Jak prawidłowo podawać insulinę? Gdzie ją przechowywać na co dzień?

Insulinoterapia jest podstawowym elementem leczenia wielu osób z cukrzycą i obejmuje dobór rodzaju insuliny, ustalenie dokładnego dawkowania, stosowanie prawidłowej techniki podawania oraz zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania. Błędy w aplikacji lub niewłaściwe przechowywanie mogą prowadzić do wahań glikemii i zmniejszenia skuteczności leczenia, dlatego znajomość zasad postępowania ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo i komfort pacjenta.

1. W jakiej formie podaje się insulinę?
2. Rodzaje insuliny – podział i zastosowanie
3. Prawidłowa technika podania insuliny – instrukcja
4. Konsekwencje nieprawidłowego podania insuliny
5. Zapotrzebowanie na insulinę – jak dobrać dawkę?
6. Gdzie przechowywać insulinę na co dzień?
7. Jak wstrzykiwać insulinę – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie rodzaje insuliny są wykorzystywane w lecznictwie i czym różnią się między sobą,
• jak prawidłowo podawać insulinę i unikać błędów podczas iniekcji,
• jak bezpiecznie przechowywać insulinę w domu i w podróży.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, jak dbać o prawidłowe leczenie cukrzycy – od techniki wstrzyknięcia po właściwe warunki przechowywania, które zapobiegają utracie aktywności preparatu, a tym samym wahaniom glikemii.

W jakiej formie podaje się insulinę?

Insulina stosowana w leczeniu cukrzycy występuje w postaci roztworu do wstrzykiwań. Obecnie najczęściej używa się:

• penów (wstrzykiwaczy) – wygodnych w użyciu urządzeń z jednorazowymi igłami;
• ampułek i strzykawek insulinowych – nieco archaicznych preparatów wykorzystywanych już rzadziej (głównie w szpitalach);
• pomp insulinowych – zapewniających ciągły, precyzyjny dopływ insuliny, szczególnie u osób z cukrzycą typu 1, które wymagają odpowiedniego dostosowania terapii.

Postęp w technologii iniekcji, w tym rozwój cieńszych i krótszych igieł, znacząco poprawił komfort pacjentów i zmniejszył ryzyko błędnego podania leku.

Rodzaje insuliny – podział i zastosowanie

Insuliny dzieli się według szybkości działania oraz pory podawania, co pozwala dobrać odpowiedni preparat do rytmu dnia pacjenta.

Podział według szybkości działania

• analogi szybko działające – zaczynają działać w ciągu 10–15 minut, są stosowane bezpośrednio przed posiłkami;
• insuliny krótko działające (ludzkie) – rozpoczynają działanie po ok. 30 minutach, wymagają wcześniejszego zaplanowania posiłku;
• insuliny o pośrednim czasie działania (NPH) – działają kilka godzin, zwykle są stosowane jako insulina bazowa;
• analogi długo działające – zapewniają stabilne stężenie przez 16–42 godziny, naśladując wydzielanie insuliny podstawowej;
• mieszanki insulinowe – zawierają insulinę o szybkim i przedłużonym działaniu, dzięki czemu ułatwiają dawkowanie u osób z regularnym rytmem dnia;
• mieszanki analogów szybko i długo działających – pokrywają zapotrzebowanie przed i między posiłkami.

Podział według pory podawania

Insulina bazowa – utrzymuje prawidłowy poziom glukozy między posiłkami i w nocy. Jest podawana zwykle o tej samej porze, najczęściej wieczorem lub dwa razy na dobę. Zalecane miejsca iniekcji to uda i boczna część pośladków.

Insulina przedposiłkowa – kontroluje glikemię po posiłkach:

• insuliny krótko działające – ok. 30–45 minut przed jedzeniem,
• analogi szybko działające – ok. 15 minut przed posiłkiem.

Zasady praktyczne

Insulina szybko działająca najlepiej wchłania się z brzucha lub ramienia, natomiast insulinę bazową podaje się w miejsca o wolniejszym wchłanianiu, czyli w uda lub pośladki. Regularna zmiana miejsc iniekcji zapobiega lipohipertrofii i zapewnia równomierne wchłanianie.

Prawidłowa technika podania insuliny – instrukcja

1. Przed przygotowaniem pena lub wyjęciem fiolki należy starannie umyć ręce.
2. Należy dobrać właściwą dawkę insuliny zgodnie z zaleceniem lekarza.
3. Następnie należy wybrać odpowiednie miejsce wkłucia (brzuch, udo, ramię, pośladek).
4. Sposób wykonania iniekcji – insulinę należy podawać pod kątem 90 stopni (lub 45 stopni, jeśli tkanka podskórna jest cienka).
5. Należy pamiętać, że insulinę podaje się powoli. Szybka iniekcja nie jest zalecana, ponieważ część preparatu może wypłynąć.
6. Po zakończeniu iniekcji zalecane jest odczekanie 10 sekund w celu zatrzymania wypłynięcia preparatu.
7. Zużytą igłę należy wyrzucić do pojemnika na odpady medyczne.

Konsekwencje nieprawidłowego podania insuliny

Błędy w technice iniekcji mogą prowadzić do:

• wahań glikemii, które mogą odbijać się na samopoczuciu;
• powstawania zgrubień podskórnych, które mogą zmniejszać skuteczność kolejnych dawek (lipohipertrofia);
• bólu i krwiaków w miejscu podania;
• obniżenia skuteczności leczenia.

Poprawna technika i regularne zmienianie miejsc wstrzyknięć są równie istotne jak prawidłowe dawkowanie.

Zapotrzebowanie na insulinę – jak dobrać dawkę?

Całkowite zapotrzebowanie na insulinę jest ustalane indywidualnie przez lekarza prowadzącego. Dawka insuliny jest zależna m.in. od:

• masy ciała,
• poziomu aktywności fizycznej,
• diety.

U osób z cukrzycą typu 1 zwykle stosuje się całkowitą dawkę dobową wynoszącą 0,4–1,0 j./kg m.c., dzieloną na insulinę bazową i bolusową.

W cukrzycy typu 2 dawki początkowe są niższe i stopniowo zwiększane w zależności od wyników samokontroli glikemii. Ponadto w cukrzycy typu 2 często wykorzystywane są leki w formie doustnej, które mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na insulinę lub nawet opóźnić moment rozpoczęcia insulinoterapii.

Gdzie przechowywać insulinę na co dzień?

Należy przestrzegać następujących zasad przechowywania insuliny:

1. Insulinę należy chronić przed światłem i wysoką temperaturą.
2. Zapas insuliny powinien być przechowywany w lodówce w temperaturze od +2°C do +8°C, najlepiej na środkowej półce. Należy unikać przechowywania preparatu na drzwiach lodówki, ponieważ w tym miejscu występują największe wahania temperatury.
3. Insulina aktualnie używana może być przechowywana w temperaturze pokojowej (do +25°C) przez około 4 tygodnie – dokładna trwałość jest zawsze oznaczona przez producenta.
4. Insuliny nie należy zamrażać – może wtedy stracić swoje właściwości.
5. Ampułek lub wstrzykiwaczy zawierających insulinę nie należy wystawiać na bezpośrednie działanie słońca.

Jak bezpiecznie przechowywać insulinę w podróży?

W czasie podróży insulina powinna znajdować się w torbie termoizolacyjnej, która pozwala zwykle na przechowywanie leku przez godzinę w temperaturze pokojowej. W przypadku dalszych podróży warto zaopatrzyć się w lodówkę turystyczną utrzymującą wymaganą temperaturę.

Nie należy umieszczać insuliny w bagażu rejestrowanym w samolocie – niskie temperatury mogą spowodować zamarznięcie. Najbezpieczniej przewozić insulinę w bagażu podręcznym wraz z dokumentacją medyczną.

Jak wstrzykiwać insulinę – najczęściej zadawane pytania

Kiedy podawać insulinę – przed jedzeniem czy po?

Insulinę szybko działającą podaje się przed posiłkiem. Czas podania zależy od rodzaju insuliny (15–45 minut przed jedzeniem). Insulinę bazową należy podawać niezależnie od posiłku, najczęściej w godzinach wieczornych w dawkach określonych przez lekarza prowadzącego.

Czy można wstrzykiwać zimną insulinę?

Nie jest to zalecane. Zimna insulina może powodować ból i podrażnienie. Przed podaniem należy ją ogrzać do temperatury pokojowej.

W jakiej temperaturze insulina ulega zniszczeniu?

Insulina traci aktywność w temperaturze powyżej 30–35°C i po zamrożeniu.

Jak długo można trzymać insulinę poza lodówką?

Otwarty wkład lub pen można przechowywać do 4 tygodni w temperaturze pokojowej, o ile nie przekracza ona 25°C.

Co ile wymienia się pen do insuliny?

Wstrzykiwacz może być używany przez kilka lat, ale igłę należy wymieniać po każdym użyciu. Pen do insuliny wymaga wymiany, jeśli podczas podania nie działa prawidłowo, licznik wskazuje błędną wartość lub nie zmienia swojego położenia podczas iniekcji.