Czym grozi rozpoczęcie miesiączkowania przed 13. rokiem życia? Cukrzyca to tylko początek

Według ostatnich wyników badań naukowych wczesne rozpoczęcie miesiączkowania wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju chorób kardiometabolicznych – cukrzycą typu 2 i udarem. Publikacja, będąca podsumowaniem kilkuletnich badań, została opublikowana w magazynie BMJ Nutrition Prevention and Health.

1. Co wpływa na rozwój cukrzycy typu 2?
2. Pierwsza miesiączka a cukrzyca i udar – co mówią najnowsze badania?
3. Jak wyglądało badanie?
4. Jakie jest znaczenie tych badań?
5. Czy za rozwój chorób kardiometabolicznych odpowiadają hormony?
6. Jaki jest średni wiek wystąpienia pierwszej miesiączki?

Co wpływa na rozwój cukrzycy typu 2?

Cukrzyca to choroba metaboliczna, cywilizacyjna a przede wszystkim bardzo groźna dla zdrowia. To także schorzenie, na którego rozwój może mieć wiele czynników środowiskowych związanych ze stylem życia. Konkretne przyczyny rozwoju tej choroby nie są do końca poznane, mówi się jednak o czynnikach ryzyka. Do głównych zalicza się nadwagę i otyłość (nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie). Ten nadmiar komórek tłuszczowych sprawia, że pozostałe tkanki stają się bardziej oporne na działanie insuliny. To dodatkowo obciąża trzustkę, która musi produkować tego hormonu jeszcze więcej, co z kolei prowadzi do jej uszkodzenia. Ponadto zwraca się uwagę na stany zapalne, nadciśnienie, choroby tarczycy, zażywane leki (np. b-blokery, statyny) czy nieprawidłową dietę.

Pierwsza miesiączka a cukrzyca i udar – co mówią najnowsze badania?

Naukowcy z Bostonu i Nowego Orleanu właśnie opublikowali najnowsze wyniki badań, z których wynika, że dziewczynki, które rozpoczęły miesiączkowanie przed ukończeniem 13. roku życia są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 w dorosłości.

Idąc dalej i analizując kolejne dane epidemiologiczne, doszli do wniosku, że wczesna miesiączka i cukrzyca typu drugiego jest powiązana z wyższym ryzykiem wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu przed 65. rokiem życia. Szczególnie narażone są kobiety, u których menarche (pierwsza miesiączka) wystąpiło jeszcze przed ukończeniem 10 lat. Dane te są o tyle niepokojące, że spada średni wiek, w którym dziewczynki doświadczają swojej pierwszej miesiączki, a przyczyny tego zjawiska nie są jasne.

Jak wyglądało badanie?

Amerykanie wzięli pod uwagę dane pochodzące od 17 tysięcy kobiet, w wieku od 20 do 65 lat. Badanie rozpoczęto w 1999 roku. Dane zbierano przez kolejne 20 lat.

Jak groźna jest pierwsza miesiączka przed 13 rokiem życia? Wyniki były następujące:

• ponad 10% kobiet miało cukrzycę typu 2 w wieku dorosłym;
  • pośród kobiet z cukrzycą – u ponad 11% rozwinęła się choroba niedokrwienna serca, zawał serca lub udar;
• kobiety, u których pierwsza miesiączka wystąpiła w wieku mniej lub 10 lat – miały ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 wyższe o 32%;
• kobiety, u których miesiączka wystąpiła w wieku 11 lat – miały o 14% wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2;
• kobiety, u których miesiączka wystąpiła w wieku 12 lat – miały o 29% wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Jakie jest znaczenie tych badań?

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy, wyniki badań Amerykanów zdają się zwracać uwagę na jeszcze jeden aspekt, którym jest wiek wystąpienia pierwszej miesiączki u płci żeńskiej. Dzięki takim badaniom wiadomo, że kobiety, u których miesiączka wystąpiła wcześniej niż po ukończeniu 13. roku życia, powinny bardziej przywiązywać uwagę do profilaktyki cukrzycowej. Mowa tu chociażby o częściej wykonywanych badaniach krwi – poziom glukozy (glikemia), krzywa cukrowa, próby wątrobowe (poziom cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, trójglicerydow), poziom insuliny, próby  trzustkowe (amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa; oraz poza krwią amylaza w moczu). Dodatkowa częstszej kontroli powinno podlegać ciśnienie krwi tych pacjentek.

Warto dodać, że pacjenci trafiają do diabetologa najczęściej wtedy, kiedy cukrzyca już zdążyła rozwinąć się w ich organizmie, co najczęściej wymaga przyjmowania leków. Jeśli istnieją silne przesłanki ku temu, że ryzyko rozwoju cukrzycy jest bardzo duże, być może warto taką konsultacje odbyć wcześniej. Wówczas lekarz powinien poinformować pacjenta o tym, jakie działania można podjąć jeszcze zanim zaatakuje choroba zmieniające całe życie.

Odkrycie nie potwierdza jednoznacznie, że wczesny wiek menarche bezpośrednio wpływa na rozwój chorób kardiometabolicznych  w dojrzałym wieku. Pozwala jednak myśleć o tych problemach w nieco inny – szerszy – sposób. Dodatkowo po raz kolejny udowodniono, że moment pierwszej miesiączki nie jest związany tylko z dojrzewaniem płciowym, ale wpływa na rozwój organizmu podczas całego późniejszego funkcjonowania.

Czy za rozwój chorób kardiometabolicznych odpowiadają hormony?

Według specjalistów jednym z potencjalnych wyjaśnień może być to, że kobiety są narażone na wpływ estrogenu. Miesiączka – cykle miesiączkowe – są silne skorelowane m.in. z tym hormonem. Być może im dłużej kobieta jest narażona na bezpośredni wpływ wysokiego poziomu estrogenu na funkcjonowanie organizmu, tym ryzyko rozwoju chorób kardiometabolicznych jest wyższe. Nie bez znaczenia dla momentu pierwszej miesiączki jest także parametr związany z tzw. krytyczną masą ciała, czyli wagi, która jest niezbędna do wystąpienia pierwszej miesiączki i tu mówi się o średniej wadzie 46–46,5 kg. Badania jasno pokazują, że im wyższy poziom nadwagi i otyłości w dzieciństwie tym wcześniejszy jest moment pierwszej menstruacji, a to jak widać jest powiązane z cukrzycą i chorobami kardiologicznymi w późniejszych latach życia.

Jaki jest średni wiek wystąpienia pierwszej miesiączki?

Według danych statystycznych, średni wiek, w którym dziewczynki w Polsce dostają pierwszej miesiączki to około 12 lat i 9 miesięcy. Dla porównania w Stanach Zjednoczonych średni wiek menarche to 11 lat i 9 miesięcy. Naukowcy zauważyli, że dziewczęta na całym świecie zaczęły miesiączkować wcześniej. Dotyczy to szczególnie krajów rozwiniętych. Według danych statystycznych rośnie liczba nastolatek, które rozpoczynają miesiączkowanie w wieku 10 lat. Naukowcy nie do końca znają przyczynę tego stanu. Wskazuje się na czynniki związane z ilością tkanki tłuszczowej w organizmie, dietą, czynnikami genetycznymi i środowiskowymi, a także ilością aktywności fizycznej.