Nocebo – co to jest? Dlaczego efekt nocebo jest wyzwaniem dla klinicystów?

Czym jest efekt nocebo?

Efekt nocebo jest mniej znanym, antagonistycznym odpowiednikiem efektu placebo i jak wskazują badania, jest od niego silniejszy. Występuje, gdy negatywne oczekiwania pacjenta dotyczące leczenia prowadzą do pojawienia się skutków ubocznych. Zdrowie takiej osoby zamiast się poprawiać – pogarsza się, chociaż nie ma ku temu przesłanek medycznych. Okazuje się, że z tego powodu nocebo może przyczyniać się do nieprzestrzegania zaleceń lekarskich, spadku skuteczności leczenia i stosowania alternatywnych metod terapeutycznych.

W 2012 roku naukowcy z Uniwersytetu Technicznego w Monachium w Niemczech opublikowali szczegółowy przegląd dotyczący nocebo. Przyjrzeli się ponad trzydziestu pracom badawczym i odkryli, że efekt jest to bardzo powszechne zjawisko.

Kto jest najbardziej podatny na efekt nocebo?

Na prawdopodobieństwo wystąpienia efektu nocebo mają wpływ:

• wcześniejsze doświadczenia pacjenta związane z jego stanem zdrowia,
• przekonania dotyczące opieki zdrowotnej,
• interakcje z pracownikami służby zdrowia,
• informacje o lekach pochodzące z różnych źródeł,
• obserwacją reakcji innych chorych na terapię.

W jaki sposób może objawiać się efekt nocebo?

Efekt nocebo jest nadal słabo poznany i może być trudny do zidentyfikowania ze względu na brak określonych kryteriów diagnostycznych. W wielu eksperymentach sugestia lub oczekiwanie negatywnych skutków ubocznych terapii owocowało znacznym wzrostem częstości ich doświadczanych przez uczestników. Pacjenci częściej zgłaszali działania niepożądane, które wcześniej zostały z nimi szczegółowo omówione.

Do najczęstszych objawów efektu nocebo należą:

• zawroty i bóle głowy,
• problemy z koncentracją
• bezsenność,
• ospałość i ogólne zmęczenie,
• utrata apetytu,
• wzdęcia,
• bóle brzucha.

Efekt nocebo i statyny

Wiele osób przestaje przyjmować statyny, leki wpływające na obniżenie poziomu cholesterolu, ze względu na towarzyszące terapii skutki uboczne. Badania kliniczne świadczą jednak o znacznie mniejszej częstości doświadczania niepożądanych objawów. Według ustaleń naukowców z Imperial College London, wiele skutków ubocznych przypisywanych tym lekom, może wynikać z efektu nocebo. Ich badanie zostało opublikowane w „New England Journal of Medicine”.

Zespół badawczy z Wielkiej Brytanii zrekrutował 60 osób, które odstawiły statyny po dwóch tygodniach od rozpoczęcia terapii. Po roku obserwacji okazało się, że 90% efektów ubocznych, których doświadczali uczestnicy badania występowało podczas stosowania tabletek placebo, a więc substancji o neutralnym działaniu. Co ciekawe, po zapoznaniu się z wynikami pracy, osoby biorące udział w eksperymencie powróciły do leczenia statynami i dobrze je tolerowały.

Jak ograniczyć skutki efektu nocebo?