Wgłobienie jelita – przyczyny, objawy, leczenie

Wgłobienie jelit (łac. invaginatio), zwane też wgłobieniem jelitowym, jest ostrym stanem chorobowym polegającym na wsunięciu się jednego odcinka jelita w drugi. Jest najczęstszą przyczyną niedrożności jelit u małych dzieci. Zwykle w tym przypadku dochodzi do wpuklenia się jelita cienkiego w grube. Szybkie rozpoznanie i leczenie pozwala uniknąć martwicy jelit, a tym samym konieczności przeprowadzenia interwencji chirurgicznej. Czym jest wgłobienie jelita? Jak się je leczy? 

Jelita są najdłuższą częścią układu pokarmowego człowieka, rozciągając się między żołądkiem a odbytem. Odpowiadają za większość procesów trawiennych oraz niemal wszystkie procesy wchłaniania substancji odżywczych z pokarmu i wydalania resztek pokarmowych. Dzielimy je na jelito cienkie (dwunastnicę, jelito czcze, jelito kręte) o długości około 6 metrów oraz jelito grube (kątnicę, wstępnicę, poprzecznicę, zstępnicę, esicę, odbytnicę) o długości około 1,5 metra. Ciągłe ruchy perystaltyczne (rytmiczne skurcze mięśniówki jelit), ich elastyczność oraz podatność sprzyjają skrętom oraz wgłobieniom jelit.

Wgłobienie jelita – czym jest?

Wgłobieniem określamy teleskopowe wsuwanie się (zgodnie z kierunkiem perystaltyki) jednego odcinka jelita w drugi. Najczęściej dochodzi do wgłobienia jelita krętego (jelito cienkie) w kątnicę (jelito grube). Jednak zdarza się też wgłobienie się jelita cienkiego w cienkiego lub grubego w grube. Uciśnięty odcinek jelit jest niedokrwiony, a w jego obrębie występuje zastój żylny, co prowadzi do postępującej śmierci komórek, tworzenia się śluzu oraz krwawienia do przewodu pokarmowego wraz z ostateczną martwicą jelita. Wgłobienie stanowi najczęstszą przyczynę niedrożności małych dzieci. Przeważnie występuje między 3. a 36. miesiącem życia dziecka, jednak najczęściej między 3. a 12. miesiącem życia u chłopców (60% przypadków).

Wgłobienie jelita jest dość częstą przypadłością – występuje u 1 na 500 dzieci, dlatego też każdy lekarz prawdopodobnie spotka dziecko z wgłobieniem na swojej ścieżce zawodowej.

W rzadkich przypadkach wgłobienie może wystąpić u osoby dorosłej (zaledwie 5% przypadków), lecz najczęściej jest to związane ze zmianą nowotworową jelita, która powoduje wpuklenie pętli jelitowych.

Przyczyny wgłobienia jelit

U większości chorych dzieci – aż w 90% przypadków – przyczyna jest niemożliwa do ustalenia. W niektórych przypadkach postuluje się obrzęk kępek Peyera (zgromadzenia grudek limfatycznych) po wirusowej infekcji żołądkowo-jelitowej jako przyczynę anomalii prowadzącej do wgłobienia. Badania pokazują, że infekcje rotawirusowe, jak i adenowirusowe są ściśle związane z występowaniem wgłobienia. Biorąc to pod uwagę, należy pamiętać o innych przyczynach rozrostu grudek limfatycznych np. wgłobienie może być pierwszym objawem choroby rozrostowej układu limfatycznego. W zdecydowanej mniejszości przypadków możemy mówić o anomaliach anatomicznych (zdwojeniu jelitowym, uchyłku Meckela) lub występowaniu polipów w obrębie jelit.

Objawy wgłobienia jelita

Objawy wgłobienia jelita początkowo są bardzo niespecyficzne. Kilkuminutowe napadowe okresy bólu (zazwyczaj po karmieniu), które dziecko okazuje płacząc, przeplatają się z 30-minutowymi okresami apatii i senności. Dziecko jest niespokojne i podkurcza nóżki.

Do najczęstszych objawów wgłobienia zaliczymy:

• silny, kolkowy ból brzucha o falowym charakterze,
• wymioty,
• wyczuwalny opór w obrębie jamy brzusznej,
• biegunka,
• zaparcia,
• stolec o wyglądzie malinowej galaretki.

Rozpoznanie i diagnostyka wgłobienia jelita

Ze względu na zmienny charakter i ulotność początkowych symptomów wgłobienie może być trudne do rozpoznania we wczesnej fazie. Bardzo ważnym elementem jest pogłębiony wywiad lekarski, który pozwoli ustalić początek objawów, oraz to, jak dziecko manifestuje objawy, czy występują oznaki alarmowe (np. krwawienie z układu pokarmowego, nieustające wymioty).

Badania krwi mogą wskazywać leukocytozę (podwyższenie leukocytów), wzrost CRP (białko C-reaktywne, będące wskaźnikiem zapalenia) oraz zaburzenia jonowe w wyniku odwodnienia.

Wgłobienie jelit – leczenie

Na początku należy jak najszybciej wdrożyć podstawowe procedury:

• wprowadzenie zgłębnika żołądkowego,
• podanie płynów (silne wymioty prowadzą do odwodnienia),
• podanie antybiotyku (niedokrwiony odcinek jelita stanowi wrota zakażenia).

Polega ono na próbie uwolnienia wgłobionego jelita od wewnątrz przy zastosowaniu:

• doodbytniczego wlewu soli fizjologicznej (zabieg obciążony najmniejszymi powikłaniami),
• doodbytniczego wlewu kontrastu,
• doodbytniczego podania powietrza.

W przypadku, gdy dojdzie już do martwicy jelit, leczenie zachowawcze się nie powiodło lub stan osoby chorej się pogarsza, należy wdrożyć leczenie chirurgiczne. Polega ono na otwarciu brzucha, lokalizacji wgłobionego fragmentu, usunięcia go oraz zespolenia pozostałych fragmentów jelita ze sobą. Czasem konieczne może być czasowe wyłonienie stomii, czyli ujście jelita na powierzchnię skóry. W 10% przypadków może dojść do nawrotu, bez względu na to czy zastosowano leczenie zachowawcze czy operacyjne.