TSS (toxic shock syndrome) – przyczyny, objawy, leczenie zespołu wstrząsu toksycznego
Katarzyna Gintowt-Juchniewicz

TSS (toxic shock syndrome) – przyczyny, objawy, leczenie zespołu wstrząsu toksycznego

TSS (ang. toxic shock syndrome), czyli zespół wstrząsu toksycznego, to rzadko występujący, ciężki stan spowodowany przez szkodliwe dla organizmu toksyny. Przeważnie wstrząs toksyczny jest kojarzony ze stosowaniem tamponów podczas menstruacji (gronkowcowy TSS), jednak może on również wystąpić u mężczyzn i dzieci w przebiegu zakażenia paciorkowcem. Jakie objawy pojawiają się w przebiegu TSS? Czy stosowanie tamponów i kubeczków menstruacyjnych jest bezpieczne?

Czym jest wstrząs toksyczny? TSS – przyczyny  

TSS (ang. toxic shock syndrome) to termin medyczny opisujący rzadkie schorzenie – zespół wstrząsu toksycznego. Nazwa pochodzi od nadmiernej reakcji organizmu spowodowanej obecnością toksyn wytwarzanych przez bakterie, m.in. fizjologicznie zasiedlające drogi rodne kobiety. Wilgotna, beztlenowa pochwa stanowi idealne podłoże do rozwijania się drobnoustrojów, a produkowane metabolity, kumulujące się wewnątrz ciała gospodarza, dają początek rozwijającemu się w piorunującym tempie stanu wstrząsowemu. 

TSS a menstruacja

Choć występowanie tej jednostki chorobowej skojarzone z menstruacją odchodzi powoli do lamusa, istnieją inne źródła zakażenia prowadzące w skrajnych przypadkach do stanów zagrażających życiu. Przekonanie, iż ryzyko wstrząsu dotyczy jedynie kobiet jest błędne, wyróżniamy bowiem dwie postacie TSS.

Pierwsza z nich, rozpowszechniona w latach 70. XX w., pojawiła się wkrótce po wprowadzeniu wysokoabsorbujących tamponów – kobiety zachwycone działaniem chłonnego materiału i komfortu z nim związanego, zapominały o zaaplikowanym produkcie i nie wymieniały go w ciągu dnia. Tampon, jako ciało obce, stanowił pożywkę dla bakterii, które szybko się rozmnażały. Dodatkowo nieprawidłowa higiena dłoni podczas wymiany tamponu sprzyjała samozakażeniu. Takie zakażenie, czyli gronkowcowy TSS, stwierdza się głównie u zdrowych kobiet z kolonizacją pochwy szczepem gronkowca złocistego (S. aureus), który jest florą bakteryjną i w normalnych warunkach nie wywołuje objawów i objawów infekcji.  

TSS a zakażenie paciorkowcem

Druga postać TSS może wystąpić u kobiet, mężczyzn i dzieci na skutek zakażenia paciorkowcem lub gronkowcem. Obie są jednakowo niebezpieczne.

Zakażenie paciorkowcem grupy A (group A streptococcus – GAS) najczęściej kojarzy się z zapaleniem gardła. Słusznie, jednak paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego może być spowodowany też przez wniknięcie egzotoksyny A do organizmu poprzez m.in.: przerwanie ciągłości skóry, rany, dreny, kaniule, ciała obce, zakażenia szpitalne w trakcie hospitalizacji, po operacji.   

Nasuwa się praktyczne pytanie czy tampony są szkodliwe? Nic bardziej mylnego. Produkty stosowane podczas menstruacji są dopuszczone i zaakceptowane przez FDA (U.S. Food and Drug Administration) pod względem bezpieczeństwa z wyszczególnieniem, iż nie stanowią zagrożenia pod warunkiem prawidłowego stosowania – FDA reguluje stosowanie tamponów jako produkt medyczny.

Obecnie producenci zobowiązani są do informowania w ulotkach o niskim, lecz nadal występującym ryzyku niewłaściwego stosowania produktu z mieszanki bawełny i celulozy drzewnej. Czy w takim razie z powodu nieprawidłowego stosowania tamponów możemy trafić do szpitala? Tak, materiał jest jednokrotnego użytku i powinien być stosowany zgodnie z zaleceniem producenta przez maksymalnie 4-6 godzin i usunięty z pochwy w celu uniknięcia szoku toksycznego. 

Stosowanie kubków menstruacyjnych w przypadku nieprawidłowego oczyszczenia i niewygotowania materiału silikonowego stanowi jednakowe źródło wniknięcia patogenu do kanału rodnego i rozwinięcia pełnoobjawowego wstrząsu toksycznego. 

TSS – objawy zespołu wstrząsu toksycznego 

Wstrząs jest naturalną reakcją obronną organizmu. Wyróżniamy wspólne cechy dla wszystkich rodzajów wstrząsu. Są to:  

  • tachykardia (przyspieszony rytm serca),  
  • spadek ciśnienia skurczowego (<90 mmHg),  
  • wydłużenie nawrotu włośniczkowego w związku z następującą centralizacja i zaburzeniem wypełnienia łożyska naczyniowego,  
  • tachypnoe (przyspieszony i spłycony oddech), 
  • lęk.  

Do kryteriów klinicznych pozwalających na stwierdzenie TSS należy specyficzna dla wstrząsu toksycznego nagła, wysoka gorączka, wysypka, która przypomina oparzenie słoneczne. Typowym objawem zespołu wstrząsu toksycznego (TSS) jest erytrodermia o plamistym charakterze, tzw. plamica piorunująca (purpura fluminas). Dodatkowo występuje złuszczanie się naskórka, szczególnie powierzchni dłoniowej i podeszwowej – w ciągu 1-2 tygodni od początku choroby. Pojawiają się także: wymioty, biegunka, omdlenia, ból gardła, mięśni i postępujące gorsze samopoczucie z kolejno występującym wstrząsem i niewydolnością wielonarządową.  

Ciężki przebieg stanowi zaawansowana niewydolność układu krzepnięcia pod postacią zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.  

Wystąpienie powyższych objawów zobowiązuje do natychmiastowego usunięcia ciała obcego z pochwy, zaprzestania używania tamponów i niezwłocznego udania się do lekarza. Zdarza się, iż wstępne objawy mylone są z reakcją alergiczną na środki wybielające bawełnę, jednak to specjalista musi przeprowadzić badanie i diagnostykę różnicową. 

Polecane dla Ciebie

Zespół wstrząsu toksycznego – leczenie  

Leczenie TSS odbywa się pod kontrolą lekarza. O czasie i konieczności hospitalizacji decyduje specjalista w zależności od stanu klinicznego pacjenta. Podczas leczenia TSS należy skupić się zarówno na przyczynie wystąpienia uogólnionego zakażenia organizmu, jak i na jego objawach. Najważniejsze jest szybkie rozpoznanie i możliwie natychmiastowe rozpoczęcie leczenia. 

W zależności od patogenu wywołującego stan zagrożenia życia, podejmowane jest leczenie antybiotykami. Ważne jest odpowiednie nawadnianie w celu zwiększenia ciśnienia oraz tlenoterapia dla utrzymania prawidłowej wydolności oddechowej, gdy saturacja (poziom wysycenia tlenem hemoglobiny) jest niska. Gdy poznana zostaje przyczyna zakażenia, np. dren, jest ona usuwana w trybie pilnym, co ułatwia leczenie objawów TSS. 

TSS – jak uniknąć wystąpienia zespołu wstrząsu toksycznego?  

Aby zmniejszyć ryzyko TSS, należy stosować tampon o najniższej możliwej chłonności i wymieniać go co 4-8 godzin. Przy zastrzeżeniu, iż 8 godzin to maksymalna długość. Przed i po aplikacji należy dokładnie umyć dłonie. 

Należy stosować tampony tylko w trakcie menstruacji, błędem jest aplikowanie produktu podczas upławów. Zmienia to naturalną florę bakteryjną, która stanowi barierę do wnikania drobnoustrojów przez cienki nabrzmiały nabłonek przed wystąpieniem kolejnego cyklu menstruacyjnego. Tampon jest produktem jednokrotnego użytku. 

  1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2020. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  2. G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.
  3. K. N. Shands, G. P. Schmid, B. B. Dan i in., Toxicshock syndrome in menstruating women: association with tampon use and Staphylococcus aureus and clinical features in 52 cases, „N. Engl. J. Med.” 1980, nr 303 (25), s.  1436–1442.
  4. J. K.  McCormick, J. M. Yarwood, P. M. Schlievert, Toxic shock syndrome and bacterial superantigens: an update, „Ann. Rev. Microbiol.” 2001, nr 55, s. 77–104.
  5. J. P. Davis, P. J. Chesney, P. J. Wand, M. LaVenture, Toxic-shock syndrome: epidemiologic features, recurrence, risk factors, and prevention, „N. Engl. J. Med.” 1980, nr 303 (25), s. 1429–1435.
  6. P. J. Chesney, J. P. Davis, W. K. Purdy i in., Clinical manifestations of toxic shock syndrome, „JAMA” 1981, nr 246 (7), s. 741–748.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, a dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub odbudowy estetycznej, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij