TSS (toxic shock syndrome) – przyczyny, objawy, leczenie zespołu wstrząsu toksycznego
Katarzyna Gintowt-Juchniewicz

TSS (toxic shock syndrome) – przyczyny, objawy, leczenie zespołu wstrząsu toksycznego

TSS (ang. toxic shock syndrome), czyli zespół wstrząsu toksycznego, to rzadko występujący, ciężki stan spowodowany przez szkodliwe dla organizmu toksyny. Przeważnie wstrząs toksyczny jest kojarzony ze stosowaniem tamponów podczas menstruacji (gronkowcowy TSS), jednak może on również wystąpić u mężczyzn i dzieci w przebiegu zakażenia paciorkowcem. Jakie objawy pojawiają się w przebiegu TSS? Czy stosowanie tamponów i kubeczków menstruacyjnych jest bezpieczne?

Czym jest wstrząs toksyczny? TSS – przyczyny  

TSS (ang. toxic shock syndrome) to termin medyczny opisujący rzadkie schorzenie – zespół wstrząsu toksycznego. Nazwa pochodzi od nadmiernej reakcji organizmu spowodowanej obecnością toksyn wytwarzanych przez bakterie, m.in. fizjologicznie zasiedlające drogi rodne kobiety. Wilgotna, beztlenowa pochwa stanowi idealne podłoże do rozwijania się drobnoustrojów, a produkowane metabolity, kumulujące się wewnątrz ciała gospodarza, dają początek rozwijającemu się w piorunującym tempie stanu wstrząsowemu. 

TSS a menstruacja

Choć występowanie tej jednostki chorobowej skojarzone z menstruacją odchodzi powoli do lamusa, istnieją inne źródła zakażenia prowadzące w skrajnych przypadkach do stanów zagrażających życiu. Przekonanie, iż ryzyko wstrząsu dotyczy jedynie kobiet jest błędne, wyróżniamy bowiem dwie postacie TSS.

Pierwsza z nich, rozpowszechniona w latach 70. XX w., pojawiła się wkrótce po wprowadzeniu wysokoabsorbujących tamponów – kobiety zachwycone działaniem chłonnego materiału i komfortu z nim związanego, zapominały o zaaplikowanym produkcie i nie wymieniały go w ciągu dnia. Tampon, jako ciało obce, stanowił pożywkę dla bakterii, które szybko się rozmnażały. Dodatkowo nieprawidłowa higiena dłoni podczas wymiany tamponu sprzyjała samozakażeniu. Takie zakażenie, czyli gronkowcowy TSS, stwierdza się głównie u zdrowych kobiet z kolonizacją pochwy szczepem gronkowca złocistego (S. aureus), który jest florą bakteryjną i w normalnych warunkach nie wywołuje objawów i objawów infekcji.  

TSS a zakażenie paciorkowcem

Druga postać TSS może wystąpić u kobiet, mężczyzn i dzieci na skutek zakażenia paciorkowcem lub gronkowcem. Obie są jednakowo niebezpieczne.

Zakażenie paciorkowcem grupy A (group A streptococcus – GAS) najczęściej kojarzy się z zapaleniem gardła. Słusznie, jednak paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego może być spowodowany też przez wniknięcie egzotoksyny A do organizmu poprzez m.in.: przerwanie ciągłości skóry, rany, dreny, kaniule, ciała obce, zakażenia szpitalne w trakcie hospitalizacji, po operacji.   

Nasuwa się praktyczne pytanie czy tampony są szkodliwe? Nic bardziej mylnego. Produkty stosowane podczas menstruacji są dopuszczone i zaakceptowane przez FDA (U.S. Food and Drug Administration) pod względem bezpieczeństwa z wyszczególnieniem, iż nie stanowią zagrożenia pod warunkiem prawidłowego stosowania – FDA reguluje stosowanie tamponów jako produkt medyczny.

Obecnie producenci zobowiązani są do informowania w ulotkach o niskim, lecz nadal występującym ryzyku niewłaściwego stosowania produktu z mieszanki bawełny i celulozy drzewnej. Czy w takim razie z powodu nieprawidłowego stosowania tamponów możemy trafić do szpitala? Tak, materiał jest jednokrotnego użytku i powinien być stosowany zgodnie z zaleceniem producenta przez maksymalnie 4-6 godzin i usunięty z pochwy w celu uniknięcia szoku toksycznego. 

Stosowanie kubków menstruacyjnych w przypadku nieprawidłowego oczyszczenia i niewygotowania materiału silikonowego stanowi jednakowe źródło wniknięcia patogenu do kanału rodnego i rozwinięcia pełnoobjawowego wstrząsu toksycznego. 

TSS – objawy zespołu wstrząsu toksycznego 

Wstrząs jest naturalną reakcją obronną organizmu. Wyróżniamy wspólne cechy dla wszystkich rodzajów wstrząsu. Są to:  

  • tachykardia (przyspieszony rytm serca),  
  • spadek ciśnienia skurczowego (<90 mmHg),  
  • wydłużenie nawrotu włośniczkowego w związku z następującą centralizacja i zaburzeniem wypełnienia łożyska naczyniowego,  
  • tachypnoe (przyspieszony i spłycony oddech), 
  • lęk.  

Do kryteriów klinicznych pozwalających na stwierdzenie TSS należy specyficzna dla wstrząsu toksycznego nagła, wysoka gorączka, wysypka, która przypomina oparzenie słoneczne. Typowym objawem zespołu wstrząsu toksycznego (TSS) jest erytrodermia o plamistym charakterze, tzw. plamica piorunująca (purpura fluminas). Dodatkowo występuje złuszczanie się naskórka, szczególnie powierzchni dłoniowej i podeszwowej – w ciągu 1-2 tygodni od początku choroby. Pojawiają się także: wymioty, biegunka, omdlenia, ból gardła, mięśni i postępujące gorsze samopoczucie z kolejno występującym wstrząsem i niewydolnością wielonarządową.  

Ciężki przebieg stanowi zaawansowana niewydolność układu krzepnięcia pod postacią zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.  

Wystąpienie powyższych objawów zobowiązuje do natychmiastowego usunięcia ciała obcego z pochwy, zaprzestania używania tamponów i niezwłocznego udania się do lekarza. Zdarza się, iż wstępne objawy mylone są z reakcją alergiczną na środki wybielające bawełnę, jednak to specjalista musi przeprowadzić badanie i diagnostykę różnicową. 

Powiązane produkty

Zespół wstrząsu toksycznego – leczenie  

Leczenie TSS odbywa się pod kontrolą lekarza. O czasie i konieczności hospitalizacji decyduje specjalista w zależności od stanu klinicznego pacjenta. Podczas leczenia TSS należy skupić się zarówno na przyczynie wystąpienia uogólnionego zakażenia organizmu, jak i na jego objawach. Najważniejsze jest szybkie rozpoznanie i możliwie natychmiastowe rozpoczęcie leczenia. 

W zależności od patogenu wywołującego stan zagrożenia życia, podejmowane jest leczenie antybiotykami. Ważne jest odpowiednie nawadnianie w celu zwiększenia ciśnienia oraz tlenoterapia dla utrzymania prawidłowej wydolności oddechowej, gdy saturacja (poziom wysycenia tlenem hemoglobiny) jest niska. Gdy poznana zostaje przyczyna zakażenia, np. dren, jest ona usuwana w trybie pilnym, co ułatwia leczenie objawów TSS. 

TSS – jak uniknąć wystąpienia zespołu wstrząsu toksycznego?  

Aby zmniejszyć ryzyko TSS, należy stosować tampon o najniższej możliwej chłonności i wymieniać go co 4-8 godzin. Przy zastrzeżeniu, iż 8 godzin to maksymalna długość. Przed i po aplikacji należy dokładnie umyć dłonie. 

Należy stosować tampony tylko w trakcie menstruacji, błędem jest aplikowanie produktu podczas upławów. Zmienia to naturalną florę bakteryjną, która stanowi barierę do wnikania drobnoustrojów przez cienki nabrzmiały nabłonek przed wystąpieniem kolejnego cyklu menstruacyjnego. Tampon jest produktem jednokrotnego użytku. 

  1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2020. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  2. G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.
  3. K. N. Shands, G. P. Schmid, B. B. Dan i in., Toxicshock syndrome in menstruating women: association with tampon use and Staphylococcus aureus and clinical features in 52 cases, „N. Engl. J. Med.” 1980, nr 303 (25), s.  1436–1442.
  4. J. K.  McCormick, J. M. Yarwood, P. M. Schlievert, Toxic shock syndrome and bacterial superantigens: an update, „Ann. Rev. Microbiol.” 2001, nr 55, s. 77–104.
  5. J. P. Davis, P. J. Chesney, P. J. Wand, M. LaVenture, Toxic-shock syndrome: epidemiologic features, recurrence, risk factors, and prevention, „N. Engl. J. Med.” 1980, nr 303 (25), s. 1429–1435.
  6. P. J. Chesney, J. P. Davis, W. K. Purdy i in., Clinical manifestations of toxic shock syndrome, „JAMA” 1981, nr 246 (7), s. 741–748.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl