Bolesne miesiączki – przyczyny, diagnostyka i leczenie bólu podczas okresu
Katarzyna Makos

Bolesne miesiączki – przyczyny, diagnostyka i leczenie bólu podczas okresu

Bolesne miesiączki to problem wielu kobiet w wieku rozrodczym. Ból podczas menstruacji może mieć charakter pierwotny, pojawia się wówczas u młodych kobiet (do dwóch lat od pierwszego krwawienia) i towarzyszy im często aż do okresu przekwitania. Może być także wtórny, czyli wywołany stanami chorobowymi. Dolegliwości bólowe podczas miesiączki mogą być spowodowane występowaniem endometriozy, mięśniaków macicy czy torbieli jajników. Kiedy należy wykonać badania? Jak sobie radzić z bolesnymi miesiączkami?

Bolesne miesiączki – kilka słów o cyklu menstruacyjnym

Pierwsza miesiączka pojawia się zazwyczaj między 8. a 12. rokiem życia. Cykl miesiączkowy regulowany jest przez układ podwzgórzowo-przysadkowy –podwzgórze wydziela gonadoliberynę, która pobudza przysadkę do produkcji hormonów FSH i LH, które z kolei regulują wydzielanie estrogenów i progesteronu przez jajniki. Możemy wyróżnić cykl jajnikowy (faza folikularna, owulacja, faza lutealna) i cykl maciczny (menstruacja, faza proliferacyjna, faza sekrecyjna). 

Cykl miesiączkowy rozpoczyna się pierwszego dnia krwawienia. Miesiączka trwa średnio 5-7 dni i spowodowana jest złuszczeniem się błony śluzowej macicy w wyniku skurczu naczyń krwionośnych (skurcze mięśni macicy prowadzą do wydalenia złuszczonego endometrium). W dalszej części cyklu pod wpływem wzrastającego poziomu estrogenów, zazwyczaj w jednym jajniku, dojrzewa kilka pęcherzyków, z których jeden staje się pęcherzykiem dominującym. Zwiększa się produkcja śluzu, który bliżej owulacji staje się coraz bardziej rozciągliwy, przejrzysty. Wzrasta też endometrium. 

Owulacja zachodzi zazwyczaj około 14 dnia cyklu, pod wpływem piku w wydzielaniu estrogenów. Temperatura ciała kobiety zazwyczaj wówczas wzrasta. Estrogeny zwiększają kurczliwość i perystaltykę jajowodów, co ułatwia przemieszczenie komórki jajowej w kierunku macicy. W fazie lutealnej/wydzielniczej pęcherzyk dominujący przekształca się w ciałko żółte, które produkuje progesteron. Pod wpływem hormonu endometrium staje się przekrwione i rozpulchnione, czynność skurczowa macicy i jajowodów jest wygaszana, a śluz staje się gęsty i nieprzenikliwy dla plemników. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, to pod koniec cyklu poziom hormonów zmniejsza się, a błona śluzowa macicy się złuszcza. Cykl miesiączkowy może trwać od 21 do 35 dni (średnio 28 dni), faza folikularna zależna od dojrzewania pęcherzyków 7–21 dni, lutealna zazwyczaj 14 dni.

Bolesne miesiączki – przyczyny bolesnego miesiączkowania

Bolesne miesiączki (łac. dysmenorrhea) można podzielić na pierwotne, pojawiające się mniej więcej 2–3 lata od wystąpienia pierwszego krwawienia oraz wtórne, spowodowane stanami chorobowymi. 

Bolesne miesiączki pierwotne

Bolesne miesiączki pierwotne występują zazwyczaj u nastolatek i młodych kobiet, mających regularne cykle. U niektórych dolegliwości obecne są już podczas pierwszego okresu, choć mogą pojawić się także do 2 lat po. Bóle menstruacyjne mogą poprzedzać miesiączkę lub pojawić się na początku krwawienia. Trwają średnio 1-2 dni i zlokalizowane są zazwyczaj w podbrzuszu, promieniują do części krzyżowej kręgosłupa i pachwin. Najbardziej nasilone są u kobiet między 20 a 25 rokiem życia. 

Ból spowodowany jest czynnością skurczową macicy, wywoływaną przez prostaglandyny (metabolity kwasu arachidonowego, produkowane w endometrium, naczyniach, myometrium dzięki enzymowi COX, ich produkcję nasilają estrogeny, a hamuje progesteron). Skurcz mięśni macicy powoduje ucisk naczyń i krótkie niedokrwienie narządu, co wywołuje ból. Nasilać go może obfite krwawienie (zwiększona ekspozycja na prostaglandyny), palenie papierosów (skurcz naczyń krwionośnych), może wynikać też z osobniczych cech (obniżony próg bólu, podatność emocjonalna). Bolesnemu miesiączkowaniu mogą towarzyszyć objawy ze strony układu pokarmowego czy współczulnego (wynikające z ogólnoustrojowego działania prostaglandyn): bóle głowy, nudności, biegunka, pogorszenie samopoczucia, zwiększona męczliwość, kołatanie serca. Czasami z bólem menstruacyjnym współwystępuje PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego (bóle i obrzęk piersi, labilny nastrój). Często ulega ona zmniejszeniu po pierwszej ciąży (zmniejszenie liczy neuronów adrenergicznych, uczestniczących w stymulacji skurczów macicy), choć nie jest to regułą. 

Bolesne miesiączki wtórne

Dysmenorrhea wtórna występuje po okresie bezbolesnych miesiączek, zazwyczaj u kobiet z nieregularnymi cyklami i jej przyczyna ma podłoże organiczne. Bolesne miesiączki mogą być spowodowane przez: 

  • zapalenie przydatków i narządów miednicy mniejszej, 
  • zrosty pozapalne, 
  • torbiele przydatków, 
  • endometriozę
  • polipy endometrium, 
  • mięśniaki macicy
  • wady anatomiczne, 
  • zaburzenia hormonalne, 
  • zwężenie szyjki macicy (najczęściej po konizacji), 
  • nowotwory, 
  • wkładkę wewnątrzmaciczną.

Kobiety mogą też zgłaszać ból w trakcie stosunku, w różnym okresie cyklu, a także plamienia między miesiączkami.

Powiązane produkty

Bolesne miesiączki – diagnostyka przy bolesnych okresach

Podstawą diagnostyki jest dobrze zebrany wywiad i badanie ginekologiczne – w przypadku pierwotnych bolesnych miesiączek o łagodnym nasileniu i dobrej reakcji na leczenie przeciwbólowe, jest to wystarczające. Natomiast w przypadku podejrzenia wtórnej etiologii bólów, warto pobrać rozmaz cytologiczny i posiew bakteriologiczny z pochwy. Podstawowe badania laboratoryjne obejmują: CRP, OB, morfologię, badanie ogólne moczu z posiewem, βhCG.

Podstawowym badaniem obrazowym jest USG miednicy mniejszej (najlepiej USG dopochwowe) – warto pamiętać o dobrze wypełnionym pęcherzu moczowym do badania. Czasami konieczne jest badanie histeroskopowe macicy (polipy, endometrioza, zmiany nowotworowe), TK lub MR miednicy mniejszej. 

Bolesne miesiączki – leczenie

Podstawą w leczeniu pierwotnych bólów miesiączkowych są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które hamują enzym COX i zmniejszają syntezę prostaglandyn. Wśród nich skuteczne są: nimesulid (powyżej 12 roku życia), ibuprofen, naproksen (nie można stosować go u dzieci), diklofenak, kwas mefenamowy (powyżej 14 roku życia). Pacjentka powinna przyjąć preparat w momencie wystąpienia pierwszych objawów, nie należy ich łączyć i stosować długotrwale. 

Pomocne w walce z bolesnymi miesiączkami mogą być również spazmolityki, takie jak drotaweryna lub hioscyna. Czasami włącza się leczenie estrogenowo-progestreronowe, które hamuje owulację, terapia trwa minimum 3-6 cykli, do 12 miesięcy. Leczenie wtórnych bolesnych miesiączek jest przyczynowe.

Bolesne miesiączki – domowe sposoby na ból podczas okresu

Oprócz leków pomocne mogą być metody niefarmakologiczne. Ulgę przynoszą ciepłe okłady na okolicę podbrzusza, picie naparu z liści malin lub rumianku, suplementacja magnezu i witaminy B1. Zachęca się też do nieobciążającej aktywności fizycznej (spacery, joga, pilates) oraz stosowania diety niskotłuszczowej, bogatej w kwasy Ω3. Przy tendencji do bolesnych miesiączek należy unikać stresu, gorących kąpieli w trakcie okresu (mogą nasilać krwawienie) oraz ostrych przypraw i soli. 

  1. A. Sękowska, Postępowanie w bolesnym miesiączkowaniu, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/bol/ekspert/208915,postepowanie–w–bolesnym–miesiaczkowaniu, [dostęp]: 04.10.2020.
  2. A. Sękowska, Bolesna miesiączkowanie, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/medycynarodzinna/leczenie–bolu/185677,bolesne–miesiaczkowanie, [dostęp:] 04.10.2020.
  3. M. Bernardi, L. Lazzeri, F. Perelli i in., Dyssmenorrhea and related disorders, “reserachgate.org” [online], DOI: 10.12688 / f1000research.11682.1, [dostęp:] 04.10.2020.
  4. G. H. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia, PZWL, Warszawa 2006, t. II, rozdz. 9.
  5. G. Mrugacz, C. Grygoruk, P. Sieczyński i in., Etiopatogeneza zespołu bolesnego miesiączkowania, „Developmental Period Medicine” 2013, XVII, 1, str. 85-89.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

  • Pluskwa domowa – jak wyleczyć jej ugryzienie? Jak zwalczać?

    Pluskwa domowa to niewielki owad pasożytniczy, który żywi się krwią ssaków, w tym przede wszystkim ludzi. Ze względu na swój tryb życia i sposób odżywiania owady te zyskały miano jednych z najbardziej uciążliwych pasożytów w środowisku domowym. Pozbycie się pluskiew jest niezwykle trudne, ponieważ owady te potrafią przetrwać w trudnych warunkach i mają zdolność do ukrywania się w najmniejszych szczelinach. Często problem pluskiew zostaje wykryty dopiero po pojawieniu się ugryzień, które mogą być źródłem silnego świądu oraz innych reakcji skórnych.

  • Grypa typu A – objawy, przebieg, leczenie, powikłania

    Grypa typu A to jedna z najczęściej występujących odmian wirusa grypy, która charakteryzuje się dużą zdolnością do mutacji i rozprzestrzeniania się w populacji. Jest to choroba sezonowa, która co roku dotyka miliony ludzi na całym świecie i niejednokrotnie wywołuje epidemie lub pandemie. Objawy grypy typu A często pojawiają się nagle i mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, zwłaszcza u osób starszych, dzieci oraz osób z obniżoną odpornością. W artykule przedstawiamy charakterystyczne objawy grypy typu A, jej przebieg, metody leczenia oraz możliwe powikłania, które mogą wystąpić w wyniku niewłaściwego lub opóźnionego leczenia. Dowiesz się także, jak zapobiegać tej chorobie i dlaczego szczepienia odgrywają kluczową rolę w ochronie przed wirusem.

  • Drgawki gorączkowe u dziecka – jak sobie z nimi radzić?

    Wystąpienie drgawek gorączkowych u dziecka jest sytuacją niezwykle trudną i wywołującą silny stres u rodziców. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić i co zrobić, aby nie dopuścić do ich pojawienia się. Czym są drgawki gorączkowe oraz jakie są ich rodzaje?

  • Pielęgnacja skóry pacjenta onkologicznego. Jakie kosmetyki stosować przy chemioterapii i radioterapii?

    Chemioterapia, radioterapia i tak zwana terapia skojarzona (łącząca różne metody leczenia) to stosowane od lat metody leczenia nowotworów. Niestety, ich działanie nie ogranicza się jedynie do komórek nowotworowych – terapie onkologiczne wpływają również na zdrowe komórki, zwłaszcza te o wysokiej zdolności do podziału, takie jak komórki skóry, włosów i paznokci. Dlatego w trakcie leczenia onkologicznego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.