Rogowacenie ciemne skóry – przyczyny, objawy i leczenie

Wszelkie zmiany skórne pojawiające się na ciele powinny skłaniać do wzmożonej obserwacji i diagnostyki pozwalającej zrozumieć ich przyczyny. Często kryją się za nimi poważne choroby, których jednym z objawów są właśnie niepokojące zmiany na skórze. Ich przykładem jest rogowacenie ciemne, które towarzyszy przede wszystkim cukrzycy, ale również innym schorzeniom.

U 70% pacjentów z cukrzycą spotyka się zmiany skórne, spośród których część jest wynikiem zmian metabolicznych (hiperglikemii, hiperlipidemii), a inne mają podłoże naczyniowe, neurologiczne oraz immunologiczne. Zmiany skórne w cukrzycy korelują  z czasem trwania choroby oraz rozwojem przewlekłych powikłań, mogą jednak także wyprzedzać wystąpienie cukrzycy nawet o kilka lat. Najczęstsze zmiany skórne związane z cukrzycą to obumieranie tłuszczowate, dermopatia cukrzycowa, zmiany pęcherzowe, wysiewne kępki żółte oraz rogowacenie ciemne.

Rogowacenie ciemne skóry – jak wygląda?

Rogowacenie ciemne to zmiany spotykane często u chorych z cukrzycą typu 2. Są to liczne, ciemnobrązowe, uszypułowane włókniaki miękkie, lokalizujące się w obrębie pogrubiałej skóry – hiperpigmentacja z towarzyszącym nadmiernym rogowaceniem, często w fałdach skóry, na szyi, karku, pod pachami, w pachwinach. Mogą także rzadziej występować w okolicy sutków i krocza, na dłoniach i stopach, kolanach i łokciach, ewentualnie skóry twarzy – głównie okolic czoła, wyjątkowo na błonie śluzowej jamy ustnej. Zajęcie skóry dłoni i stóp jest charakterystyczne dla nowotworów. Rogowacenie ciemne jest związane z insulinoopornoscią, za rozrost naskórka jest prawdopodobnie odpowiedzialny insulinopodobny czynnik wzrostu 1. Zdarza się, że zmianom towarzyszy świąd skóry. Prawdopodobnie rogowacenie ciemne jest markerem rozwoju przewlekłych powikłań naczyniowych cukrzycy.

Co powoduje rogowacenie ciemne? Czynniki ryzyka

Pomimo iż rogowacenie ciemne manifestuje się zmianami skórnymi to należy poszukiwać przyczyn ogólnoustrojowych. Diagnostykę rogowacenia ciemnego należy rozpocząć od rozpoznania ewentualnej insulinooporności, cukrzycy typu 2, kolejno zaburzeń hormonalnych oraz nowotworów przewodu pokarmowego.

Czynnikami ryzyka rogowacenia ciemnego są nadto: otyłość, zespół policystycznych jajników i zespół metaboliczny, Inne przyczyny to zmiany hormonalne, głównie te dotyczące patologii nadnerczy (zespół Cushinga, choroba Addisona), przysadki mózgowej (akromegalia), niedoczynności tarczycy, niedoboru hormonów płciowych, ale także stosowanie leków hormonalnych antykoncepcyjnych, sterydów oraz niektóre nowotwory (głównie występujących w obrębie jamy brzusznej, przy czym najczęściej obserwujemy to zjawisko w raku żołądka).

Rodzaje rogowacenia ciemnego skóry

Wyróżniamy kilka postaci rogowacenia ciemnego. Są to:

• Typ I, czyli postać rodzinna, dziedziczona w sposób autonomiczny dominujący, pojawia się w wieku dziecięcym.  
• Typ II – postać endokrynologiczna – związana głównie z zaburzeniami hormonalnymi – nadmiernym wydzielaniem przez nadnercza kortyzolu oraz androgenów, ale także niedoboru hormonów wydzielanych przez nadnercza, zaburzeń działania przysadki mózgowej oraz zespołu policystycznych jajników (PCOS). W tych przypadkach mamy do czynienia z wtórną do zaburzeń hormonalnych insulinoopornoscią.
• Typ III –  związany z zespołem metabolicznym, otyłością i insulinoopornością.

Leczenie rogowacenia ciemnego

Leczenie rogowacenia ciemnego polega przede wszystkim na leczeniu przyczynowym. Jeśli przyczyną rogowacenia jest cukrzyca to ważne jest dobre jej wyrównanie, redukcja masy ciała i zwiększenie ilości ruchu w celu poprawy wrażliwości na insulinę. Natomiast rogowacenie ciemne wynikające ze zmian hormonalnych lub nowotworów przewodu pokarmowego powinno skłaniać do terapii choroby podstawowej.

W przypadku rogowacenia ciemnego stosuje się także leczenie objawowe, miejscowe – można stosować szereg maści i żeli: kalcypotriol, kwas salicylowy, mocznik oraz laseroterapię i fotochemioterapię, a także ogólne – retinoidy (tretynoina, izotretynoina, acytretyna, etretynat), przeciwświądowo leki antyhistaminowe (np.cyproheptydyna), a nawet przeciwdepresyjne (np. paroksetyna).