Stomia – co to jest i jak wygląda? Jak pielęgnować stomię?

Stomia to wytworzone sztucznie połączenie części jelita z powierzchnią ciała. Konieczność przeprowadzenia operacji chirurgicznej może wynikać z przyczyn pilnych, np. perforacja jelita, jak i planowych, do których zaliczono chociażby chorobę nowotworową.  Dbanie o stomię jest bardzo istotnym aspektem tego rozwiązania. Jak właściwie to robić, żeby uniknąć groźnych dla zdrowia komplikacji?

Istnieją schorzenia, które dotykają organów odpowiedzialnych za odprowadzanie produktów przemiany materii na zewnątrz organizmu. Jednym z narządów, które może dotknąć takie schorzenie są jelita. Jeśli jelito traci swoją zdolność do odprowadzania wydalin z organizmu, konieczne może być wyłonienie tzw. sztucznego odbytu, czyli stomii.

Co to jest stomia?

Stomia to słowo pochodzące z języka greckiego, które w dosłownym tłumaczeniu rozumiane jest jako „otwór”. Zabieg wyłonienia stomii jest chirurgicznym stworzeniem światła narządu (jelita bądź moczowodu) przez powłoki brzuszne i umocowaniem go na powierzchni ciała. Wynika ona najczęściej z usunięcia części moczowodu, jelita grubego lub jelita cienkiego. Wyróżnia się kilka rodzajów stomii: odżywczą i odprowadzającą, czasową i definitywną, a także stomię kałową lub moczową.

Jak wygląda stomia? Ma kilka cech charakterystycznych. Jest okrągła, czerwona lub różowa, a także wilgotna. Najczęściej wystaje około 1–3 cm ponad powierzchnię skóry, a jej ujście powinno znajdować się w centralnym punkcie. Do skóry wokół niej przykleja się worek stomijny, aby środek wyłonionej stomii znajdował się w tymże worku. Najpowszechniej występują stomie jelitowe.

Rodzaje stomii

Jak wspomniano wcześniej, rodzajów stomii jest kilka, a ich podział zależy od narządu, którego dotyczy wyłonienie stomii, konstrukcji wyłonienia, jej funkcji (odżywcza lub wydalnicza), a także czy ma być ona czasowa czy stała.

Z uwagi na narząd, którego dotyczy stomia wyróżnia się:

• kolostomię – przetoka jelita grubego,
• ileostomię – przetoka jelita cienkiego,
• gastrostomia  – przetoka żołądkowa,
• urostomia – przetoka dróg moczowych.

Kolostomia wytwarzana jest podczas zabiegu usunięcia odbytnicy z powodu nowotworu lub tzw. operacji Hartmanna. Najczęściej umiejscowiona po lewej stronie brzucha. Ileostomia jest połączeniem światła jelita cienkiego ze skórą i znajduje się najczęściej po prawej stronie brzucha. Zabieg ten wykonuje się podczas resekcji okrężnicy lub całkowitego usunięcia jelita grubego. Urostomia to inaczej przetoka moczowo-skórna i polega na wyprowadzeniu moczowodu bezpośrednio na powłoki skórne lub poprzez odpowiednio wyizolowany odcinek jelita cienkiego. Gastroskopia jest przetoką odżywczą i służy do wprowadzania pokarmu u osób z niedrożnym przełykiem.

Wskazania do założenia stomii

Najczęstszymi wskazaniami do założenia stomii są choroby podstawowe i ich umiejscowienie, stan ogólny pacjenta oraz zastosowany rodzaj operacji i poziom zaawansowania zapalenia otrzewnej. Zabieg wyłonienia stomii wykonuje się ze wskazań pilnych lub planowych. Do najczęstszych wskazań pilnych zalicza się: ostrą perforację jelita lub jego niedokrwienie skutkujące rozlanym zapaleniem otrzewnej, a także uraz mechaniczny. Z kolei w przypadku zabiegów planowanych założenie stomii wykonuje się z powodu: chorób nowotworowych, choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zmian w jelitach wynikających z jego niedokrwienia, mnogiej polipowatości rodzinnej, uchyłków okrężnicy z powikłaniami, a także jako odbarczenie obwodowej części przewodu pokarmowego.

Stomia – powikłania

Jak w przypadku każdej ingerencji w ludzkie ciało może dojść do komplikacji, tak samo mogą przydarzyć się one również przy stomii. Szczególnie jeśli jest zabieg wykonywany jest w trybie pilnym. Powikłania związane ze stomią dzieli się na miejscowe i ogólnoustrojowe. Powikłania miejscowe można podzielić na chirurgiczne oraz dermatologiczne, zaś do ogólnoustrojowych powikłania metaboliczne, psychologiczne, a także seksualne.

Do najpoważniejszych powikłań chirurgicznych zaliczyć można:

• wypadanie lub wpadnięcie stomii,
• obrzęk stomii,
• krwawienia,
• martwicę stomii,
• niedokrwienie,
• przetokę okołostomijną,
• wznowienie choroby podstawowej (np. nowotworu).

Problemy dermatologiczne wokół stomii mogą objawiać się jako zapalenie powłok skórnych, reakcje uczuleniowe na sprzęt stomijny lub przetoki skórne. Z kolei powikłania metaboliczne związane ze stomią to głównie wyniszczenie oraz dolegliwości związane ze skróceniem przewodu pokarmowego. Pacjent powinien także pamiętać o tym, czego nie można robić, posiadając stomię, tj. palić papierosów oraz pić alkoholu.

Pacjenci stomijni mierzą się również z problemami natury psychologicznej. Często nie akceptują swojego ciała, boją się, że stomia śmierdzi oraz zastanawiają się ile trwa długość życia ze stomią. Często unikają również kontaktów seksualnych ze względu na poczucie wstydu. Kobiety w wieku rozrodczym boją się zostać mami, chociaż  stomia w ciąży w obecnych czasach nie stanowi takiego problemu, jak jeszcze parę lat temu i nie wpływa na rozwój płodu czy przebieg ciąży.

Jak pielęgnować stomię?

Zachowanie zdrowej skóry wokół stomii jest niezwykle ważne. Istotny jest tutaj prawidłowy dobór sprzętu, np. odpowiednia średnica worka stomijnego, a także prawidłowa pielęgnacja skóry. Uszkodzenie skóry wokół wyłonionej stomii może sprzyjać zakażeniom, co może być wyjątkowo niebezpieczne dla pacjenta. Skóra wokół stomii powinna być w takiej kondycji jak skóra po drugiej stronie brzucha, czyli być gładka i niepodrażniona. Przed przyklejeniem worka kolostomijnego należy dokładnie umyć skórę, osuszając ją potem delikatnym materiałem. Należy pamiętać także o tym, aby nie używać środków drażniących, np. na bazie spirytusu. Zaleca się stosowanie specjalnych, elastycznych przylepców, które chronią skórę i umożliwiają bezproblemową wymianę worków. Otwór w płytce worka stomijnego powinien być także odpowiednio dopasowany do stomii. Przy każdej wymianie należy pamiętać, iż skóra wokół stomii jest niezwykle delikatna i podatna na podrażnienia. Pacjent powinien wybrać sprzęt dla siebie odpowiedni, najlepiej w sklepie medycznym.