Statyny w tabletkach
Zuzanna Kręcisz

Statyny na cholesterol – szkodliwość, dawkowanie i skutki uboczne

Podstawowym celem stosowania statyn jest obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie wystąpienia miażdżycy wśród pacjentów bez chorób sercowo-naczyniowych, ale znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka. Pomaga to zapobiegać zawałom, udarom i chorobom naczyniowym, które rozwijają się wraz ze wzrostem blaszek miażdżycowych w tętnicach.

Choroby sercowo-naczyniowe we współczesnym świecie to ogromny problem oraz jedna z głównych przyczyn śmierci i niepełnosprawności. Są one ściśle związane z dyslipidemią, a upraszczając – z cholesterolem. Jedną z metod zarówno zapobiegania, jak i leczenia jest terapia statynami.

Czym są statyny?

Statyny to – najogólniej rzecz ujmując – grupa leków „na cholesterol”. Pierwsze statyny wprowadzono do lecznictwa kilkadziesiąt lat temu, stale pracując nad kolejnymi, lepszymi cząsteczkami i formułami najnowszej generacji.

Rodzaje statyn:

  • atorwastatyna,
  • rosuwastatyna,
  • fluwastatyna,
  • lowastatyna,
  • prawastatyna,
  • simwastatyna.

Są wśród nich związki otrzymane syntetycznie oraz będące produktami metabolizmu grzybów pleśniowych, czyli tzw. statyny naturalne. Różnią się między sobą również siłą działania oraz skutkami ubocznymi ich stosowania.

Jak działają statyny?

Cholesterol jest jednym z najważniejszych sprawców powstawania i pogłębiania zmian miażdżycowych, których konsekwencją są: zawał serca, udar mózgu, choroby naczyń obwodowych i niewydolność mięśnia sercowego. Miażdżyca zyskała określenie „cichego mordercy XXI wieku”. Dlaczego cichego? Ponieważ wysoki cholesterol nie boli i długo nie daje żadnych niepokojących sygnałów lub są one na tyle łagodne, że je lekceważymy. Jego wysoki poziom jest często wykrywany przez przypadek, najczęściej podczas wykonywania okresowych badań krwi.

Wbrew pozorom problem nie dotyczy tylko seniorów, chorują również ludzie młodzi. Dowiedziono, że jednym z pierwszych objawów zmian miażdżycowych są zaburzenia erekcji u panów i obniżone libido u pań. Zaburzenia wzwodu wynikają właśnie z procesów miażdżycowych w tętnicach i mogą zwiastować wystąpienie za kilka lat zawału serca. Statyny to leki wydawane głównie na podstawie recepty, choć do statyn naturalnych zaliczyć możemy monakolinę K, otrzymywaną z fermentowanego czerwonego ryżu i dostępną bez recepty w postaci wielu suplementów diety.

Statyny modyfikują stężenie lipidów odpowiedzialnych za powstawanie miażdżycy. Obniżają cholesterol całkowity oraz tzw. zły cholesterol – LDL. Nieznacznie wpływają również na poziom trójglicerydów. Mechanizm ich działania polega na hamowaniu enzymu, który bierze udział w syntezie cholesterolu w wątrobie, w wyniku czego poziom cholesterolu ulega obniżeniu, a cząsteczki LDL są rozkładane. Statyny wpływają również na stabilizację blaszki miażdżycowej w naczyniach, działają przeciwzapalnie, nasilają rozwój drobnych naczyń krwionośnych oraz hamują rozwój niekorzystnych zmian w sercu.

Statyny na miażdżycę

Podstawowym celem stosowania statyn jest obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie wystąpieniu miażdżycy u pacjentów bez chorób sercowo-naczyniowych, ale znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka (zespół metaboliczny, cukrzyca, choroby nerek). Dzięki temu zapobiegają zawałom, udarom i innym chorobom naczyń na tle miażdżycowym. Stosuje się je również w tzw. prewencji wtórnej u osób po zawale czy udarze, by nie dopuścić do kolejnego ataku. Przeciwmiażdżycowe działanie statyn polega również na ochronnym działaniu na śródbłonek naczyń, działaniu przeciwzakrzepowym i antyoksydacyjnym.

Statyny a działanie przeciwzapalne

Szereg badań wykazało również działanie przeciwzapalne statyn. Dowiedziono, że zmniejszają poziom cytokin prozapalnych oraz białka CRP – związków związanych z powstawaniem i podtrzymywaniem stanu zapalnego. Najsilniejsze właściwości przeciwzapalne mają statyny lipofilne (simwastatyna, atorwastatyna), gdyż łatwiej przenikają do tkanek i wykazują działanie plejotropowe, czyli ochronne na śródbłonek naczyniowy. W trakcie badań jest zastosowanie statyn w chorobach zapalnych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów RZS.

Statyny a układ odporności

Mechanizm działania immunomodulującego, czyli wpływu na układ odpornościowy, nie został jeszcze dokładnie poznany. Przypuszcza się jednak, że efekt ten może odpowiadać za zmniejszenie odrzucania przeszczepów serca i śmiertelności pacjentów po transplantacji, którzy byli leczeni statynami.

Statyny a metabolizm kostny

Trwają badania nad stosowaniem statyn w leczeniu osteoporozy. Wykazano wpływ statyn lipofilnych na metabolizm kostny poprzez zahamowanie procesów resorpcji kości i nasilenie kościotworzenia.

Statyny a dna moczanowa

Pacjentom chorującym na dnę moczanową towarzyszy zwykle zespól metaboliczny, otyłość, cukrzyca, nieprawidłowy profil lipidowy i nadciśnienie tętnicze. Wszystkie te czynniki sprzyjają powstawaniu miażdżycy i dlatego zaleca się u chorych osób stosowanie statyn. Pojawiają się również doniesienia o obniżającym wpływie leków ze statynami na poziom kwasu moczowego, który w przebiegu dny moczanowej jest podwyższony.

Przeciwwskazania do stosowania statyn

Przeciwwskazania do stosowania statyn są nieliczne. Należy do nich aktywna choroba wątroby przebiegająca z trzykrotnym wzrostem ponad normę poziomu enzymów wątrobowych, czyli transaminaz – aminotransferaza alaninowa (ALAT) i aminotransferaza asparaginianowa (AST). Należy bardzo ostrożnie prowadzić terapię u pacjentów z chorobami wątroby w wywiadzie. Ciąża i okres karmienia piersią to kolejne stany wykluczające zastosowanie statyn. Przeciwwskazaniem bezwzględnym jest stwierdzona nadwrażliwość na tę grupę leków.

Statyny a alkohol

Statyny nie wchodzą bezpośrednio w interakcje z alkoholem, dlatego jego okazjonalne i umiarkowane spożywanie nie jest przeciwwskazane. Należy jednak pamiętać, że zarówno statyny, jak i alkohol w wysokich dawkach mogą uszkadzać komórki wątroby (hepatocyty) i powodować działania niepożądane. U pacjentów regularnie spożywających alkohol i mających niewydolność wątroby może dochodzić do kumulacji leku w organizmie i wielu niekorzystnych działań. Ponadto alkohol podnosi poziom cholesterolu i niweczy skutki terapii statynami.

Powiązane produkty

Statyny – szkodliwość i skutki uboczne

Statyny odznaczają się wysoką skutecznością i bezpieczeństwem. Nie można jednak pomijać faktu, że mogą wywierać działania niepożądane. Często słyszy się o uszkadzaniu mięśni przez statyny i rzeczywiście takie działanie niepożądane jest możliwe w przypadku wszystkich statyn. Dlatego bardzo istotne jest edukowanie pacjentów, by w momencie gdy zaczną odczuwać bóle mięśniowe, osłabienie siły mięśniowej lub skurcze, informowali o tym lekarza. Szczególnie dotyczy to chorych stosujących wiele innych leków, mających niewydolność nerek czy niedoczynność tarczycy oraz będących w podeszłym wieku. Niekiedy konieczne jest przerwanie kuracji, zmiana leku, dawki lub schematu podawania. Pacjenci leczeni wysokimi dawkami statyn w wynikach laboratoryjnych mogą mieć podwyższone poziomy enzymów wątrobowych. Trzykrotne przekroczenie normy jest wskazaniem do zaprzestania leczenia. Do działań ubocznych najczęściej zgłaszanych przez pacjentów należą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w postaci bólów brzucha, wzdęć, biegunek czy zaparć. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić bóle głowy, zaburzenia widzenia, wysypki, bezsenność czy bóle stawów.

Nigdy nie należy odstawiać leku samodzielnie, bez porozumienia z lekarzem. Jest to niebezpieczne. Może wywołać np. destabilizację płytki miażdżycowej i w konsekwencji zawał lub udar. Z pytaniem – jak odstawić statyny i czym je zastąpić oraz czy jest to w ogóle możliwe – należy się udać do lekarza, np. kardiologa.
  1. Opracowanie zbiorowe pod redakcją M. Dłużniewskiego, Jak stosować leki kardiologiczne w codziennej praktyce, Lublin 2010.
  2. R. Główczyńska, W. Paluch, K. J. Filipiak, Działania niepożądane statyn, „Choroby Serca i Naczyń” 2007, tom 4, nr 1, 18–34.
  3. K. Borysewicz, Statyny w chorobach reumatycznych, „Przegląd Reumatologiczny” 2008, nr 3-4 (21-22), s. 3-4.
  4. M. Lachowicz, Jak postępować w przypadku wysokiego poziomu cholesterolu, [online] https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/jak-postepowac-w-przypadku-wysokiego-poziomu-cholesterolu/3/c [dostęp:] 21.05.2022 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować paracetamol osobom dorosłym, dzieciom i kobietom w ciąży?

    Paracetamol to jeden z popularniejszych leków sprzedawanych bez recepty (OTC). Jest stosowany między innymi w ostrych, umiarkowanych i przewlekłych bólach głowy, gardła i zębów, a także w bólach miesiączkowych i migrenach. Cechuje go względne bezpieczeństwo stosowania. W przypadku silnego bólu można go łączyć z innymi substancjami, np. z morfiną. Jak wygląda właściwy sposób dawkowania paracetamolu, jaka jest maksymalna i bezpieczna dawka dzienna oraz czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten lek? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Witamina B6 (pirydoksyna) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Witamina B6 jest związkiem, który wzmaga przyswajalność magnezu w organizmie. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, reguluje pracę układu nerwowego, a jej optymalny poziom wpływa na pozytywny nastrój. Pirydoksyna przyczynia się także do powstawania przeciwciał chroniących organizm przed infekcjami. Witamina B6 jest składnikiem zarówno produktów zwierzęcych, jak i roślinnych. Który suplement z wit. B6 wybrać, jaka jest jej optymalna dawka dobowa i jakie są skutki zaburzeń jej ilości w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Szczepionka na grypę 2024/2025 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    Grypa to bardzo zakaźna choroba wirusowa. Przyjmuje się, że jedna chora osoba zaraża cztery kolejne. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi. WHO szacuje, że każdego roku na grypę choruje 10% dorosłej populacji i nawet 30% dzieci. Czym się szczepić na grypę w sezonie 2024/2025?

  • Przeciwdziałanie samobójstwom – gdzie szukać pomocy?

    Samobójstwa stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, w tym także w Polsce. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku życie odbiera sobie około 700 tysięcy osób, co oznacza, że co 40 sekund ktoś umiera w wyniku samobójstwa.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.