Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) – objawy i leczenie zakażenia gronkowcem

Jakie są rodzaje gronkowca? Czym charakteryzuje się gronkowiec złocisty?  

Gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus) jest bakterią, która charakteryzuje się dość dużą chorobotwórczością i umieralnością w warunkach szpitalnych i pozaszpitalnych. Dane literaturowe podają, iż około 25% populacji jest nosicielami jednego lub więcej szczepów gronkowca, które zasiedlają głównie jamę nosową (aktualnie wyróżnia się ponad 30 gatunków gronkowców), najczęściej wymienia się: Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus haemolyticus, Staphylococcus saprophyticus, Staphylococcus lugdunensis. Natomiast do najbardziej patogennych gatunków dla organizmu człowieka należą: Staphylococcus aureus oraz Staphylococcus lugdunensis. Wyróżnia się także gatunki: koagulazododatnie oraz koagulazoujemne - podział ten polega wyróżnieniu gronkowców ze względu na możliwość wytwarzania enzymu koagulazy.  

Jakie choroby może wywoływać gronkowiec złocisty? Jak dochodzi do zakażenia? 

Gronkowiec złocisty może być przyczyną występowania m.in.: 

• ropni skóry, 
• zakażeń skóry oraz tkanek miękkich (również zakażeń zagrażających życiu), 
• sepsy (posocznicy), 
• zapalenia płuc, 
• zapalenia wsierdzia, 
• zespołu wstrząsu toksycznego. 

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż człowiek jest naturalnym rezerwuarem Staphylococcus aureus. Gronkowiec złocisty może kolonizować: 

• skórę, 
• przedsionek nosa, 
• nosogardło, 
• doły pachowe, 
• okolicę odbytu, 
• skórę graniczącą z włosami głowy. 

W przypadku osób zdrowych nosicielstwo gronkowca złocistego ma charakter przemijający, natomiast w 20% ilości przypadków nosicielstwo ma charakter przewlekły.      

Literatura fachowa wyróżnia zakażenia gronkowocwe szpitalne oraz pozaszpitalne. Ryzyko zakażenia w warunkach szpitalnych dotyczy głównie osób, które przechodziły zabiegi chirurgiczne, pacjentów z cewnikami naczyniowymi, również osób z wszczepionymi protezami, a także pacjentów, którzy przechodzili długotrwałą antybiotykoterapię. Bakteria może być przenoszona na przykład poprzez ręce personelu lub rzadziej drogą kropelkową. Rezerwuarem mogą być także inni chorzy, którzy są przewlekłymi nosicielami.

Natomiast warto zwrócić uwagę, iż to szczepy pozaszpitalne charakteryzują się większą zjadliwością, mogą również wytwarzać większą ilość toksyn. Szcze­py Staphylococcus  au­reus opor­ne na me­ty­cy­li­nę, czyli MRSA (ang. Me­thi­cil­lin­ Resi­stant Staphylococcus au­reus) w przeszłości obserwowano przede wszystkim wśród osób, które miały kontakt z ośrodkami opieki zdrowotnej, np. szpitalami, aktualnie występowanie szczepów MRSA obserwuję się także wśród osób, które nie mają bezpośredniego kontaktu z placówkami medycznymi. 

Gronkowiec złocisty – objawy. Obraz kliniczny zakażenia gronkowcem 

Zakażenie gronkowcem złocistym może przyjmować obraz infekcji miejscowej, objawiającej się występowaniem np.: 

• czyraków, 
• ropni, 
• liszajca zakaźnego,  
• stanów zapalnych mieszków włosowych, 
• stanów zapalnych gruczołów potowych, 
• stanów zapalnych gruczołów piersiowych. 

Zakażenie gronkowcem może również prowadzić do: 

• stanów zapalnych tkanki podskórnej, 
• bakteryjnego zapalenia spojówek, 
• zapalenia ucha środkowego, 
• zapalenia zatok. 

Oprócz zakażeń o charakterze miejscowym, bakteria gronkowca złocistego może także generować zakażenia inwazyjne, takie jak: 

• sepsa (posocznica), 
• infekcyjne zapalenie wsierdzia,  
• gronkowcowe zapalenie płuc, 
• zapalenie szpiku oraz kości, 
• posocznicowe zapalenie stawów, 
• infekcję protez stawowych.  

Warto także zwrócić uwagę na możliwość wytwarzania toksyn przez bakterię Staphylococcus au­reus, mogą one bowiem prowadzić do powstania TSS, czyli wstrząsu toksycznego. Jest to bardzo poważny i zagrażający życiu stan, któremu towarzyszą między innymi: wysoka gorączka, spadek ciśnienia tętniczego krwi, biegunka i wymioty, zmiany skórne. Do rozwoju zespołu wstrząsu toksycznego mogą przyczynić się np. zakażenia miejscowe lub zabiegi chirurgiczne. 

Gronkowiec złocisty – leczenie 

Leczenie zakażenia gronkowcem złocistym, rodzaj leku przeciwbakteryjnego oraz jego dawka są dostosowane indywidualnie do stanu oraz wieku chorego, odpowiedzi klinicznej na leczenie oraz rodzaju i postaci zakażenia. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie, podobnie czas antybiotykoterapii oraz dodatkowe zabiegi, które mogłyby przyspieszyć leczenie, np. interwencja chirurgiczna. Niekiedy do czasu uzyskania wyniku posiewu lekarz może zdecydować się na leczenie empiryczne. 

W zależności od postaci klinicznej w zakażeniu MRSA, czyli gronkowcem złocistym opornym na metycylinę wykorzystuję się m.in.: 

• w zakażeniu skóry i tkanek miękkich: klindamycynę, kotrimoksazol, doksycyklinę, minocyklinę, linezolid, 
• w bakteriemii i infekcyjnym zapaleniu wsierdzia: wankomycynę, daptomycynę, ryfampicynę, 
• w zapaleniu płuc: wankomycynę, linezolid, klindamycynę, 
• w zakażeniu kości i stawów: wankomycynę, daptomycynę, linezolid, klindamycynę, kotrimoksazol, ryfampicynę. 

W przypadku szczepu MSSA (ang. Methicillin Sensitive Staphylococcus aureus),  czyli  szczepu Staphylococcus aureus, który jest wrażliwy na metycylinę antybiotykiem z wyboru jest kloksacylina. Alternatywnym lekiem, który można wykorzystać w przypadku bakteriemii jest cefazolina.