Antykoncepcja po porodzie – jaka będzie najlepsza?

Po porodzie kobiecy organizm stopniowo powraca do swojego stanu sprzed ciąży. Między innymi dochodzi do powrotu płodności, o czym świadczy pojawienie się pierwszej miesiączki po porodzie. Może to nastąpić po zaledwie kilku tygodniach od urodzenia dziecka albo nawet po roku. Co wpływa na płodność po ciąży? Kiedy można zacząć uprawiać seks po ciąży? Jaka metoda antykoncepcji po porodzie będzie najlepsza?

Połóg a seks

Połóg to czas stopniowego cofania się zmian ciążowych oraz okołoporodowych. Organizm kobiety, a zwłaszcza narządy rodne, ulega wtedy wzmożonej regeneracji, czemu towarzyszą: spadek energii, zmęczenie, ból krocza, występowanie odchodów połogowych czy też silne napięcie w podbrzuszu. Czy zatem wskazane jest uprawianie seksu w połogu? Przez czas połogu nie zaleca się współżycia, na co wpływ mają zmiany, jakie zaszły w kobiecych narządach rodnych.

Żeby wznowić aktywność seksualną rekomenduje się kontrolę ginekologiczną po 4–6 tygodniach od cesarskiego cięcia lub 6–8 tygodniach po porodzie siłami natury. Ponadto na seks po połogu mają wpływ czynniki psychologiczne: postawa wobec seksu, zachowania i potrzeby seksualne oraz partner, a także zmęczenie, brak wystarczającej ilości snu, natłok obowiązków i obniżone poczucie atrakcyjności. Równie istotne dla seksu po porodzie będą zmiany hormonalne obejmujące:

• spadek estrogenów, które wpływają na pożądanie, częstość orgazmów, przyjemność oraz występowanie naturalnej wydzieliny zwilżającej pochwę w momencie podniecenia płciowego,
• wysokie stężenie prolaktyny, czyli hormonu stymulującego produkcję i wydzielanie pokarmu, jednocześnie hamującego libido.

Zazwyczaj powrót do aktywność seksualnej następuje do 12. tygodnia po porodzie. Dość istotne jest, aby już w trakcie ciąży lub też podczas konsultacji lekarskich w połogu zadbać o edukację seksualną. Im więcej kobieta wie o relacjach intymnych po porodzie oraz możliwych problemach, tym bardziej świadomie podchodzi do zmian zachodzących w jej organizmie, potrafi je zrozumieć, a ich wystąpienie nie wywołuje dodatkowego stresu.

Kiedy wraca płodność po ciąży?

Powrót płodności po ciąży jest kwestią bardzo indywidualną dla każdej kobiety i zależy od stanu jej zdrowia, a także tego, czy karmi piersią. Wydzielana wówczas prolaktyna odpowiedzialna za wytwarzanie pokarmu jednocześnie powoduje blokowanie wydzielania hormonów wpływających na cykl miesiączkowy oraz owulację, czyli płodność. Mowa tu o hormonie folikulotropowym (FSH) i hormonie luteinizującym (LH). Na powrót płodności po ciąży wpływają również: długość karmienia piersią, dokarmianie dziecka mlekiem modyfikowanym oraz częstotliwość karmień.

Pierwsza miesiączka po porodzie u kobiety niekarmiącej piersią może pojawić się już nawet po 3 tygodniach od porodu (według WHO). W przypadku karmienia piersią na powrót płodności trzeba poczekać trochę dłużej, bo do około 6.–8. miesiąca życia dziecka. Najczęściej płodność wraca wraz z wprowadzeniem dokarmiania malucha. Oczywiście są to szacunkowe liczby i może okazać się, że pomimo ciągłego karmienia pojawiła się miesiączka, chociaż w teorii miało jeszcze jej nie być. Niezależnie od tego, kiedy dojdzie do krwawienia, pojawienie się pierwszej miesiączki po porodzie jest oznaką powrotu płodności po ciąży.

Niepłodność laktacyjna – czy karmienie piersią możesz potraktować jako metodę antykoncepcyjną?

Niepłodność laktacyjna (LAM – Lactational Amenorrhea Method) wiąże się z występowaniem wysokiego stężenia prolaktyny, które utrzymywane jest dzięki ssaniu piersi przez dziecko. Prolaktyna wpływa na zmniejszenie wydzielania hormonów odpowiedzialnych za cykl owulacyjny, przez co owulacja ulega zahamowaniu i niemożliwe jest zapłodnienie. Niepłodność laktacyjna trwa przez pierwsze 6 miesięcy od dnia porodu i nie wymaga obserwacji własnego ciała, jeśli:

• po 56 dniach od porodu nie wystąpiło krwawienie,
• dziecko jest regularnie dokarmiane,
• maluch skończył 6. miesiąc życia.

Wówczas wskaźnik Pearla określający skuteczność metody antykoncepcyjnej wynosi 0,7. Oznacza to, że w przeciągu roku na 100 kobiet liczba ciąż przy zastosowaniu tej metody wynosiła 0,7. Jeśli którykolwiek z wymienionych warunków nie jest spełniony, metoda niepłodności laktacyjnej nie ma zastosowania i wymagane jest prowadzenie obserwacji śluzu, położenia szyjki macicy oraz pomiar temperatury w pochwie. Należy również pamiętać, aby:

• karmić dziecko wyłącznie piersią (bez dopajania czy dokarmiania),
• karmić regularnie, co oznacza, że w dzień przerwy pomiędzy karmieniami mogą wynosić maksymalnie 4h, zaś w nocy 6h,
• zachować prawidłową technikę ssania piersi,
• często przystawiać dziecko do piersi,
• zrezygnować z butelek ze smoczkiem i innych uspokajaczy mogących osłabić ssanie.

Bardzo ważna jest świadomość, że wystąpienie owulacji uwarunkowane jest wieloma czynnikami. Może więc zdarzyć się, że pomimo zachowania wszystkich wymogów dla niepłodności laktacyjnej dojdzie do owulacji i możliwe będzie zapłodnienie. Oznacza to, że karmienie piersią nie chroni przed zapłodnieniem.

Antykoncepcja po porodzie – metody

Wybór antykoncepcji po porodzie warto omówić podczas kontrolnej wizyty ginekologicznej odbywającej się pod koniec połogu. Przy wyborze kluczowe jest to, czy niemowlę karmione jest piersią, co związane jest ze zmianami hormonalnymi. Z tego też powodu naturalne metody antykoncepcyjne (tzw. kalendarzyk) mają mniejszą skuteczność niż zwykle, ponieważ o wiele trudniej jest wyliczyć dni płodne na podstawie obserwacji śluzu, położenia szyjki macicy i pomiaru temperatury.

Metodą antykoncepcji po porodzie dla kobiety niekarmiącej piersią mogą być:

• prezerwatywy, które nie tylko chronią przed zapłodnieniem, ale również przed infekcjami intymnymi, na które kobiety po porodzie są szczególnie narażone,
• kapturki naszyjkowe zakładane na szyjkę macicy,
• gąbki dopochwowe ze środkiem plemnikobójczym,
• dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierające estrogen i progesteron (będący progestagenem),
• wkładki domaciczne zakładane po całkowitym obkurczeniu się macicy,
• plastry antykoncepcyjne przyklejane np. na ramieniu,
• krążki dopochwowe, umieszczane w pochwie na 3 tygodnie,
• zastrzyki hormonalne, podawane raz na trzy miesiące,
• implanty hormonalne, zakładane podskórnie na okres nawet trzech lat.

Antykoncepcja po porodzie dla karmiących

W czasie karmienia piersią nie można stosować większości metod antykoncepcyjnych ze względu na ich negatywny wpływ na laktację oraz możliwość przenikania do mleka matki. Jaka zatem metoda będzie najlepsza dla mamy karmiącej piersią? Nie ma jednej najlepszej metody. Jej wybór dokonywany jest na podstawie wywiadu i badania ginekologicznego uwzględniającego stan zdrowia kobiety oraz jej preferencje.

Do metod antykoncepcji dla kobiet karmiących zalicza się:

• prezerwatywy,
• kapturek naszyjkowy,
• gąbki dopochwowe,
• jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne tzw. mikropigułki, zawierające sam progestagen,
• kapturek dopochwowy,
• wkładki domaciczne,
• zastrzyki hormonalne zawierające sam progestagen,
• implant hormonalny zawierający sam progestagen.

Stosunek przerywany ze względu na dość niską skuteczność nie jest zalecany jako antykoncepcja po porodzie również u kobiety karmiącej piersią.