Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

Owsica to choroba pasożytnicza, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym, żlobkowym i szkolnym, natomiast wśród dorosłych największe ryzyko zachorowania występuje u osób przebywających i pracujących w domach opieki lub zakładach karnych oraz opiekujących się dziećmi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych oraz przestrzeganiu zasad higieny osobistej. 

Czym są owsiki? Owsiki to pasożyty, które atakują wyłącznie ludzi. Nie są więc przenoszone przez zwierzęta. Owsica to jedna z najczęstszych chorób zakaźnych występująca u dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym, a objawy choroby obejmują przede wszystkim świąd w okolicach odbytu.

1. Owsiki – przyczyny zakażenia
2. Objawy zakażenia owsikiem u dzieci i dorosłych
3. Jak rozpoznać owsiki u dzieci i owsiki u dorosłych?
4. Jak pozbyć się owsików? Leczenie owsicy
5. Domowe sposoby na owsiki

Owsiki – przyczyny zakażenia

Do zarażenia owsikiem ludzkim dochodzi najczęściej drogą fekalno-oralną. Jest to jedna z tzw. „chorób brudnych rąk”, co oznacza, że najlepszym sposobem na zapobieganie zakażeniu jest dbanie o codzienną higienę. Zazwyczaj jaja pasożyta dostają się do jamy ustnej i następnie, przez przewód pokarmowy, trafiają do jelita grubego.

Po około 4 tygodniach, gdy larwy owsika osiągną dojrzałe formy, samice wędrują na zewnątrz organizmu przez odbyt, by złożyć jaja w tej okolicy. Jaja owsika znajdujące się na skórze mogą zostać przeniesione na bieliznę lub pościel. Wystarczy, że następnie trafią na ręce zakażonej osoby, a później na kolejne przedmioty – ręcznik, naczynia, klamki itp. W ten sposób jaja owsika są rozprzestrzeniane na różnych powierzchniach, skąd mogą trafić na ręce kolejnych osób. W momencie gdy współlokator lub członek rodziny użyje tego samego ręcznika lub kubka, a następnie dotknie okolicy ust lub przygotuje posiłek, nie myjąc wcześniej rąk, może zostać zarażony owsicą drogą pokarmową.

Objawy zakażenia owsikiem u dzieci i dorosłych

Najbardziej typowym i najczęstszym objawem owsicy jest pojawiający się w nocy świąd okolicy odbytu. Dlaczego akurat w nocy? Ponieważ wtedy samice owsika wędrują przez odbyt na zewnątrz, by złożyć jaja na skórze.

Swędzenie jest niezwykle uciążliwe, często prowadzi do niespokojnego snu, budzenia się w nocy, a w rezultacie do nerwowości i zmęczenia w ciągu dnia. Drapanie skóry może doprowadzić do jej podrażnienia, pojawienia się bólu, zaczerwienienia, a nawet do nadkażenia bakteryjnego.

Wśród objawów owsicy mogą pojawić się również:

• bóle brzucha,
• dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego (u kobiet, jeżeli jaja zostały złożone w okolicy urogenitalnej).

Oczywiście znaczący wpływ na przebieg choroby ma ilość pasożytów oraz forma chorego, a w szczególności stan jego układu odpornościowego. U niektórych osób owsica może przebiegać bezobjawowo.

Jak rozpoznać owsiki u dzieci i owsiki u dorosłych?

Rozpoznanie owsicy opiera się na wykryciu jaj lub dojrzałych form pasożyta na skórze zarażonej osoby. W tym celu należy pobrać wymaz z okolicy odbytu i wykonać badanie mikrobiologiczne. Niezwykle istotny jest sposób pobrania wymazu, ponieważ zarówno jaja, jak i dorosłe formy owsika łatwo zetrzeć lub zmyć ze skóry podczas porannej toalety lub pod prysznicem. Właśnie dlatego wymaz należy pobrać rano, najlepiej tuż po przebudzeniu, przed skorzystaniem z toalety i myciem.

Badanie przeprowadza się kilkukrotnie – najczęściej (w ok. 90% przypadków) do potwierdzenia owsicy wystarczy materiał pobrany w ciągu 3 dni. Jeżeli badanie wykonano aż 7 razy, a wyniki na obecność jaj lub dorosłych form owsika były ujemne za każdym razem, oznacza to, że badana osoba nie ma owsicy. Niestety, obecnie nie dysponujemy innymi badaniami, które mogłyby być przydatne w diagnostyce tej choroby. Nie ma możliwości wykonania testów serologicznych, a badanie parazytologiczne kału ma niewielką wartość diagnostyczną, ponieważ pasożyty są obecne w kale tylko w przypadku bardzo masywnej inwazji w jelicie.

Warto też podkreślić, że nocny świąd okolicy odbytu u osoby dorosłej może być spowodowany przez wiele innych schorzeń, jak np. żylaki odbytu, szczelina odbytu, alergia, niedobory witaminowe, zakażenia bakteryjne lub grzybicze, choroby autoimmunologiczne lub nowotworowe, dlatego nie należy ignorować tego objawu.

Jak pozbyć się owsików? Leczenie owsicy

W przypadku ustalenia rozpoznania, należy rozpocząć leczenie owsików oraz profilaktykę zarażenia. Leczenie farmakologiczne owsicy polega na terapii pyrantelem (bez recepty), mebendazolem lub albendazolem. Terapię powinno się przeprowadzić u wszystkich osób mieszkających z chorym. Dodatkowo warto zadbać o codzienne wypróżnienia, którym sprzyja dieta bogata w błonnik, a uboga w węglowodany oraz zwiększona podaż wody.

Opisane działania dotyczą nie tylko osoby chorej, ale wszystkich członków rodziny lub współlokatorów. Nie ma natomiast wskazań, by podawać leki na owsiki wszystkim dzieciom w grupie przedszkolnej lub w klasie, jeśli owsica wystąpi u jednego z nich. 

Domowe sposoby na owsiki

Chociaż domowe sposoby nie zastąpią leczenia farmakologicznego, ogromną rolę w terapii owsicy odgrywa higiena. Co więc warto robić w domu, aby szybciej pozbyć się owsików? Kluczowe jest częste mycie rąk, mycie ciała i zmienianie bielizny. Dodatkowo należy zadbać o czystość w mieszkaniu – odkurzać, zmieniać pościel i ręczniki (każdy domownik powinien mieć swój). Jeżeli chodzi o pranie, to zarówno w przypadku pościeli, ręczników, jak i ubrań, należy wybrać program z wysoką temperaturą, a następnie uprasować wszystkie rzeczy. Przydatna będzie także częsta dezynfekcja powierzchni takich jak krzesła czy deska klozetowa.