Leki rozkurczowe – jak je bezpiecznie stosować?

Leki rozkurczowe – co to za leki? Jak działają?

Stany skurczowe najczęściej przywodzą na myśl wzmożone napięcie mięśni, ból brzucha, skurcze i utrudnione wykonywanie ruchów. W celu łagodzenia dolegliwości związanych ze skurczami w obrębie brzucha stosuje się leki rozkurczowe.

Istnieją również leki działające w innym mechanizmie, których efektem jest rozkurcz mięśni gładkich w układzie krwionośnym, rozkurcz mięśni niektórych narządów, rozszerzenie oskrzeli lub rozluźnienie mięśni szkieletowych. Leki te należą do różnych grup, działają na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, rdzenia kręgowego lub poprzez pobudzanie bądź hamowanie odpowiednich receptorów i kanałów jonowych.

Substancje rozkurczające

Najpopularniejszą substancją rozkurczającą jest drotaweryna, lek dostępny jest bez recepty, działa rozkurczająco bezpośrednio na mięśnie gładkie. Jest stosowany w stanach, którym towarzyszy ból brzucha, w kolce wątrobowej i nerkowej, kamicy pęcherzyka (woreczka) żółciowego, stanach skurczowych przewodu pokarmowego i bolesnym miesiączkowaniu.

Tabletki z drotaweryną są dostępne bez recepty w dawce 40 mg. W przypadku gdy ból skurczowy jest uporczywy i potrzebny jest silny lek rozkurczowy także bez recepty, warto wybrać tabletki w dawce 80 mg. W aptece można nabyć również preparaty złożone zawierające drotawerynę i paracetamol – połączono w nich lek rozkurczowy i przeciwbólowy.

Hioscyna, inaczej skopolamina, należy do leków parasympatykolitycznych, stosowana jest w lecznictwie w postaci soli. Butylobromek hioscyny wykorzystuje się przede wszystkim w stanach skurczowych narządów trzewnych, zwłaszcza w bolesnych skurczach żołądka, kolce jelitowej, zespole jelita drażliwego, kolce żółciowej i kolce nerkowej oraz  bolesnym miesiączkowaniu. Występuje w preparatach dostępnych bez recepty, samodzielnie jako lek rozkurczowy lub w połączeniu z substancją o działaniu przeciwbólowym – metamizolem sodowym lub paracetamolem. Preparaty te dostępne są w postaci tabletek lub czopków.

Metamizol jest dostępnym bez recepty lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Ostatnie doniesienia dotyczące metamizolu wskazują również na właściwości rozkurczające mięśnie gładkie. Dzięki temu metamizol sprawdza się w łagodzeniu bólu pochodzącego z układu moczowo-płciowego, w stanach takich jak kolka (nerkowa, żółciowa) czy bolesne miesiączkowanie. Z uwagi na możliwe działania niepożądane po stosowaniu metamizolu warto jego zastosowanie skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

W tym miejscu należy wymienić alkaloid papawerynę, stosowaną jako lek rozkurczający mięśnie gładkie, zwłaszcza w obrębie przewodu pokarmowego lub dróg żółciowych. Papaweryna stosowana jest w postaci czopków w preparatach złożonych, a także w zastrzykach, czasami również jako składnik recepturowych proszków rozkurczających, sporządzanych w aptece na podstawie recepty lekarskiej.

W schorzeniach układu ruchowego pochodzenia mięśniowo-szkieletowego, a także w przebiegu chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa stosuje się leki rozluźniające mięśnie poprzecznie prążkowane, tzw. leki miorelaksacyjne. Leki te modulują m.in. aktywność synaps pobudzających lub hamujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Należą tutaj leki zawierające substancje takie jak baklofen, tiokolchikozyd, tyzanidyna oraz tolperyzon wskazany w leczeniu spastyczności poudarowej u osób dorosłych. Niektóre leki z tej grupy stosuje się również w szczękościsku po zabiegach stomatologicznych oraz, obok leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, w takich stanach jak ból pleców, ból mięśni w okolicy kręgosłupa oraz rwa kulszowa. Leki te dostępne są na receptę.

Na serce, a dokładniej na kurczliwość mięśnia sercowego, wpływ mają leki regulujące kanały wapniowe, przykładami są werapamil i diltiazem. Leki te są wydawane z przepisu lekarza i są stosowane w leczeniu zaburzeń rytmu serca. W leczeniu nadciśnienia tętniczego stosuje się m.in. doksazosynę, lek rozszerzający mięśnie gładkie obwodowych naczyń krwionośnych przez blokowanie receptorów α1-adrenergicznych. Doksazosyna, a także tamsulosyna i alfuzosyna są stosowane u osób chorujących na prostatę. Leki te rozkurczają mięśniówkę pęcherza moczowego, zmniejszają opór utrudniający odpływ moczu i są stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Preparaty te może zlecić lekarz, są dostępne na receptę.

Fenoterol jest również stosowany w ginekologii i położnictwie jako lek tokolityczny – hamujący nadmierne skurcze macicy. Jest stosowany wyłącznie w warunkach szpitalnych, na przykład w zagrażającym porodzie przedwczesnym.

Zioła o działaniu rozkurczowym

Popularnymi środkami rozkurczającymi są niektóre zioła. Tradycyjnie w objawowym leczeniu stanów skurczowych przewodu pokarmowego jest stosowany napar z kwiatu rumianku. Przeciwskurczowe właściwości przypisuje się także innym ziołom, takim jak mięta pieprzowa czy melisa lekarska. W aptece dostępne są również mieszanki ziół do przygotowania naparu, przeznaczone do stosowania m.in. w stanach skurczowych w obrębie żołądka i jelit.

W zespole jelita drażliwego korzystne działanie wykazuje stosowanie doustnego płynu z wyciągami ziołowymi o działaniu rozkurczającym zbyt silnie pobudzone odcinki żołądka i jelit.

Na co pomogą leki rozkurczowe? Kiedy się je stosuje?

Leki rozkurczowe dostępne bez recepty pomagają na takie dolegliwości jak bolesne miesiączkowanie, kolka nerkowa, kolka żółciowa i inne dolegliwości bólowe wynikające ze skurczu mięśni gładkich w obrębie brzucha. Korzystnie działają u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego, określany czasem przez pacjentów jako „jelito drażliwe”.

Rzadkim przypadkiem nagłego skurczu mięśni jest pochwica. Pochwica to mimowolny skurcz mięśni pochwy uniemożliwiający wprowadzenie członka do pochwy lub nawet przeprowadzenia badania ginekologicznego. W leczeniu pochwicy zaleca się psychoterapię, gdyż przyczyna często leży w sferze emocjonalnej pacjentki, może wiązać się z przykrymi doświadczeniami z przeszłości lub wynikać z przekonań religijnych albo metod wychowawczych w domu. Pochwicę można skutecznie leczyć ćwiczeniami mięśni dna miednicy i technikami relaksacyjnymi.

Czasami może dojść do nagłego, mimowolnego skurczu mięśni w okolicy pochwy w trakcie stosunku płciowego, kiedy to dochodzi do zakleszczenia penisa w pochwie. Sytuacja występuje rzadko, może ją wyzwolić nagły czynnik stresujący pojawiający się w trakcie stosunku płciowego, np. wejście osoby trzeciej, niespodziewany hałas. Jakie leki rozkurczowe można stosować na zakleszczenie? Leki rozkurczowe dostępne bez recepty, takie jak drotaweryna, mogą być nieskuteczne na zakleszczenie, skurcz w tym przypadku dotyczy mięśni dna miednicy. W warunkach domowych w sytuacji zakleszczenia najlepiej jest pozwolić na uspokojenie się i poczekać na samoistne rozluźnienie mięśni.

Kto może stosować leki rozkurczowe?

Tabletki rozkurczowe zawierające drotawerynę są dostępne bez recepty i można je stosować u dzieci w wieku 6 lat i starszych oraz u dorosłych, zachowując dostosowane do wieku dawkowanie zgodne z ulotką. Butylobromek hioscyny jest również dostępny bez recepty, jednak z uwagi na możliwe działania uboczne, należy zachować ostrożność u niektórych pacjentów, dotyczy to szczególnie osób z chorobami serca, tarczycy, jelit lub dróg moczowych, przed zastosowaniem tego leku należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Leki rozkurczowe sprawdzą się u kobiet, u których miesiączka wiąże się z bolesnymi skurczami.

Drotaweryna może być stosowana w ciąży jedynie w niektórych sytuacjach, dlatego można stosować ten lek po zleceniu go przez lekarza. Nie zaleca się stosowania drotaweryny podczas karmienia piersią.

Postacie leków o działaniu rozkurczowym to głównie tabletki, ale dostępne są również czopki, saszetki z ziołami do przygotowaniu naparu, a także płyny doustne z wyciągami ziołowymi, które należy dawkować, odmierzając zalecaną ilość kropli. Iniekcje są najczęściej dostępne na receptę i w formie zastrzyków podaje się je w warunkach szpitalnych. Proszki o działaniu rozkurczającym mogą być sporządzone w aptece jako lek recepturowy na podstawie recepty lekarskiej.