Mammografia – przebieg badania, wskazania, grupy ryzyka

Mammografia to jedno z najważniejszych badań przesiewowych, które każda kobieta powinna wykonać po ukończeniu 40. roku życia. Istnieje kilka rodzajów badania mammograficznego i charakteryzują się one różnym stopniem dokładności w wykrywaniu ewentualnych zmian w piersiach. Wyróżnia się także charakterystyczne dla każdej pacjentki czynniki ryzyka, które determinują, jak często należy zgłaszać się na to badanie przesiewowe. Jakie są wskazania do wykonania mammografii, ile kosztuje badanie i czy posiadanie implantów wyklucza możliwość przeprowadzenia MMG? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Mammografia (MMG, MRTG) to bezpieczna i nieinwazyjna metoda obrazowa, będąca podstawowym badaniem profilaktycznym wykorzystywanym podczas diagnostyki raka piersi. Dzięki powszechnie stosowanej skali BIRADS służącej do oceny otrzymanych zdjęć, wynik badania zazwyczaj jest zrozumiały dla pacjenta.

Co to jest mammografia? Wady i zalety mammografii klasycznej

Mammografia to badanie obrazowe, w którego przebiegu wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie. Prześwietlenie polega na wykonaniu dwóch zdjęć każdej piersi w dwóch różnych projekcjach. Wykonane obrazy są następnie ocenione przez lekarza radiologa, m.in. pod kątem obecności zwapnień czy guzów. Badanie to może pozwolić również na rozpoznanie mastopatii, czyli choroby włóknisto-torbielowatej sutka. Główną zaletą mammografii jest jej wysoka czułość w wykrywaniu zmian nowotworowych. Mammografia nie jest szkodliwym badaniem, gdyż dawka promieniowania stosowana w jej trakcie jest niska, tym samym szansa na wystąpienie jakiegokolwiek skutku ubocznego jest niewielka. To także metoda powszechnie dostępna, ponadto w większości przypadków refundowana i szybka. Wadą klasycznej mammografii jest jej niska możliwość diagnostyczna w przypadku osób młodszych, u których w piersiach przewagę stanowi tkanka gruczołowa. Z powodu jej gęstości, ewentualne nieprawidłowości mogą nie zostać uwidocznione na obrazie. Jest to również metoda, która pozwala na potwierdzenie obecności samej zmiany, niemniej nie różnicuje jej na tę łagodną lub złośliwą.

Mammografia – rodzaje

Istnieją dwa główne rodzaje mammografii – metoda klasyczna oraz metoda 3D z tomosyntezą. W szczególnych przypadkach wykonuje się również mammografię z kontrastem (tzw. mammografię spektralną) – jest to najnowsze badanie w diagnostyce obrazowej piersi i nie jest jeszcze powszechnie dostępne.

Mammografia klasyczna

W klasycznej mammografii wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi – jedno w projekcji (projekcja to sposób przechodzenia promieniowania przez daną część ciała) górno-dolnej i jedno w projekcji skośnej. Jest to badanie z wyboru dla osób powyżej 40. roku życia ze względu na przewagę tkanki tłuszczowej w piersiach. Ponadto pacjentki posiadające implanty piersi, przed wizytą powinny dopytać, czy w wybranej przez nie jednostce jest odpowiedni sprzęt i przede wszystkim doświadczony personel, który będzie wiedział, jak precyzyjnie ułożyć pierś, aby właściwie wykonać badanie, jednocześnie nie uszkadzając implantu. Troska o ten aspekt wynika z faktu, że silikon ma ograniczą zdolność do przepuszczania promieniowania rentgenowskiego, co utrudnia przeprowadzenie badania.

Mammografia 3D z tomosyntezą

Mammografia z tomosyntezą często stanowi uzupełnienie klasycznej mammografii i nazywana jest mammografia cyfrową. W trakcie tego badania wykonuje się wiele skanów – pozwala to na uzyskanie trójwymiarowego obrazu, co znacznie zwiększa możliwości diagnostyczne dzięki zniwelowaniu nakładania się na siebie tkanek.

Mammografia a USG piersi – które badanie wybrać?

Podstawowym kryterium wyboru odpowiedniej metody diagnostycznej jest wiek. U osób do 35. – 40. roku życia metodą z wyboru jest USG, ze względu na przewagę tkanki gruczołowej w piersiach – jej ocena jest utrudniona podczas mammografii. U osób powyżej 40. roku życia  badaniem podstawowym jest mammografia, natomiast USG stanowi uzupełnienie w przypadku wykrycia podczas MMG zmiany podejrzanej – ultrasonografia pozwala wtedy na ocenę charakteru danej zmiany.

Mammografia – jak wygląda badanie?

Po zgłoszeniu się na mammografię pacjent zostanie zaproszony do gabinetu i poproszony o rozebranie się od pasa w górę, a następnie o podejście do aparatu. Osoba przeprowadzająca badanie ułoży pierś na podstawce mammografu (aparatu diagnostycznego), a następnie opuści płytkę, spłaszczając pierś. W trakcie badania mammograficznego wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi. Całe badanie trwa przeważnie do 20 minut, natomiast czas oczekiwania na wynik wraz z opisem to średnio dwa tygodnie.

Mammografia – grupy ryzyka, wskazania do badania

Częstość wykonywania mammografii zależy od tego, w jakiej grupie ryzyka znajduje się pacjentka. Występowanie w rodzinie raka piersi zwiększa ryzyko zachorowania na tę chorobę i powoduje konieczność wykonywania MMG raz na rok. Obecność mutacji genu BRCA1 lub BRCA2 również stanowi stan podwyższonego ryzyka zachorowania na raka piersi i w takiej sytuacji pacjentki powinny wykonywać mammografię na przemian z rezonansem magnetycznym raz na 6. do 12. miesięcy. Wskazanie do wykonania badania stanowi również wyczucie guzka w samobadaniu piersi, ponadto wyraźna zmiana wielkości gruczołów, ich ból, wciągnięcie czy wyciek z brodawki, a także objaw tzw. skórki pomarańczowej. Szczególną uwagą powinny się także wykazać pacjentki, które pierwsze dziecko urodziły po 35. roku życia lub te, które nigdy nie rodziły.

Skala BIRADS

Skala BIRADS to system, według którego opisane zostaje każde badanie mammograficzne oraz USG piersi. Skala składa się z siedmiu kategorii, oznaczonych od 0 do 6:

• BIRADS 0 oznacza, że ocena wyników jest niekompletna i należy wykonać dodatkowe badania w celu postawienie diagnozy.
• BIRADS 1 (prawidłowy obraz) i 2 (zmiana łagodna) oznaczają zerowe prawdopodobieństwo złośliwej zmiany.
• BIRADS 3 oznacza wykrycie zmiany prawdopodobnie łagodnej, pacjent podlega wtedy obserwacji oraz badaniom kontrolnym.
• BIRADS 4 to zmiana podejrzana, prawdopodobieństwo jej złośliwości wynosi 2 – 95%. Najczęściej wykonuje się wówczas weryfikację zmiany pod mikroskopem.
• BIRADS 5 oznacza zmianę złośliwą – pacjent zostaje skierowany na weryfikację mikroskopową.
• BIRADS 6 to rozpoznany rak piersi, potwierdzony w biopsji.

Mammografia – cena/refundacja i skierowanie. Gdzie można zrobić badanie?

Mammografia jest badaniem refundowanym – można ją wykonać bezpłatnie w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, niezależnie od wieku, na podstawie skierowania od lekarza specjalisty. Dodatkowo dla kobiet między 50. a 69. rokiem życia, ubezpieczonych w NFZ, przewidziany jest program profilaktyki raka piersi. W ramach tego programu pacjentka może wykonać darmową mammografię raz na 2 lata, bez konieczności posiadania skierowania. Wykonanie badania możliwe jest w większości szpitali (szczególnie szpitali onkologicznych), a także w placówkach diagnostycznych. MMG można wykonać również prywatnie – skierowanie jest konieczne tak samo, jak w przypadku bezpłatnego badania. Mammografia kosztuje przeważnie od 45 do 170 zł – cena zależy od tego, czy badana ma być jedna pierś, czy dwie. Nieco droższa jest mammografia z tomosyntezą, a jej koszt to około 200 zł.