Przetoka jelitowa – rodzaje, przyczyny, objawy
Olaf Bąk

Przetoka jelitowa – rodzaje, przyczyny, objawy

Przetoka (łac. fistula) to połączenie pomiędzy dwoma (lub więcej) narządami wyściełanymi nabłonkiem lub pomiędzy narządem wewnętrznym a skórą. W przypadku przetoki jelitowej takie połączenie rodzi szereg problemów, ze względu na wydostającą się z niej treść kałową, która może wywoływać zakażenie, niedożywienie (w połączeniach między jelitem grubym a cienkim) oraz zaburzenia elektrolitowe. Rosnącym obecnie problemem są przetoki jelit jatrogenne (na skutek działań medycznych), które stanowią powikłania pooperacyjne. Czym jest przetoka jelitowa? Czym grozi? Jak się ją leczy?

Jelito to odcinek przewodu pokarmowego między żołądkiem a odbytem, które odpowiada za większość procesów trawiennych oraz niemal wszystkie procesy wchłaniania substancji odżywczych z pokarmu i wydalania resztek pokarmowych. Dzielimy je na jelito cienkie oraz jelito grube. Ze względu na budowę nabłonkową i duże możliwości odbudowy każde przewlekłe drażnienie jelita i jego perforacja prowadzi do połączenia pętli jelita z samym sobą, innym narządem lub skórą z wytworzeniem przetoki.

Przetoka jelitowa – co to takiego?

Przetoka jelitowa jest nieprawidłowym połączeniem między pętlami jelita a inną pętlą jelita. Takie połączenie może się również tworzyć między innym narządem (przetoka wewnętrzna) albo pomiędzy pętlą jelita a skórą (przetoka zewnętrzna). Znana jest chorym i medykom już od zarania dziejów. Najstarszy przekaz o wydobywaniu się treści kałowej z rany kłutej brzucha pochodzi już z Księgi Sędziów (Stary Testament) w kontekście morderstwa króla Ehuda. Najlepiej znany jest ten o leczeniu przetoki okołoodbytniczej dotyczy króla Ludwika XIV (Króla Słońce) i balwierza Charles-François Félix’a, który przeprowadził pierwszą udaną operacją przetoki jelitowej. Mimo upływu czasu i rozwoju biomedycyny przetoki jelitowe wciąż są dużym problemem współczesnej chirurgii.

Sztuczna przetoka jelita

Wyjątkiem wśród przetok jest celowo wytworzona „sztuczna przetoka jelita”, czyli stomia. Ta wyłoniona przez chirurga w celach leczniczych przetoka jelitowo-skórna stanowi duży przełom medycyny, który umożliwia osobom chorym powrót do zdrowia mimo resekcji (wycięcia) lub uszkodzenia znacznej części jelit. Wyróżniamy ileostomię, czyli połączenie jelita cienkiego ze skórą (wyłaniana np. po niedrożności lub martwicy jelit), oraz kolostomię – połączenie jelita grubego ze skórą (wykorzystywane po onkologicznych resekcjach jelita grubego czy w przypadku powikłań chorób zapalnych jelit).

Przetoka jelitowa – dlaczego powstaje?

Jest ona efektem uszkodzenia (celowego lub jatrogennego) albo zapalenia jelit, które powodują mobilizację komórek z odczynem zapalnym, przebudowę tkanek jelita, ziarninowe gojenie rany, przyrastanie tkanek jelita do innych tkanek lub skóry oraz końcowo do wyprowadzenia ujścia jelita do światła powstałej przetoki.

Do najczęstszych przyczyn przetoki jelitowej należą:

  • przyczyny jatrogenne (m.in. operacja chirurgiczna – największym ryzykiem powstania przetoki cechują się operacyjne zespolenia jelita grubego, które nawet w 15% kończą się przetoką),
  • ropnie okołojelitowe,
  • połknięte ciała obce,
  • urazy (powstają np. w przypadku perforacji stłuczonego jelita),
  • choroba Leśniowskiego-Crohna (ropnie oraz przetoki są niestety jej częstym powikłaniem),
  • choroby zakaźne (np. HIV, gruźlica czy grzybica jelita),
  • nowotwory,
  • ostre zapalenie trzustki,
  • zapalenie uchyłków okrężnicy.

Powiązane produkty

Rodzaje przetok jelitowych

Spośród wielu różnych odmian przetok warto wyróżnić te, które najczęściej zdarzają się chorym z nieswoistymi zapaleniami jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) – chorobą Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego:

  • przetoki okołoodbytowe proste,
  • przetoki okołoodbytowe złożone,
  • przetoki jelitowo-pochwowe,
  • przetoki jelitowo-pęcherzowe,
  • przetoki jelitowo-skórne.

Przetoka jelitowa – objawy

Podstawowym objawem przetoki zewnętrznej jest wyciek treści jelitowej na skórę, jej drażnienie i powstanie lokalnego odczynu zapalnego. W przypadku przetoki wewnętrznej sytuacja jest nieco bardziej złożona i obarczona cięższym stanem chorego. Do objawów zaliczymy:

  • osłabienie,
  • utratę apetytu,
  • nudności,
  • wymioty,
  • utratę masy ciała,
  • biegunkę,
  • zaparcia,
  • krwawienia z układu pokarmowego,
  • gaz w pęcherzu moczowym oraz jego infekcję (przetoka jelitowo-pęcherzowa),
  • gaz oraz treść jelit w drogach rodnych (przetoka jelitowo-pochwowa),
  • sepsę i ciężki stan ogólny osoby chorej (przy braku leczenia przetoki).

Przetoka jelitowa – diagnostyka i leczenie

Przetoka jelitowa należy do kręgu zainteresowań lekarza specjalisty chirurgii. Najważniejsza w postępowaniu jest gruntowna ocena stanu klinicznego chorego (czy konieczne jest postępowanie pilne czy odroczone), znalezienie przyczyny powstania przetoki oraz dokładne zbadanie osoby chorej. Należy ocenić: wielkość przetoki, jej połączenia, bliskość okolicznych narządów, znalezienie zbiorników płynowych dookoła przetoki oraz ocenę możliwości przyszłego jej zamknięcia.

W ramach diagnostyki obrazowej pomocne są badania: USG, TK, MRI, rektoskopia, kolposkopia.

W przypadku przetoki jelitowo-skórnej mamy też możliwość przeprowadzenia fistulografii, czyli wprowadzenia kontrastu do przetoki poprzez otwór w skórze.

Leczenie opiera się na sformułowanej przed laty zasadzie, że faza ostra przetoki musi być leczona zachowawczo, a operacyjnie dopiero faza przewlekła. Dlatego też dzielimy je na 3 fazy:

  • stabilizacji chorego (trwa ona nawet 6 tygodni, w ramach których wprowadzone jest m.in. żywienie pozajelitowe – dożylne, które może zmniejszyć powstałą przetokę oraz ułatwić gojenie rany pooperacyjnej),
  • oceny anatomicznej,
  • operacji zamknięcia przetoki.

Zalecenia po leczeniu przetoki jelitowej

Po operacji ważne jest dbanie o odpowiednią i zróżnicowaną dietę, utrzymywanie higieny i czystości rany pooperacyjnej, suplementację probiotyków oraz uważną obserwację własnego organizmu. W razie wystąpienia objawów takich jak ból i zaczerwienienie w okolicy rany pooperacyjnej, ból brzucha, utrata masy ciała, krwawienie lub gorączka konieczna jest pilna wizyta lekarska.

Jak zapobiec przetoce jelitowej?

Ze względu na infekcyjne, zapalne oraz urazowe tło przetok jelitowych ogólne zasady profilaktyczne dotyczą zarówno chorego, jak i chirurga. Samoopieka pacjenta skupia się przede wszystkim na niedopuszczeniu do infekcji okołoodbytniczej, powstania ropnia, a w razie niepokojących objawów szybka wizyta u specjalisty. Po stronie chirurga są to: uzupełnienie niedoborów pokarmowych i elektrolitowych przed operacją, profilaktyczna antybiotykoterapia, możliwie niewielka resekcja jelita oraz częsta kontrola pooperacyjna. 

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/20, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wyd. 11
  2. Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji pod red. prof. A. Żyluka, Medipage, Warszawa 2016, wyd. 1
  3. T. Banasiewicz, A. Bobkiewicz, D. A. Walczak, G. Wallner, Przetoki przewodu pokarmowego, Termedia, Poznań 2017, wyd. 1
  4. R. Styliński, G. Wallner, Przetoki wewnątrzbrzuszne, „podyplomie.pl” [online] https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/839,przetoki-wewnatrzbrzuszne, [dostęp:] 30.06.2022.
  5. G. Ćwik , M. Solecki, A. Ciechański, A. Prystupa, T. Pedowski, G. Wallner, Perforacje w obrębie jelita grubego, „Przegląd Gastroenterologiczny”, nr 7(3) 2012.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zawał serca – objawy, przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie

    Zawał serca to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród Polaków. Najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca – silny, narastający ból w klatce piersiowej, utrzymujący się dłużej niż 20 minut – jest pilnym wskazaniem do wezwania pomocy medycznej.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

    Ortoreksja jest jednym z zaburzeń odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by aktualna dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów, zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

  • Reumatyzm – przyczyny, objawy, leczenie chorób reumatycznych. Fizjoterapia przy reumatyzmie

    Reumatyzm to nazwa stosowana potocznie, określająca grupę schorzeń o podłożu zapalnym, obejmującą choroby mięśni, stawów i kości. Najczęściej występujące objawy chorób reumatycznych to ból i obrzęk stawów, sztywność, ograniczenie ich ruchomości. Nieleczony reumatyzm może doprowadzić do znacznego ograniczenia sprawności. Jak wygląda rehabilitacja w schorzeniach reumatoidalnych?

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Szpiczak mnogi – przyczyny, objawy, leczenie

    Szpiczak mnogi należy do chorób krwi i szpiku kostnego. Chociaż nie ustalono dotychczas konkretnych przyczyn tej dolegliwości, tak bez wątpienia można powiedzieć, że do jej rozwoju przyczyniają się długotrwałe infekcje bakteryjne lub wirusowe, promieniowanie jonizujące i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Jak wyglądają nowoczesne sposoby leczenia szpiczaka, jakie są rokowania i czy podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu można dokonać wstępnej diagnozy tej choroby?

  • Rak trzustki – przyczyny, objawy, diagnostyka, rokowania, leczenie

    Rak trzustki jest jednym z nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości, a pierwsze symptomy są niespecyficzne. Wśród początkowych objawów raka trzustki wymienia się m.in. ogólne osłabienie, nudności, szybkie uczucie sytości czy tłuszczowe stolce. Jak wygląda jego leczenie?

  • Lobotomia – czym jest? Jak wyglądała? Dlaczego już się jej nie praktykuje?

    Lobotomia to jedna z najbardziej kontrowersyjnych technik chirurgicznych w historii medycyny. Chociaż z dzisiejszej perspektywy wydaje się to nie do uwierzenia, ten niezwykle inwazyjny i wiążący się z wielkim ryzykiem zabieg był swego czasu bardzo popularny.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij