
Mammografia i cytologia na NFZ – zmiany w programach profilaktycznych
Każdego roku rak piersi jest diagnozowany u około 20 tys. Polek, a rak szyjki macicy – u 3 tys. kobiet. Ponieważ wykrycie nowotworu na wczesnym etapie zaawansowania znacznie zwiększa szanse pacjentki na powrót do zdrowia, ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych. Od listopada 2023 roku na NFZ mammografię mogą wykonywać panie w wieku 45-74 lat, a cytologię – pacjentki od 25. do 69. roku życia.
Więcej kobiet może korzystać z bezpłatnych badań
Od 1 listopada 2023 roku – zgodnie z Rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia z dnia 5 października 2023 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych – więcej kobiet może korzystać z bezpłatnych, bo finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, badań profilaktycznych. Wspomniany dokument dotyczy diagnostyki mammograficznej oraz cytologii szyjki macicy. Jak podkreśla MZ, profilaktyka jest najskuteczniejszą formą walki z nowotworami, a wykrycie raka piersi czy raka szyjki macicy we wczesnym stadium rozwoju znacznie zwiększa szanse chorej na wyleczenie. Co dokładnie uległo zmianie?
Z kolei darmową cytologię szyjki macicy raz na 3 lata mogą wykonywać kobiety w wieku 25-64 lat (wcześniej górną granicą wieku było 59 lat).
Dlaczego profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy jest tak istotna?
W Polsce nowotwory złośliwe są główną przyczyną zgonów wśród kobiet między 25. a 64. rokiem życia. Według danych zgromadzonych w Krajowym Rejestrze Nowotworów w 2020 roku rak piersi i nowotwory ginekologiczne odpowiadały za 37% wszystkich zachorowań na nowotwory wśród Polek (rak piersi stanowił około 22% wszystkich nowotworów zdiagnozowanych u kobiet, a rak szyjki macicy – 3,4%). Od kilkunastu lat specjaliści obserwują rosnącą tendencję w zakresie zachorowań na te schorzenia.
Regularne badania mammograficzne oraz cytologiczne, a także edukacja na temat samobadania piersi i szczepień przeciwko HPV (99% przypadków raka szyjki macicy jest spowodowanych onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV) są kluczowe dla diagnozowania raka na wczesnym etapie i tym samym zwiększenia szans na pełne wyleczenie. Omawiane badania profilaktyczne są nieinwazyjne, bezbolesne i pozwalają na wykrycie zmian, zanim wystąpią objawy kliniczne.
Rak piersi i rak szyjki macicy – czynniki ryzyka
Na wystąpienie raka piersi szczególnie narażone są kobiety po 35. roku życia (szczyt zachorowań przypada na wiek 50-70 lat). Istotną rolę w zwiększeniu ryzyka pojawienia się tego nowotworu odgrywają też czynniki genetyczne – występowanie raka piersi w rodzinie, szczególnie u krewnych I stopnia, czy mutacja genów supresorowych BRCA1 i BRCA2 (rzadziej innych) – oraz czynniki hormonalne, m.in. stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zawierających estrogeny, brak potomstwa. Do czynników ryzyka raka piersi zalicza się również otyłość, picie alkoholu czy palenie tytoniu.
Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy zwiększa przede wszystkim zakażenie wirusem HPV komórek nabłonka szyjki macicy. Wpływ na rozwój tego nowotworu ma też styl życia – duża liczba partnerów seksualnych, wczesne rozpoczęcie współżycia, występowanie innych zakażeń przenoszonych drogą płciową oraz palenie tytoniu podnoszą ryzyko wystąpienia raka. Co istotne, szczepienie przeciwko HPV jest obecnie najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zakażeniu. Zaleca się, aby wykonać je przed inicjacją seksualną, najlepiej w 12. lub 13. roku życia, zarówno u dziewcząt, jak i chłopców.