Dyslipidemia – co to jest? Jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia?

Dyslipidemia to stan, w którym poziom lipidów (tj. tłuszczów) we krwi jest zaburzony. Zwykle oznacza to, że poziom cholesterolu lub triglicerydów we krwi jest zbyt wysoki lub zbyt niski. Jest często związana z niezdrowym stylem życia, czyli dietą wysokotłuszczową i brakiem aktywności fizycznej. Może być również spowodowana przez choroby metaboliczne, m.in. cukrzycę, choroby tarczycy i wątroby. Leczenie dyslipidemii obejmuje zmiany w stylu życia – wdrożenie zdrowej diety, utrzymanie regularnego poziomu aktywności fizycznej, a także farmakoterapię, czyli stosowanie leków, takich jak statyny, fibraty i niacyna, które pomagają zmniejszyć poziom lipidów we krwi.

Problem związany z nieprawidłowymi wartościami cholesterolu i innych lipidów we krwi dotyka coraz więcej osób. Związane jest to nie tylko z coraz mniejszą aktywnością fizyczną oraz złymi nawykami żywieniowymi, ale również z ogólnie starzejącym się społeczeństwem.

1. Co to jest dyslipidemia?
2. Dyslipidemia – przyczyny
3. Dyslipidemia – objawy
4. Dyslipidemia – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
5. Dyslipidemia – leczenie i profilaktyka

Co to jest dyslipidemia?

Dyslipidemią określa się stan, w którym stężenie lipidów oraz lipoprotein, a więc białek transportowych odpowiadających za przenoszenie w organizmie tłuszczów, nie spełnia norm określonych dla konkretnego wieku oraz stanu klinicznego chorego. Mówiąc prostszym językiem, dyslipidemią nazywamy wszelkiego rodzaju zaburzenia dotyczące stężenia lipidów we krwi. Głównymi frakcjami ocenianymi w trakcie diagnostyki dyslipidemii są: cholesterol całkowity, cholesterol LDL („zły” cholesterol), cholesterol HDL („dobry” cholesterol), cholesterol non-HDL oraz trójglicerydy. Ze względu na oceniane frakcje cholesterolu wyróżnia się m.in. hipercholesterolemię, w której to zauważyć można podwyższone wartości cholesterolu całkowitego, hipertriglicerydemię oraz dyslipidemię mieszaną, w której dochodzi do wystąpienia nieprawidłowych wartości zarówno trójglicerydów, jak i innych frakcji cholesterolu.

Dyslipidemia – przyczyny

Zaburzenia lipidowe są problemem złożonym i wieloczynnikowym. Choć większości z nas kojarzą się one z nieprawidłową dietą, to ich występowanie zależne jest również od innych czynników, niekiedy niemodyfikowalnych. Wśród najważniejszych przyczyn występowania dyslipidemii wymienia się:

• nieprawidłową dietę bogatą w tłuszcze zwierzęce oraz wysokoprzetworzoną żywność,
• niską aktywność fizyczną,
• insulinooporność oraz cukrzycę,
• otyłość,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• czynniki genetyczne oraz skłonności rodzinne,
• wiek,
• niektóre choroby endokrynologiczne, jak np. niedoczynność tarczycy czy zespół policystycznych jajników,
• płeć męską.

Dyslipidemia – objawy

Zaburzenia gospodarki lipidowej w większości przypadków pozostają bezobjawowe. Wyjątek stanowi jedynie znaczna hipertriglicerydemia, która jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia trzustki. 

Nieprawidłowe wartości cholesterolu we krwi nie pozostają jednak bez wpływu na organizm człowieka. Zaburzenia metabolizmu lipoprotein i inne lipemie powodują przewlekły stan zapalny w organizmie, prowadząc przede wszystkim do uszkodzenia naczyń i pojawienia się blaszek miażdżycowych. To z kolei prowadzić może do incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak choroba niedokrwienna serca, udar niedokrwienny mózgu czy chromanie przestankowe, a więc objawowa miażdżyca tętnic kończyn dolnych. Oczywiście sama dyslipidemia najczęściej nie wywołuje rozwoju miażdżycy uogólnionej. Bardzo ważnym czynnikiem biorącym udział w powstawaniu tej nieprawidłowości jest również nieprawidłowa glikemia oraz nadciśnienie tętnicze. Z tego powodu leczenie tego typu zaburzeń prowadzone jest w większości przypadków równolegle, co pozwala choć w pewnym stopniu zapobiegać nieodwracalnym zmianom i niebezpiecznym powikłaniom sercowo-naczyniowym.

Dyslipidemia – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Podstawowym badaniem mającym na celu diagnostykę dyslipidemii jest tzw. lipidogram. W celu jego wykonania konieczne jest pobranie obwodowej krwi żylnej. Badanie to obejmuje oznaczenie m.in. frakcji cholesterolu całkowitego, triglicerydów, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL oraz cholesterolu non-HDL. Otrzymane wyniki pozwalają stwierdzić istniejące nieprawidłowości. Aby badanie było maksymalnie obiektywne i miarodajne, pacjent powinien stawić się na pobranie krwi na czczo po ok. 12 godzinach od ostatniego posiłku. Specjaliści w ostatnim czasie podkreślają jednak, że w przypadku przesiewowego badania mającego na celu wychwycenie osób z poważnymi zaburzeniami gospodarki lipidowej wynik nie jest tak bardzo zależny od tego, czy pacjent stawi się na badanie na czczo, czy też nie.

Dyslipidemia – leczenie i profilaktyka

Podstawowym zaleceniem w przypadku stwierdzenia dyslipidemii jest zmiana stylu życia. W praktyce oznacza to zmniejszenie udziału mięsa czerwonego oraz przetworzonej żywności typu fast food w codziennej diecie, a także zwiększenie codziennej aktywności fizycznej. Są to również praktyki mające na celu ewentualną profilaktykę występowania zaburzeń lipidowych.

W niektórych przypadkach sama zmiana trybu życia jest jednak niewystarczająca do zadowalającego obniżenia stężenia cholesterolu. W takiej sytuacji lekarze decydują się najczęściej na włączenie tzw. statyn – leków bardzo skutecznie obniżających przede wszystkim stężenie cholesterolu LDL w surowicy. Tym samym drastycznie zmniejsza się ryzyko sercowo-naczyniowe, a według większości badań redukcji ulega również objętość istniejących już blaszek miażdżycowych. W przypadku dużych stężeń trójglicerydów podstawowymi lekami są fibraty, które skutecznie i w stosunkowo krótkim czasie obniżają ich stężenie we krwi obwodowej. Do innych leków stosowanych w leczeniu dyslipidemii zalicza się także kwasy omega-3, żywice jonowymienne czy też najnowsze inhibitory receptora PSCK9.