Dieta przy stomii – porady i wskazówki dietetyczne przy ileostomii oraz kolostomii
Maria Brzegowy

Dieta przy stomii – porady i wskazówki dietetyczne przy ileostomii oraz kolostomii

Wyłaniana w związku ze wskazaniami planowymi lub tzw. „na ostro” – w przebiegu mechanicznych urazów brzucha, ostrej niedrożności bądź perforacji jelita. Jest koniecznością niezbędną dla ratowania życia. Pozwala na normalne funkcjonowanie bez bólu i obaw o swoją przyszłość. Aby jednak móc ją zaakceptować, należy wiedzieć na jej temat najwięcej jak to możliwe, również i w zakresie prawidłowego żywienia. Stomia jelitowa – jak powinna wyglądać dieta, co można jeść, a czego unikać? 

  1. Dieta i stomia – rola żywienia u pacjenta ze stomią jelitową  
  2. Dieta przy stomii – zasady ogólne, etapy rozszerzania diety, wskazówki
  3. Co może jeść stomik? Zalecenia szczegółowe przy ileo- oraz kolostomii 
  4. Przykładowy jadłospis i przepisy dla osób ze stomią  

Dieta i stomia – rola żywienia u pacjenta ze stomią jelitową  

Stomia jelitowa to wytworzone chirurgicznie połączenie światła jelita z powierzchnią ciała. Nazywana również sztucznym odbytem, może znajdować się na jelicie cienkim bądź jelicie grubym. Gdy stanowi ujście jelita cienkiego – nazywamy ją ileostomią, gdy grubego – kolostomią.  

Sposób postępowania w dużej mierze zależy od rodzaju stomii. Właściwie dobrane żywienie będzie stanowić profilaktykę wszelkich niedogodności związanych z jej wyłonieniem (bólu, zaparć lub nasilenia wydzielania), zapobiegnie niedoborom pokarmowym i w znaczącym stopniu wpłynie na poprawę jakości życia pacjenta.  

Dieta przy stomii – zasady ogólne, etapy rozszerzania diety, wskazówki

O tym, w jaki konkretnie sposób ma odżywiać się pacjent po operacji wyłonienia stomii, w dużym stopniu decyduje długość usuniętego jelita oraz odcinek, na którym stomia została wyłoniona. Szczegółowe zasady diety zostały omówione w następnym podrozdziale.  

Jak już wcześniej wspomniano, istotnym elementem właściwej diety przy każdym rodzaju stomii jest dbałość o prawidłowy stan odżywienia pacjenta, zwłaszcza w przypadku stomii wyłonionej na jelicie cienkim. W zależności od długości pozostawionego jelita, możemy spodziewać się określonych trudności z wchłanianiem poszczególnych elementów diety, co bezpośrednio wpłynie na stan ogólny danej osoby. W części przypadków pozostała część jelita przejmuje czynności trawienne elementu usuniętego, ale istnieje i taka grupa pacjentów, u których konieczne będzie wdrożenie konkretnego postępowania leczniczego, z tzw. leczeniem żywieniowym na czele. W takiej bowiem sytuacji, żywienie doustne może nie być wystarczające dla pokrycia zapotrzebowania na określone składniki diety. Szczególnym przypadkiem takiej resekcji będzie tzw. zespół krótkiego jelita (ang. short bowel syndrome).  

Etap pierwszy – wczesny okres rozszerzania diety 

Po operacji wyłonienia stomii, za zgodą lekarza prowadzącego, dietę rozszerza się stopniowo, etapami. Aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości, określone składniki, produkty i wreszcie całe dania należy wprowadzać pojedynczo, w niewielkich ilościach, dokładnie obserwując reakcję ze strony przewodu pokarmowego. W przypadku złej tolerancji próbę wprowadzenia nowości można podjąć po kilku dniach ponownie i dopiero wówczas – gdy objawy powtórzą się – dany element z diety wyeliminować. Warto też wiedzieć, że czasami tolerancja polepsza się na przestrzeni tygodni, a nawet miesięcy.  

Przydatne w procesie rozszerzania diety będzie prowadzanie zapisów, czyli tzw. dziennika żywieniowego, w którym spisuje się pory posiłków, ich skład oraz wielkość, a także ewentualne dolegliwości przy ich wprowadzaniu. Taki dziennik będzie także istotnym elementem każdej konsultacji w poradni dietetycznej.  

Etap drugi – postępowanie w dalszym okresie rozszerzania diety (również i po zamknięciu stomii) 

Gdy dieta stomika będzie już zawierała większość produktów z poszczególnych grup żywności (tj. produkty zbożowe, mięso, ryby, jaja, nabiał, część owoców, warzyw, tłuszczy), rekomenduje się utrzymanie następujących zasad: 

  • spożywanie przynajmniej 4–5 regularnych posiłków każdego dnia; 
  • wypijanie odpowiedniej ilości płynów w objętości zaleconej przez lekarza (przy ileostomii – patrz podrozdział kolejny – restrykcja płynowa); 
  • unikanie pokarmów indywidualnie nietolerowanych, nasilających perystaltykę jelit; 
  • ograniczenie produktów wysoko przetworzonych, smażonych, ciężkostrawnych, wzdymających; 
  • powolne, dokładne gryzienie oraz żucie pokarmów; 
  • dbałość o urozmaicenie codziennej diety poprzez spożywanie różnorodnych pokarmów w oparciu o zalecenia dietetyczne wydane w szpitalu bądź poradni dietetycznej; 
  • unikanie spożywania alkoholu, ostrych przypraw i potraw, napojów gazowanych. 

Istnieją określone produkty spożywcze, które mogą sprzyjać powstawaniu nieprzyjemnych dolegliwości u stomika. Jeśli więc zauważa się u siebie nadmierną ilość gazów, nieprzyjemny zapach stolca czy jego odmienny kolor, warto podjąć próbę wyeliminowania niżej podanych.  

Produkty powodujące gazy: alkohol, fasola, soja, kapusta, napoje gazowane, kalafior, ogórek, mleko, orzechy, cebula, rzodkiewki. 

Produkty powodujące nieprzyjemny zapach stolca: szparagi, fasola, kapusta, cebula, czosnek, jaja, ryby, ostre sery. 

Produkty zmieniające kolor stolca: szparagi, buraki, barwniki żywności, lukrecja, truskawki, sos pomidorowy, leki lub suplementy diety zawierające żelazo

Produkty blokujące stomię: skórka jabłka, surowa kapusta, seler, chińskie warzywa, kukurydza, kokos, suszone owoce, grzyby, orzechy, białe włókna pomarańczy, ananas, nasiona, popcorn. 

Powiązane produkty

Co może jeść stomik? Zalecenia szczegółowe przy ileo- oraz kolostomii 

W przypadku ileostomii głównym problemem pacjentów jest zwykle nadmierne wydzielanie z niej treści o charakterze płynnym. W takiej sytuacji podejmuje się próbę zmniejszenia częstotliwości wypróżnień poprzez wdrożenie elementów diety o działaniu zapierającym. Rekomendowanym sposobem żywienia będzie tzw. dieta BRAT, w której litery składowe nazwy stanowią pierwsze litery poszczególnych produktów o działaniu zapierającym, tj.: 

B – jak banany, im bardziej zielone, tym lepiej; 

– jak ryż, rozgotowany, kleik, wafle ryżowe; 

A – jak apple (jabłko), jabłko w postaci musu, przecieru, gotowane, pieczone; 

– jak tosty, pieczywo suche, odstane, opieczone w tosterze, sucharki bez cukru. 

Ponadto działaniem zapierającym, mogącym sprzyjać zmniejszeniu częstotliwości luźnych wypróżnień, odznaczają się także: 

  • gotowane, chude mięso; 
  • galaretki mięsne (działanie zapierające ma żelatyna); 
  • jajka na twardo; 
  • gorzka czekolada; 
  • ziemniaki całe i tłuczone; 
  • gotowane jagody; 
  • gotowana marchewka; 
  • dania mączne (kluski, pierogi) bez tłustych dodatków; 
  • mocna, czarna herbata. 
Produkty o działaniu zapierającym należy wprowadzać pojedynczo, obserwując reakcję ze strony organizmu. Zbyt szybkie włączenie wszystkich naraz może bowiem stać się przyczyną groźnego „zatkania” światła jelita. 

Zaleca się unikania surowych warzyw i owoców, kawy, alkoholu, produktów zbożowych z pełnego ziarna i produktów wyjętych wprost z lodówki, jak również nadmiaru cukru (słodycze, desery) i tłuszczów. Bywa, że nasilenie stolców biegunkowych obserwuje się po produktach mlecznych naturalnie zawierających laktozę. Wówczas proponuje się, aby z diety wyłączyć ten cukier i sięgać po produkty oznaczone jako „bez laktozy”. Problemem nasilającym luźne wypróżnienia może być także nieprawidłowe przyjmowanie wysokokalorycznych i wysokobiałkowych preparatów medycznych, szerzej znanych jako „nutridrinki”. Należy zwrócić uwagę na to, aby popijać je powoli, małymi łykami, nawet i przez cały dzień. W przeciwnym razie preparaty mogą nasilić problemy ze strony przewodu pokarmowego.  

W diecie przy ileostomii bardzo ważnym aspektem jest także rodzaj i ilość wypijanych płynów. Celem uzyskania informacji w tym temacie należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Bywa bowiem, że pacjenta obowiązuje tzw. restrykcja płynowa i nie będzie on mógł przekraczać określonej przez specjalistę objętości. Często zaleca się także wprowadzenie doustnych płynów nawadniających (ORS), które zastępują czystą wodę. 

Ponieważ część z wyżej wymienionych elementów diety znajduje się w kategorii zdrowych produktów (np. warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego ziarna), zaleca się, aby eliminację poszczególnych składowych prowadzić stopniowo, etapami. Być może częstotliwość wypróżnień luźnych zmniejszy usunięcie już 2–3 produktów i nie będzie konieczne stosowanie aż tak restrykcyjnych zaleceń. Należy pamiętać, że niczym nieuzasadnione eliminacje mogą sprzyjać rozwinięciu niedożywienia i niedoborów pokarmowych, stąd wszelką interwencję w tym zakresie powinno prowadzić się pod opieką wykwalifikowanego dietetyka klinicznego. 

Z kolei u pacjenta z wyłonioną kolostomią zwykle problem związany jest z zaparciami. W takim przypadku zaleca się unikania produktów o działaniu zapierającym, zwłaszcza wymienionych wyżej, wchodzących w skład diety BRAT. Trudnością jest dostosowanie właściwej diety, gdy pacjenta dotyczy także zalecenie żywienia o charakterze łatwostrawnym. Taka dieta sama w sobie ma zwykle działanie zatwardzające. Rozwiązaniem może być wprowadzenie produktów i dań rozluźniających, takich jak: 

  • lekkie kompoty z jabłek, gruszek, śliwek posłodzone ksylitolem (cukier brzozowy ma działanie lekko przeczyszczające); 
  • fermentowane produkty mleczne (kefiru, maślanki) wypijane każdego dnia; 
  • rzadki kisiel z siemienia lnianego; 
  • filiżanka kawy z ekspresu (jeśli nie zabroniona); 
  • lekka zupa jarzynowa, najlepiej z dodatkiem drobnej kaszy oraz świeżej zieleniny. 

Niezwykle ważne będzie także wypijanie odpowiedniej ilości wody (najlepiej o dużej zawartości magnezu, jeśli nie zakazana – taka będzie mieć działanie lekko przeczyszczające) oraz regularna aktywność fizyczna, która będzie sprzyjać poprawie perystaltyki.

Istotnym elementem zaparć przy kolostomii będzie także trening wypróżnień, czyli m.in. zastosowanie gimnastyki mięśni brzucha (pod opieką fizjoterapeuty) oraz wprowadzenie wymienionych wskazówek dietetycznych. Pomocny może okazać się także rytuał „wizyt” w toalecie – o stałych porach. Kwestia psychologiczna również może mieć tu niebagatelny wpływ. Dzięki wprowadzeniu określonych reguł możliwym jest kontrolowanie wydalania treści jelitowej zgodnie z określonym rytmem dnia. 

Przykładowy jadłospis i przepisy dla osób ze stomią  

Dieta przy ileostomii

W przypadku ileostomii przy nasileniu wydzielania treści jelitowej: 

Śniadanie: ryż na mleku, z gotowanym jabłkiem. 

Biały ryż rozgotuj w wodzie z dodatkiem odrobiny soli, do gotowego dodaj ciepłe, chude mleko bez laktozy. Jabłko obierz ze skórki, rozparz w rondelku z odrobiną wody, rozetrzyj na mus, możesz dodać szczyptę cynamonu.  

Przekąska: wafle ryżowe albo chrupki kukurydziane z dodatkiem soli, zielony banan. 

Obiad: kopytka z gotowaną marchewką i mięsem z rosołu. 

1 kg ziemniaków obierz, ugotuj, przepuść przez praskę. Dodaj 200 g pszennej mąki, jajko oraz łyżeczkę soli. Zagnieć zwarte ciasto, ew. podsyp mąką, gdyby za bardzo się kleiło. Uformuj wałeczki, nożem odcinaj kopytka. Gotuj na osolonym wrzątku, ok. 3–4 minut od ich wypłynięcia na wierzch. Podawaj z ugotowaną marchewką oraz chudym mięsem, które wykorzystałeś do przyrządzenia chudego bulionu. Całość skrop jeszcze odrobiną świeżej oliwy albo masła, posyp posiekanym koperkiem. 

Podwieczorek: bulion z makaronem.

Chudy rosół podaj z gotowaną marchewką i drobnym, jasnym makaronem. 

Kolacja: tosty z wędliną i jajkiem. 

Pieczywo jasne opiecz w tosterze. W między czasie ugotuj jajko na twardo, pokrój w plasterki. Tosty obkładaj chudą wędliną oraz jajkiem. 

Dieta przy kolostomii

W przypadku kolostomii przy nasileniu zatwardzenia: 

Śniadanie: owsianka z malinami. 

Płatki owsiane zalej wrzącym mlekiem, odstaw aż je wchłoną, posłodź odrobiną ksylitolu. Dodaj świeże maliny oraz łyżeczką zmielonego siemienia lnianego. 

Przekąska: koktajl na kefirze ze szpinakiem. 

Ulubione owoce zmiksuj z naturalnym kefirem oraz świeżym szpinakiem (ew. jarmużem). Dosłodź odrobiną ksylitolu. 

Obiad: kasza bulgur z pieczoną rybą i kiszonym ogórkiem. 

Rybę skrop sokiem z cytryny, oprósz solą, upiecz w zamkniętym naczyniu. W międzyczasie ugotuj na sypko kaszę, dodaj odrobinę oliwy, posiekany koperek. Ogórka zetrzyj na tarce. Podawaj razem. 

Podwieczorek: obrana ze skórki brzoskwinia i filiżanka naturalnej maślanki. 

Kolacja: kanapki z twarożkiem. 

Półtłusty twaróg rozgnieć z jogurtem, dodaj startą rzodkiewkę, dopraw. Pastą obkładaj muśnięte masłem kromki pieczywa graham (jeśli nie masz przeciwwskazań). Dodaj plasterki obranego ze skórki i pozbawionego pestek pomidora. 

  1. M. Jarosz, Żywienie chorych ze stomią, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015. 
  2. L. Sobotka, Podstawy żywienia klinicznego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013. 
  3. E. Rychlik, Stomia – na co zwracać uwagę w diecie, "ncez.pl" [online], https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/stomia-----na-co-zwracac-uwage-w-diecie, [dostęp:] 09.12.2020. 
  4. A. Urbanik, L. Pachocka, Analiza żywieniowa zachowań pacjentów z wyłonioną stomią jelitową, "Problemy Higieny i Epidemiologii", nr 96 (2) 2015. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Dieta przy hemoroidach. Co jeść, a czego nie przy żylakach odbytu?

    Choroba hemoroidalna, potocznie nazywana hemoroidami, jest najczęściej występującym schorzeniem proktologicznym u osób dorosłych. Odpowiedni styl życia, z naciskiem na zdrową dietę i aktywność fizyczną, odgrywa ważną rolę w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia hemoroidów. Jaka dieta przy hemoroidach będzie odpowiednia? Co jeść, a czego unikać przy hemoroidach?

  • Jak obciąć kotu pazury? Poradnik dla opiekunów

    W popkulturze krążą niezliczone żarty o tym, jak trudne – i nieraz okupione ranami – bywa podanie kotu tabletki czy obcięcie pazurów. Choć koty uważane są za bardzo czyste zwierzęta, które potrafią same zadbać o swoją pielęgnację, warto trochę im w niej pomóc. Ponadto umiejętnie wykonane zabiegi pielęgnacyjne, np. obcinanie kocich pazurów, są doskonałą okazją do zacieśnienia więzi między kotem a opiekunem. I wcale nie muszą oznaczać konieczności wizyty na SOR-ze w celu przyszycia odgryzionej ręki.

  • Odwodnienie psa i kota. Jak rozpoznać objawy i jak pomóc zwierzakowi?

    Podobnie jak u ludzi, odwodnienie u zwierząt jest niebezpiecznym, ale stosunkowo łatwym do zapobiegnięcia stanem. Szczególnie narażone są zwierzęta bardzo młode, przewlekle chore oraz w podeszłym wieku. Długa ekspozycja na wysoką temperaturę również może prowadzić do odwodnienia, a w konsekwencji do udaru cieplnego. Jest to stan, w którym organizm przegrzewa się do tego stopnia, że nie jest w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła za pomocą naturalnych mechanizmów fizjologicznych i behawioralnych. Na udar cieplny najbardziej narażone są koty podczas upałów ze względu na ich zamiłowanie do wygrzewania się na słońcu oraz słabsze możliwości odprowadzania nadmiaru ciepła. Szczególną uwagę trzeba zwrócić także na psy, zwłaszcza te aktywne bez względu na pogodę.

  • Jak poprawić przyswajalność składników odżywczych w diecie?

    Przewód pokarmowy to wysoce wyspecjalizowany układ narządów, który jest odpowiedzialny za trawienie pokarmów i wchłanianie składników odżywczych. Przyswajalność składników odżywczych oznacza zdolność organizmu do wchłaniania i wykorzystywania substancji odżywczych z pożywienia. Jak poprawić wchłanianie witamin i minerałów?

  • Jak nieczyszczona klimatyzacja wpływa na nasze zdrowie?

    Klimatyzacja, zapewniająca komfort cieplny w upalne dni, stała się powszechnym rozwiązaniem w przestrzeniach mieszkalnych i biurowych oraz w środkach transportu. Coraz częściej podnoszone są jednak kwestie związane z jej wpływem na zdrowie. Jak zaniedbana klimatyzacja wpływa na zdrowie i jak często należy ją czyścić?

  • Lęk separacyjny u kota lub psa. Jak pomóc swojemu zwierzakowi?

    Lęk separacyjny stał się problemem wielu zwierząt i ich opiekunów w okresie popandemicznym. W czasie pandemii COVID-19 zwierzęta przyzwyczaiły się do stałej obecności opiekunów w domu ze względu na ich zdalną pracę czy naukę. W większości przypadków zwierzęta adoptowane lub urodzone w tym okresie nie znały innej rzeczywistości niż ta, w której opiekun ciągle był w zasięgu wzroku. Powrót do normalnego trybu życia był dla sporej części zwierząt szokiem skutkującym rozwojem lęku separacyjnego.

  • Apteczka na sytuacje kryzysowe. Co warto mieć w domu na wypadek nagłych zagrożeń?

    Żyjemy w czasach, w których codzienność bywa nieprzewidywalna, dlatego warto zawczasu przygotować domową apteczkę kryzysową – tak aby w razie potrzeby móc działać spokojnie i bez paniki. Właściwie skompletowane zapasy leków i środków medycznych to nie tylko poczucie bezpieczeństwa, ale też realna pomoc w sytuacji, gdy dostęp do apteki czy lekarza jest utrudniony.

  • Stolec kota i psa – jak wygląda prawidłowy i co powinno zaniepokoić opiekuna?

    Stolec – temat być może niezbyt przyjemny, jednak wśród opiekunów psów i kotów zdaje się nie stanowić większego tabu. Co więcej, jest to coś, czemu warto poświęcić więcej uwagi, ponieważ kał i jego wygląd może być jednym z pierwszych sygnałów, że zwierzęciu coś dolega. Przy sprzątaniu kociej kuwety lub psich odchodów dobrze jest zwrócić uwagę na konsystencję, barwę i zapach. Jeśli kał ma nietypowy kolor, pojawia się w nim krew, jest rzadki lub ma bardzo intensywny, cuchnący zapach, należy skonsultować się z lekarzem weterynarii.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl