Glikozuria – co oznacza cukier w moczu? Jak leczy się glukozurię?

Cukier w moczu (cukromocz, glikozuria) podczas ciąży nie stanowi powodu do niepokoju pod warunkiem jego niewielkiej ilości, natomiast w innych przypadkach może świadczyć o chorobach takich jak cukrzyca, a także o zaburzonej pracy nerek. Na co jeszcze wskazuje obecność cukru w moczu? Jak przygotować się do badania na stężenie glukozy w moczu?

1. Cukromocz – co to takiego?
2. Glukozuria w ciąży
3. Glukozuria u dziecka
4. Cukromocz – o czym może świadczyć?
5. Cukier w moczu – normy
6. Badanie na stężenie glukozy – kiedy się je wykonuje? Kiedy się oznacza glukozę w moczu?
7. Jak wygląda badanie glukozy w moczu?
8. Leczenie glukozurii – jak wygląda?

Większości ludzi cukier w moczu kojarzy się słusznie z cukrzycą, jednak zdarza się, że występuje on także u ludzi zdrowych.

Cukromocz – co to takiego?

Glikozuria (glukozuria) to obecność cukru w moczu. Pojęcie glikozuria określa konkretny rodzaj cukru w moczu, mianowicie glukozę. W prawidłowym badaniu moczu nie wykrywamy jej obecności.

Glukozuria może być pochodzenia cewkowego (poziom glukozy we krwi jest wówczas prawidłowy) lub cukrzycowego (obserwujemy hiperglikemię we krwi, przekraczającą tak zwany próg nerkowy: 150-180 mg/dl, u niektórych nawet 200 mg/dl). Niewielka glukozuria występuje u 25% chorych z przewlekłym śródmiąższowym zapaleniem nerek, a także podczas ciąży.

Glukozuria w ciąży

U kobiet ciężarnych wartość progu nerkowego jest znacznie niższa (poniżej 150 mg/dl) niż u osób bez ciąży. Związane to jest ze zmianami hormonalnymi, dlatego u kobiet spodziewających się dziecka można określić glikozurię jako fizjologiczną i nie jest to powodem do niepokoju. Jeśli jednak obserwujemy wysokie i narastające w kolejnych badaniach moczu wartości glukozy można podejrzewać stan zapalny dróg moczowych (wtedy najczęściej występuje także leukocyturia i bakteriomocz), chorobę nerek czy zatrucie ciążowe (wtedy towarzyszy glikozurii białkomocz) lub cukrzycę ciężarnych. Obecnie u wszystkich ciężarnych wykonywana jest między 24. a 28. tygodniem ciąży tzw. krzywa cukrowa.

Glukozuria u dziecka

Obecność cukru w moczu dziecka może świadczyć o cukrzycy, chorobie nerek, może być także przemijający i towarzyszyć infekcjom, stresującym wydarzeniom takim jak operacje, urazy, oparzenia czy też w końcu może być efektem stosowania sterydów i niektórych antybiotyków. Zawsze należy wykonać szereg badań z krwi potwierdzających bądź wykluczających powyższe choroby (przede wszystkim glukozę, poziom kreatyniny, eGFR). Ważne są także inne składniki w badaniu ogólnym moczu takie jak leukocyty, erytrocyty, bakterie czy obecność białka.

Cukromocz – o czym może świadczyć?

Cukier w moczu może świadczyć o: 

• niewyrównanej cukrzycy. Cukromocz pojawia się w badaniu przy przekroczeniu progu nerkowego, a więc cukrach wyższych od 150-180 mg/dl (u niektórych pacjentów próg ten jest nieco wyższy) W cukrzycowej chorobie nerek próg nerkowy może się zwiększyć nawet do 300 mg/dl. Oznacza to, że mimo znacznej hiperglikemii nie stwierdza się cukromoczu,
• wadzie cewek lub kanalików nerkowych z zaburzeniem ich czynności (tzw. tubulopatie), np. glukozuria nerkowa i zespół Fanconiego.

Glukozuria nerkowa to wrodzone upośledzenie zwrotnego wchłaniania glukozy w cewce bliższej, co prowadzi do wydalania glukozy z moczem przy prawidłowym poziomie glukozy we krwi. Choroba jest dziedziczona autosomalnie. Nie występują żadne inne objawy, poza utratą glukozy z moczem, jednak ta rzadko przekracza 20 g/dobę. Choroba nie prowadzi do rozwoju cukrzycy ani pogorszenia czynności nerek i nie wymaga leczenia.

Zespół Fanconiego to zaburzenia czynności cewek nerkowych, które prowadzą do utraty z moczem  aminokwasów, glukozy, fosforanów, kwasu moczowego, cytrynianów, magnezu, wapnia, potasu. Może być wrodzony lub nabyty, spowodowany przez chorobę nerek. Objawami są: ogólne osłabienie, wielomocz, ból i zniekształcenia kości, a niekiedy ich nadmierna łamliwość.

• błędach przy pobraniu próbki moczu – np. pobranie moczu do słoika po syropie, które daje fałszywie dodatnie wyniki. Dlatego zawsze warto skorzystać ze specjalnych pojemników na mocz, które można zakupić w aptece. 
• nowoczesnych lekach przeciwcukrzycowych – tzw. gliflozyny (mechanizmem ich działania jest wydalanie glukozy z moczem) lub leczeniu hormonalnym, bądź toksynach,
• guzach przysadki mózgowej (nadczynność narządu z nadmierna produkcją hormonów),
• prawidłowej ciąży,
• chorobach wątroby, nerek i nadnerczy (nadczynność kory z nadmierną produkcją hormonów).

Cukier w moczu – normy

Normą jest brak glukozy w moczu. Krew wraz z glukozą jest filtrowana w kłębuszkach nerkowych, po czym trafia do kanalików nerkowych, gdzie ulega wchłanianiu zwrotnemu. Jeśli jednak stężenie glukozy we krwi przekroczy próg nerkowy lub mamy wadę cewek nerkowych, cukier pojawi się w moczu. 

Cukier w moczu  wykrywa się za pomocą ogólnego badania moczu w laboratorium lub metodą domową za pomocą testów paskowych, które służą do oceny jakościowej i ilościowej (pola barwne oznaczone są jako negatywne). Poza poziomem cukru w moczu testy paskowe określają także poziom ciał ketonowych w moczu (przy jednoczesnym cukromoczu i obecnych ciałach ketonowych można podejrzewać cukrzycę z hiperglikemią, natomiast same ciała ketonowe bez glukozurii mogą być „głodowe”, czyli niegroźne).  

Czasem pacjent otrzymuje wynik w skali jakościowej lub półilościowej, gdzie:

• + – oznacza niskie stężenie glukozy w oczu,
• ++ – oznaczają umiarkowane stężenie glukozy w moczu,
• +++ – oznaczają wysokie stężenie glukozy w moczu.

Badanie na stężenie glukozy – kiedy się je wykonuje? Kiedy się oznacza glukozę w moczu?

Oznaczenie glukozy w moczu jest elementem badania ogólnego moczu, które powinno być wykonywane u każdego raz do roku. Badanie na stężenie glukozy w moczu wykonujemy głównie przy cukrzycy celem oceny jej leczenia, jednak także u pacjentów, którzy zgłaszają zmęczenie, senność, częste infekcje, m.in. grzybicę narządów płciowych, częste oddawanie moczu, uporczywą suchość i świąd skóry, zwiększone pragnienie, zaburzenia widzenia, problem z gojeniem się ran. Objawy te mogą bowiem świadczyć o nierozpoznanej dotąd cukrzycy.

Badanie testem paskowym glukozurii oraz ciał ketonowych w rozpoznanej cukrzycy wykonujemy zawsze przy infekcjach, biegunce, wymiotach, złym samopoczuciu, gorączce.

Jak wygląda badanie glukozy w moczu?

Badanie glukozy w moczu jest zawsze elementem badania ogólnego moczu z próbki oddanej rano, po przebudzeniu. Zaleca się być na czczo oraz umyć dokładnie okolice cewki moczowej. Mocz do badania powinien pochodzić ze środkowego strumienia. Ważne jest, aby próbkę pobrać do odpowiedniego pojemnika i dostarczyć ją do badania jak najszybciej. Pobieranie moczu u dziecka wymaga nieco więcej przygotowań, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci, które jeszcze nie kontrolują mikcji.  

Leczenie glukozurii – jak wygląda?

Leczenie cukromoczu zależy od jego przyczyny. Jeśli jest objawem niewyrównanej cukrzycy, należy zintensyfikować jej leczenie. Gdy przyczynami cukromoczu są choroby nerek, wątroby czy zaburzenia hormonalne, także leczymy schorzenie podstawowe.

Wysoki poziom cukru w moczu – co dalej?

Należy pamiętać, że sam izolowany cukromocz (bez innych zmian w moczu) najczęściej jest zupełnie niegroźny, jednak zawsze należy sprawdzić poziom glukozy we krwi.