Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

1. Lukrecja – co to takiego?
2. Właściwości lukrecji – jak działa lukrecja? Jakie są jej składniki aktywne?
3. Na co pomoże lukrecja?
4. Dawkowanie lukrecji
5. Lukrecja – przeciwwskazania
6. Lukrecja – gdzie kupić preparaty z lukrecją?

Już medycyna starożytna czerpała pełnymi garściami ze świata roślin – leki pochodzenia naturalnego były remediami niemal na wszystkie dolegliwości. Wiele z tych środków terapeutycznych przetrwało próbę czasu i po tysiącach lat ciągłego stosowania zadziwia nas także dzisiaj, gdy nowoczesne badania potwierdzają ich skuteczność. Wieki tradycji stoją za wieloma substancjami stosowanymi obecnie w branżach medycznych, spożywczych czy kosmetycznych. Jak jest z lukrecją?

Lukrecja – co to takiego?

Lukrecja (Glycyrrhiza, ang. liquorice) to rodzaj bylin należących do rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje około 30 gatunków, z których największe znaczenie i najszersze zastosowanie ma lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra). Pochodzi z Europy Południowej i Azji, a jej największe uprawy znajdują się w Hiszpanii, Iraku, Turcji, Rosji, Japonii i w północnych Chinach. Korzenie lukrecji gładkiej to jeden z najstarszych leków pochodzenia naturalnego. Stosowane są od ponad 4000 lat, a korzystali z nich na pewno medycy starożytnych Chin (do dzisiaj 60% leków roślinnych tam ordynowanych bazuje na lukrecji), Egiptu, Grecji, Indii, Rzymu. O lukrecji w swych pismach wspominali m.in. Hipokrates i Galen, prekursorzy współczesnej medycyny.

Właściwości lukrecji – jak działa lukrecja? Jakie są jej składniki aktywne?

Aktywność biologiczna korzenia lukrecji wynika z bogatego składu chemicznego, przede wszystkim z obecności saponin triterpenowych (głównie glicyryzyny oraz soli kwasu glicyryzynowego), flawonoidów (np. glabrydyny i pochodnych izoflawonu), kumaryn.

Glicyryzyna stanowi od 5% do 14% zawartości korzenia lukrecji. To ona, wraz z występującymi tu również glukozą, sacharozą i mannitolem, odpowiada za słodki smak surowca. Dzięki glicyryzynie lukrecja wykazuje szereg właściwości zdrowotnych: ma działanie wykrztuśne, sekretolityczne (rozrzedzające wydzieliny), przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, prawdopodobnie przeciwnowotworowe. Wpływa na przemiany hormonalne.

Dzięki flawonoidom lukrecja działa spazmolitycznie (rozkurczowo) na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, ma wpływ na procesy poznawcze (może okazać się przydatna np. w chorobie Alzheimera), ma działanie estrogenopodobne, co ma ogromne znaczenie dla kobiet w okresie postmenopauzalnym. Wykazuje obiecującą aktywność przeciwko szczepom Helicobacter pylori opornym na leczenie amoksycyliną i klarytromycyną.

Na co pomoże lukrecja?

Lukrecja w medycynie

Korzeń lukrecji jest często stosowany w chorobach układu oddechowego ze względu na swoje działanie wykrztuśne, sekretolityczne (zmniejsza lepkość śluzu zalegającego w górnych drogach oddechowych), przeciwzapalne, spazmolityczne (rozkurczowe) na mięśnie gładkie oskrzeli. Istotne jest też działanie hamujące rozwój bakterii i wirusów, np. wirusa RSV, czyli główną przyczynę zapalenia oskrzeli i płuc u dzieci poniżej 2. roku życia.

Dzięki potencjale antyandrogenowym (zmniejszającym oddziaływanie męskich hormonów) lukrecja może dawać wyśmienite wyniki w leczeniu pacjentów ze schorzeniami skóry wywołanymi hiperandrogenizmem: hirsutyzmem czy łysieniem androgenowym. Kwas glicyryzynowy obniża poziom wolnego testosteronu u mężczyzn oraz ogranicza jego poziom u kobiet np. z zespołem policystycznych jajników.

Istotne jest również działanie przeciwwolnorodnikowe lukrecji oraz działanie hamujące rozwój bakterii Propionibacterium acnes, co uzasadnia zastosowanie surowca w leczeniu trądziku pospolitego.

Co najciekawsze, glicyryzyna była i nadal jest rozważana jako remedium na pandemie wywołane przez wirusy. Udowodniono jej bowiem działanie hamujące replikację wirusa HIV, wirusa Herpes Simplex (HSV) czy wyżej wspomnianego RSV, a od niemal 70 lat jest stosowana w Japonii do leczenia wirusowego zapalenia wątroby. Ponadto, a może przede wszystkim, glicyryzyna może być bezpiecznym lekiem przeciwko koronawirusom. Badania na ten temat pojawiały się już w 2003 roku podczas pandemii wywołanej przez wirusa SARS-CoV, a teraz o glicyryzynie mówi się w świetle pandemii SARS-CoV-2. Lek na bazie korzenia lukrecji mógłby być stosowany zarówno zapobiegawczo (zaaplikowany miejscowo na błony śluzowe jamy ustnej i nosa blokuje wnikanie wirusa do komórek, przez co staje się pierwszą linią obrony przeciwko zakażeniu), jak i terapeutycznie, ponieważ hamuje replikację wirusa.

Lukrecja w kosmetyce

Podczas hydrolizy kwasu glicyryzynowego powstaje m.in. kwas glicyretynowy o szerokim zastosowaniu w kosmetyce. Wykorzystuje się go do produkcji produktów ochronnych i pielęgnacyjnych do skóry twarzy i rąk, preparatów do opalania czy preparatów przeciwcellulitowych (hamuje adipogenezę – proces różnicowania i rozwoju komórek tkanki tłuszczowej – równocześnie stymulując lipolizę w dojrzałych komórkach tłuszczowych). Często jest też podstawą do wytwarzania kosmetyków kolorowych.

Glabrydyna zapobiega pigmentacji wywołanej przez promieniowanie UVB, a równocześnie ma działanie wybielające, przeciwzapalne, przyspieszające gojenie i przeciwutleniające. Kumaryny mają zdolność pochłaniania ultrafioletowej części widma słonecznego. Dzięki takim właściwościom lukrecja znajduje zastosowanie w kosmetykach przeciwsłonecznych, kosmetykach po opalaniu i kremach wybielających.

Lukrecja w branży spożywczej

Nieprzypadkowo nazwę Glycyrrhiza (wywodzącą się z greki) tłumaczymy jako słodki korzeń. Dzięki składowi chemicznemu lukrecja jest 50 razy słodsza od cukru, co determinuje jej zastosowanie w branży spożywczej – w wielu krajach (wielbicielami charakterystycznego smaku i aromatu lukrecji są np. Skandynawowie) czekolady, cukierki, żelki i napoje słodzone są ekstraktem z korzenia lukrecji. Amatorzy ciekawszych doznań smakowych sięgają po tzw. słoną lukrecję, czyli cukierki z dodatkiem chlorku amonu, który nadaje tym słodyczom intensywny, cierpki smak.

Dawkowanie lukrecji

Zalecane dawkowanie korzenia lukrecji to od 5 g do 15 g doustnie na dzień, co odpowiada 200–600 mg glicyryzyny na dobę. Nie należy stosować kuracji bez konsultacji z lekarzem dłużej niż 4–6 tygodni.

Lukrecja – przeciwwskazania

Preparatów z lukrecją nie powinny stosować osoby z chorobami wątroby połączonymi z zastojami żółci, osoby z marskością wątroby, z ciężką niewydolnością nerek, z chorobami układu sercowo-naczyniowego (dotyczy to głównie osób z nadciśnieniem).

Lukrecja – gdzie kupić preparaty z lukrecją?

W aptekach dostępne są preparaty jedno- lub wieloskładnikowe do stosowania doustnego z wyciągiem z korzenia lukrecji (w postaci tabletek, kapsułek, herbat), jak również korzeń lukrecji w formie sypkiej do przygotowania odwaru. Można też kupić preparaty do stosowania zewnętrznego, np. toniki na skórę trądzikową, kremy, odżywki do włosów, szampony dla dzieci.

Przed użyciem zawsze należy zapoznać się z ulotką preparatu, a ewentualne wątpliwości skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.