Jak pobrać mocz do analizy u niemowlaka i małego dziecka?

Pobranie moczu do badania u niemowląt może nastręczać wielu trudności. Jak się do niego przygotować? Co warto mieć pod ręką przy pobieraniu moczu u niemowlaka? Jakie są wskazania do badania moczu u małych dzieci?

Badanie ogólne oraz posiew moczu u dzieci są zlecane w przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego lub chorób nerek. W celu uzyskania wiarygodnego wyniku należy przestrzegać zasad poprawnego pobierania moczu do badania i w jak najkrótszym czasie dostarczyć próbkę moczu do laboratorium.  

Pobieranie moczu u dzieci – jak się przygotować?  

Badania moczu są częstymi badaniami zlecanymi u dzieci, zwłaszcza z podejrzeniem zakażenia układu moczowego lub chorób nerek. Aktualne zalecenia mówią, że mocz do badania należy pobrać u wszystkich gorączkujących bez uchwytnej przyczyny dzieci w wieku poniżej 2. roku życia. Aby wynik badania był wiarygodny, należy przestrzegać zasad prawidłowego pobierania moczu.  

U starszych dzieci zaleca się pobranie moczu ze środkowego strumienia, czyli pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, gdyż przepłukuje ona cewkę moczową i może zawierać drobnoustroje znajdujące się w okolicy krocza. Należy pamiętać, aby przed oddaniem moczu do badania, dokładnie lecz delikatnie umyć okolicę krocza wodą z mydłem. Zaleca się pobranie moczu z pierwszej porannej mikcji.  

Pobieranie moczu u niemowlaka – co warto mieć pod ręką?  

Zdecydowanie trudniejsze jest prawidłowe pobranie moczu do badania u niemowląt i małych dzieci, które jeszcze nie kontrolują mikcji.  

Mocz do badania u niemowląt można pobrać następującymi sposobami: 

• Mocz „łapany” do specjalnego pojemnika podczas mikcji (tzw. cleancatch). W celu pobrania świeżej porcji moczu, należy umyć oraz osuszyć okolicę krocza dziecka i wyczekiwać na oddanie moczu, który należy złapać do pojemnika. Pomocne może być wcześniejsze napojenie lub nakarmienie dziecka. Jest to lepszy sposób pobierania moczu do badania niż mocz pobrany do woreczka, gdyż ten drugi zazwyczaj zawiera bakterie bytujące na skórze, co podważa wiarygodność wyniku.   
• Mocz zebrany do woreczka – u dzieci, które nie kontrolują mikcji, można użyć samoprzylepnego foliowego woreczka zakupionego w aptece. Przed przyklejeniem woreczka należy dokładnie umyć i osuszyć okolicę narządów płciowych dziecka. Mocz pobrany do woreczka nie nadaje się do wykonania posiewu moczu, gdyż często jest zanieczyszczony florą bakteryjną bytującą na skórze.  
• Mocz pobrany przez cewnik – pobranie wykonuje się w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych. Celem pobrania moczu wprowadza się specjalny cewnik do pęcherza moczowego, który usuwa się natychmiast po uzyskaniu moczu do badania.  
• Mocz uzyskany poprzez nakłucie nadłonowe pęcherza – obecnie rzadko stosowany, zazwyczaj w przypadku niemowląt z ostrym odmiedniczkowym zapaleniem nerek, stulejką lub stanami zapalnymi sromu.  

Przy pobieraniu moczu do badania należy przestrzegać kilku zasad: 

1. Dokładnie umyć ręce wodą z mydłem. 
2. Umyć krocze dziecka wodą z mydłem. 
3. Nie zaleca się stosowania środków antyseptycznych do mycia okolicy moczowo-płciowej przez pobraniem moczu do badania. 
4. Osuszyć okolicę krocza czystym, najlepiej jednorazowym ręcznikiem. 
5. Mocz pobiera się do specjalnego pojemnika lub woreczka na mocz zakupionego w aptece. W przypadku moczu pobieranego do wykonania posiewu należy użyć jałowego pojemnika.   
6. Należy otworzyć pojemnik na mocz, nie dotykając wewnętrznej powierzchni pojemnika i nakrętki. 
7. Po pobraniu porcji moczu należy szczelnie zakręcić pojemnik oraz podpisać go imieniem i nazwiskiem dziecka wraz z datą i godziną pobrania. 
8. Do momentu dostarczenia próbki mocz powinien być przechowywany w lodówce w temperaturze 4–8°C.  
9. Mocz należy dostarczyć jak najszybciej do laboratorium.  

Należy pamiętać, że do badania nie nadaje się mocz wyciśnięty z pieluszki lub zebrany do nocnika – nawet po jego wcześniejszym wyparzeniu.  

Zakładanie woreczka na mocz u dziewczynek i chłopców 

U niemowląt i małych dzieci, które nie kontrolują mikcji, mocz może być pobrany do woreczka, który przykleja się na wcześniej umyte i osuszone krocze dziecka. Należy unikać dotykania wewnętrznej powierzchni woreczka i odkleić go zaraz po oddaniu moczu przez dziecko.  

Moczu zebranego do woreczka nie trzeba przelewać do pojemnika, wystarczy go szczelnie zakleić i włożyć do pojemnika na mocz. Próbkę moczu należy w jak najkrótszym czasie dostarczyć do laboratorium.   

Metoda ta wiąże się jednak z dużym ryzykiem zanieczyszczenia moczu florą bakteryjną ze skóry, dlatego nie jest zalecana do pobierania moczu do badań mikrobiologicznych (posiew moczu).  

Kiedy pobrać mocz u dziecka? Ile moczu jest potrzebne do badania? 

Mocz do badania u starszych dzieci pobiera się z pierwszej porannej porcji moczu ze środkowego strumienia. Natomiast u niemowląt może to być dowolna próbka moczu, ze względu na brak dłuższych przerw w karmieniu.  

Wskazaniami do pobrania moczu do badania u dziecka są: 

• gorączka bez uchwytnej przyczyny u dzieci w wieku poniżej 24 miesięcy, 
• występujące objawy dyzuryczne – ból i pieczenie podczas oddawania moczu, parcie na mocz, częstomocz, czerwone zabarwienie moczu (krwiomocz), 
• zmieniony kolor lub zapach moczu, 
• podejrzenie chorób nerek, 
• choroby metaboliczne np. cukrzyca, 
• ból podbrzusza, 
• nykturia, czyli oddawanie moczu w nocy, 
• trudności w oddawaniu moczu. 

Ilość pobranego moczu jest zależna od rodzaju wykonywanego badania. W celu wykonania posiewu moczu potrzebna jest niewielka ilość moczu, natomiast do badania ogólnego moczu najlepiej oddać mocz w ilości połowy przeznaczonego pojemnika, choć zazwyczaj wystarcza 50–100 ml.