Ataki migreny podczas menstruacji – skad się biorą?

Eksperci od dziesięcioleci wiedzą, że spadek poziomu hormonu estrogenu jest związany z wystąpieniem epizodów migreny związanych z miesiączką. Wyniki badania pilotażowego opublikowano w magazynie Neurology.

Menstruacja równa się migrena?

Mechanika stojąca za połączeniem menstruacja-migrena pozostaje niejasna. Nowe badanie wykazało, że wraz ze zmianami poziomu hormonów w trakcie cyklu miesiączkowego, poziom peptydu związanego z migreną również rośnie i spada. Podczas spadku poziomu estrogenu, który występuje na początku miesiączki, następuje wzrost poziomu peptydu związanego z genem kalcytoniny lub CGRP (ang. Calcitonin Gene-Related Peptide) peptyd pochodny genu kalcytoniny. Chociaż przyczyna, dla której zmniejszenie poziomu estrogenu może wywołać uwalnianie CGRP pozostaje nieznana, badanie pilotażowe może dostarczyć ważnej wskazówki dotyczącej przyczyny migreny menstruacyjnej. Może to również wyjaśniać, dlaczego napady migreny menstruacyjnej występują podczas menstruacji i dlaczego ich częstotliwość zmniejsza się po menopauzie.

CGRP i etapy menstruacyjne

Badanie nad CGRP i menstruacją było przekrojowym badaniem grupowym, które przeprowadzono w Centrum Bólu Głowy na Wydziale Neurologii Charité Universitätsmedizin w Berlinie (Niemcy). Grupa badana składała się ze 180 kobiet, które miały co najmniej trzy epizodyczne ataki migreny w miesiącu poprzedzającym badanie.

Badacze podzielili uczestników równo na trzy grupy:

• kobiet z regularnymi cyklami menstruacyjnymi,
• kobiet stosujące środki antykoncepcyjne,
• kobiet, które przeszły etap menopauzy.

Kobiety w tym samym wieku, które nie miały migreny, stanowiły grupę kontrolną w całym eksperymencie. Aby ocenić poziom CGRP, naukowcy przeanalizowali próbki krwi i łez pobrane od uczestników badania. Wzięto pod uwagę uczestniczki z regularnymi cyklami miesiączkowymi podczas menstruacji i owulacji, kiedy poziom hormonów jest odpowiednio najniższy i najwyższy. W przypadku kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną pobrano próbki mniej więcej w 4. dniu przerwy i ponownie w dniach 7–14 przyjmowania hormonów. W przypadku pacjentek po menopauzie, próbki pobrano tylko raz, w losowym dniu.

Jakie były wyniki badania?

Podczas owulacji, kiedy poziom hormonów jest najwyższy, poziom CGRP spada, co jest zgodne z ustaniem napadów migreny, które zwykle występują po menstruacji. Te same wzorce dotyczyły próbek łez, eksperymentalnej formy pomiaru CGRP. Kobiety z migreną, które miały regularne cykle miesiączkowe, miały CGRP w ilości 1,20 ng/ml, podczas gdy kobiety bez migreny miały 0,4 ng/ml. Uczestniczki, które przyjmowały środki antykoncepcyjne i kobiety po menopauzie nie wykazywały takiego samego wzrostu poziomu CGRP, niezależnie od tego, czy doświadczyły migreny. Sugeruje to, że ataki migreny doświadczane przez kobiety w tych grupach prawdopodobnie nie są wywoływane przez CGRP.

Migrena i antykoncepcja

Chociaż wydaje się, że stosowanie antykoncepcji może wpływać na występowanie napadów migreny, naukowcy opisują tę zależność jako skomplikowaną. Różne rodzaje antykoncepcji zachowują się inaczej w stosunku do migreny. Istnieją pewne dowody na to, że dezogestrel może w niektórych przypadkach złagodzić migrenę. Desogestrel jest aktywnym składnikiem pigułki antykoncepcyjnej zawierającej wyłącznie progestagen, znanej również jako minipigułka.

Ponadto w przypadku kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne około jedna trzecia pacjentek z migreną odczuwa poprawę, jedna trzecia pogorszenie, a jedna trzecia brak zmian. Dane te nie dają żadnego pola do dyskusji na temat ewentualnych przyczyn tego zjawiska.  Doustne środki antykoncepcyjne przyjmowane w cyklu 21 do 7 – 3 tygodnie antykoncepcji, a następnie tydzień bez  najczęściej – powodują pogorszenie migreny. Z kolei doustne środki antykoncepcyjne o długim cyklu wydają się być związane z poprawą migreny. Należy również zauważyć, że zarówno preparaty zawierające estrogeny, jak i migrena z aurą wiążą się z nieznacznie zwiększonym ryzykiem udaru, przy czym ryzyko to zależy istotnie od dawki estrogenu. W związku z tym strategie antykoncepcyjne bez estrogenów powinny być stosowane przede wszystkim u pacjentek z migreną z aurą.