis, oxyuriasis) jest najczęściej występującą chorobą pasożytniczą u dzieci, dotyczy głównie maluchów uczęszczających do szkół i przedszkoli. Chorobę wywołuje owsik ludzki (Enterobius vermicularis), a jedynym źródłem zakażenia jest człowiek. Z jamy ustnej przedostaje się do jelita grubego, gdzie przyczepia się do jego ściany. Pasożyty dojrzewają po około 2-4 tygodniach i żyją do 2 miesięcy. Samica składa jaja na skórze w okolicy odbytu, wydzielina je pokrywająca jest czynnikiem wywołującym świąd (jaja poza organizmem ludzkim są zdolne do ponownego zakażenia przez okres ok. 3 tygodni). Drapiąc się, dziecko nieświadomie przenosi jaja na ręce, a potem na inne przedmioty lub bezpośrednio do ust. Jaja ponownie trafiają do przewodu pokarmowego i cykl rozwojowy pasożyta powtarza się. 

Owsikiem można zarazić się na kilka sposobów, najczęściej jest to droga doustna lub inhalacyjna. W przypadku drogi doustnej dziecko zaraża się pasożytami, połykając jaja znajdujące się na pożywieniu czy przedmiotach, które wkłada do ust. Zdarza się, że maluch drapiąc się, przenosi pod paznokciami jaja owsika, po czym połyka je (autoinwazja). Znacznie rzadziej można zarazić się owsikami, wdychając unoszące się w powietrzu jaja (np. podczas trzepania pościeli). Zakażenie może również występować na drodze retroinwazji, kiedy to larwy rozwijające się na skórze okolicy odbytu wracają przez odbytnicę do jelita grubego. Przebieg robaczycy u dzieci zależy od liczby pasożytów, czasu trwania choroby i wrażliwości osobniczej. U części dzieci choroba ma całkowicie bezobjawowy przebieg. 

Do objawów często zgłaszanych przy enterobiozie należą: świąd okolicy odbytu (głównie w nocy), utrata apetytu, bladość skóry, cienie pod oczami. Obserwuje się także: nadpobudliwość nerwową, zgrzytanie zębami, częsty płacz, zaburzenia koncentracji, problemy ze snem. Uporczywy świąd okolicy odbytu i drapanie może powodować stany zapalne skóry odbytu.

Glista ludzka u dziecka

Glistnica (askarioza, łac. ascariosis) jest chorobą pasożytniczą powodowaną zarażeniem glistą ludzką (Ascaris lumbricoides). Jedynym żywicielem jest człowiek. Z połkniętych jaj glisty w przewodzie pokarmowym uwolnione zostają larwy, które następnie dojrzewają i przez naczynia krwionośne wędrują do wątroby i płuc. Połknięte ponownie larwy docierają do jelita cienkiego, w którym dojrzewają do postaci dorosłych. Samice składają jaja, które wydalane są z kałem. Nieinwazyjne jaja dojrzewają w glebie prze okres około 3-4 tygodni, stając się zakaźne. Ponieważ cykl rozwojowy pasożyta wymaga dojrzewania jaj w środowisku zewnętrznym, glistą ludzką nie zarazimy się przez bezpośredni kontakt z osobą chorą ani przez wspólne korzystanie z toalety.

Objawy zarażenia glistą ludzką u dziecka zależą od stadium rozwojowego glisty oraz jej miejsca pobytu w organizmie. Objawami ze strony układu oddechowego mogą być: kaszel (obecność larw w krtani), odpluwanie podbarwionej krwią wydzieliny, zaostrzenie objawów alergii, ogólne złe samopoczucie, gorączka.

Objawy nasilają się w nocy i mogą utrzymywać się około 2 tygodni (tyle czasu larwa wędruje przez płuca), po czym samoistnie ustępują. W przypadku zajęcia układu pokarmowego możemy zaobserwować: bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, zaburzenia łaknienia, nudności, wymioty, wzdęcia. Zarażenie glistą ludzką może prowadzić do apatii bądź nadmiernego pobudzenia, zaburzeń snu, a w przypadku długo trwającej choroby – do zahamowania rozwoju psychofizycznego.

Lamblioza u dzieci

Lamblioza (gardioza) to choroba pasożytnicza wywoływana prze pierwotniaka Giardia lamblia. Zakażenie często spotykane jest w dużych skupiskach ludzkich (przedszkola, żłobki). Sprzyja mu brak higieny, np. mycia rąk przed posiłkiem czy po wyjściu z toalety, zabawy w piasku, ziemi. Zanieczyszczona odchodami ludzkimi woda, ścieki, baseny również mogą być źródłami zakażenia. Jedynym żywicielem lamblii jest człowiek, a zarażenie następuje przez połknięcie cyst. W jelicie z połkniętych cyst uwalniane są trofozoity które namnażają się i przylegają do ścian jelita. Osoba zarażona okresowo wydala z kałem dojrzałe cysty. 

Objawy lambliozy u dziecka zależą od masywności zakażenia i zjadliwości połkniętego szczepu. Średni czas wylęgania to 1-2 tygodnie. W większości przypadków przebieg jest bezobjawowy. Najczęściej są to: bóle brzucha zaraz po jedzeniu, biegunka, zaburzenia łaknienia, niedokrwistość, astma oskrzelowa, niewielka żółtaczka, w badaniach laboratoryjnych obserwuje się wzrost eozynofilii. 

W przypadku długotrwającej, masywnej i nieleczonej inwazji pasożytami może dojść do powikłań: nieprawidłowy rozwój dziecka, awitaminozy z powodu niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego, żółtaczka, niedokrwistość, nietolerancja laktozy. Aby zapobiegać zarażeniu należy przestrzegać podstawowych zasad higieny, takich jak dokładne mycie warzyw i owoców czy nienawożenie gleby ludzkimi odchodami.

Powiązane produkty

Pasożyty u dzieci – rozpoznanie

W diagnostyce owsików u dzieci główną rolę odgrywa obserwacja kału oraz wymaz z odbytnicy. Wymaz z odbytu pobiera się rano, przed myciem, metodą przylepca celofanowego lub za pomocą owiniętej celofanem szklanej bagietki. Powtórzenie badanie zwiększa szansę na wykrycie jaj – trzykrotne wykonanie testu pozwala wykryć 90% inwazji. Badanie parazytologiczne kału na obecność jaj ma małą wartość diagnostyczną.

Potwierdzeniem zakażenia glistą ludzką jest obecność jaj w kale. Niestety często zdarzają się wyniki fałszywie ujemne. Ze względu na duże podobieństwo w budowie, możliwe jest pomylenie jaj pasożyta z pyłkami roślin, cząstkami pokarmowymi, skrobią. Niekiedy w wymiocinach lub w kale można stwierdzić dojrzałe osobniki. Pomocne w rozpoznaniu może być wykonanie morfologii z rozmazem i wykazanie obecności leukocytozy i zwiększonej liczby eozynofilii. Badania serologiczne mają małe znaczenie.

W celu potwierdzenia rozpoznania glistnicy wykonuje się kilkukrotnie badanie parazytologiczne kału na obecność cyst. Pomocne bywają również testy serologiczne z kału. W sytuacjach wątpliwych za pomocą sondy lub specjalnej kapsułki pobiera się treść dwunastniczą w poszukiwaniu żywych pierwotniaków.

Pasożyty u dzieci – leczenie

Podstawą leczenia owsicy jest stosowanie leków przeciwpasożytniczych (albendazol, mebendazol, pyrantelum). Leczenie warto zastosować u wszystkich członków rodziny. Dodatkowo konieczne jest odpowiednie postępowanie higieniczne polegające na krótkim obcinaniu paznokci, częstej zmianie bielizny, dokładnym myciu rąk. Dieta powinna być bogata w białko i błonnik z ograniczeniem węglowodanów, co pozwoli uniknąć zaparć u dziecka.

Leczenie farmakologiczne w przypadku glistnicy stosujemy wyłącznie u osób z potwierdzonym rozpoznaniem. Stosuje się preparaty zawierające albendazol, mebendazol, pyrantel. Jednorazowa kuracja cechuje się 80-90% skutecznością. W czasie terapii zaleca się rodzicom obserwację stolca w poszukiwani wydalonych pasożytów. W tym czasie warto również stosować dietę ubogą w węglowodany i bogatą w białko. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny, mycie rąk przed posiłkiem i po wyjściu z toalety, dokładne mycie owoców i warzyw skutecznie zapobiegają glistnicy.

W leczeniu giardiozy stosuje się metronidazol, tynidazol, furazolidon. Leczenie farmakologiczne włączamy u osób z potwierdzonym zakażeniem nawet przy braku objawów. Wskazane jest wykonanie badań u członków najbliższej rodziny i leczenie ich w przypadku zarażenia pasożytem.

Pasożyty u dzieci – profilaktyczne odrobaczanie dzieci. Czy jest konieczne?

Rodzice często w przypadku objawów, takich jak: bóle brzucha u dzieci, wysypki skórne, długo trwający kaszel, pobudliwość, zgrzytanie zębami w nocy czy podkrążone oczy podejrzewają zarażenie pasożytami. Wykonują badania kału które często dają wynik negatywny i na własną rękę, profilaktycznie, odrobaczają dzieci, co jest błędem.

Dane epidemiologiczne nie wskazują na fakt, że w Polsce choroby pasożytnicze są częste (m.in. dzięki poprawie warunków sanitarno-higienicznych w ostatnich dziesięcioleciach) –zachowując zasady higieny tylko w niewielkim stopniu narażeni jesteśmy na inwazję pasożytów jelitowych.

Pasożyty u dzieci – profilaktyka

Nauka podstawowych zasad higieny, częste mycie rąk (szczególnie przed posiłkami, po wyjściu z toalety, po zabawie w piasku), dokładne mycie warzyw i owoców są najlepszymi sposobami uniknięcia robaczycy u dzieci. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca programy odrobaczania dzieci, ale tylko w krajach rozwijających się, dotkniętych biedą. Warto również zaznaczyć, że nieuzasadnione stosowanie leków na robaki może doprowadzić do rozwoju pasożytów opornych na ich działanie, a także mieć negatywne skutki zdrowotne (działania niepożądane stosowanych leków, zaniechanie diagnostyki w kierunku innych chorób będących przyczyną objawów).

  1. Dziubek Z., Żarnowska-Prymek H., Choroby pasożytnicze człowieka, PZWL, Warszawa 1999.
  2. Knap J. P., Epidemiologia chorób pasożytniczych w Polsce, [w:] Pawłowski Z. S, Stefaniak J. (red.), Parazytologia w ujęciu wielodyscyplinarnym, PZWL, Warszawa 2004.
  3. Kadłubowski R., Kurnatowska A., Zarys parazytologii lekarskiej, PZWL, Warszawa 1999.
  4. Ryngajłło A., Czkwianianc E i in., Objawy ze strony przewodu pokarmowego – dominujący obraz kliniczny zarażenia Ascarisspecies u dzieci hospitalizowanych w Klinice Pediatrii i Gastroenterologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, „Prz Pediatrycz.” 2011, nr 41(1), s. 22-27.
  5. Dent A. E., Kazura J. W., Enterobibiasis (Enterobius vermicularis), [w:] Berhman K., Stanton J., Nelson Textbook of Pediatrics, Saunders Elsevier, 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zespół Aspergera – objawy, diagnoza u dzieci i dorosłych. Zaburzenie ze spektrum autyzmu

    Zespół Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe nazywane potocznie łagodniejszą formą autyzmu. Zgodnie ze statystykami dotyczy nawet 4% osób na świecie, a jego objawy mogą różnić się w zależności od indywidualnego przypadku. Jak objawia się zespół Aspergera u dzieci i dorosłych? Jakiego wsparcia potrzebują osoby z tym zaburzeniem?

  • Paracetamol czy ibuprofen — który lek na gorączkę wybrać dla dziecka i jak go prawidłowo dawkować?

    Gorączka u dzieci bardzo często przysparza ogromnego problemu rodzicom. Część z nich boi się dawać dzieciom leki przeciwgorączkowe, ponieważ nie wiedzą dokładnie, w jaki sposób należy je dawkować i jakie odstępy czasu należy zachować pomiędzy poszczególnymi dawkami leków. Który lek w walce z infekcją podawać dzieciom? Jaka jest bezpieczna dawka ibuprofenu lub paracetamolu, którą można podać maluchowi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Szczepionka przeciw ospie wietrznej – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki

    Szczepionka na ospę wietrzną jest zalecana w Programie Szczepień Ochronnych. Chroni przed zachorowaniem i powikłaniami po przejściu choroby. Szczepionka na polskim rynku występuje w formie jednego preparatu i można ją podawać dzieciom, które skończyły 9 miesięcy. Kilkudziesięcioletnią oporność na ospę zapewnia podanie dwóch dawek leku, w określonych odstępach czasu. Ile kosztuje szczepionka, jak się przygotować do szczepienia przeciwko ospie wietrznej i czy jest ono bezpieczne? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Biegunka u niemowlaka i dziecka – co robić? Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

    Biegunka to jedna z najczęstszych dolegliwości u dzieci oraz przyczyna wizyt lekarskich. Wbrew pozorom postępowanie jest bardzo proste i w części przypadków dziecko może być z powodzeniem leczone w domu. Jak radzić sobie z biegunką u noworodka, niemowlęcia lub starszego dziecka? Jak zapobiegać rozwolnieniu i kiedy zgłosić się do lekarza?

  • Sposoby na wzmocnienie odporności dziecka – szczepienia, hartowanie, suplementacja

    Wzmocnienie odporności dziecka jest często wyzwaniem dla rodziców. Muszą oni zadbać nie tylko o dietę, ale także o odpowiednią ilość snu czy dopilnowanie kalendarza szczepień. Wszystkie działania, które podejmują powinny być z pewnością okraszone zdrowym rozsądkiem. Jak go zachować i nie zaszkodzić dziecku, chcąc uodpornić je na wszelkie choroby? Czy jest to w ogóle możliwe?

  • Jak uniknąć wad zgryzu u dzieci? Dobre nawyki

    Chociaż blisko 90 procent dzieci w wieku szkolnym ma mniejsze lub większe wady zgryzu, to tylko 10–15 procent z nich boryka się z zaawansowanymi problemami w tej sferze, które wymagają leczenia. Większość pacjentów poddaje się działaniom korekcyjnym ze względu na defekt kosmetyczny, a nie z powodu dolegliwości zdrowotnych.

  • Wyprawka dla noworodka z apteki – co kupić? O czym pamiętać?

    Zbliżający się poród niesie sporo emocji dla obojga rodziców. Przygotowując się na przyjście nowego członka rodziny, warto wcześniej zaopatrzyć się w niezbędne produkty, które będą potrzebne od pierwszych dni życia dziecka. Wcześniej przygotowana lista, a następnie zakupienie wyprawki dla noworodka przed jego narodzinami ograniczy zbędny stres po narodzinach dziecka oraz doda rodzicom pewności, że są w pełni przygotowani na przyjście dziecka.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.