Kolka nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie. Jak postępować podczas ataku kolki nerkowej?

Co to jest kolka nerkowa?

Kolka nerkowa jest niezwykle nieprzyjemnym objawem spowodowanym wzrostem ciśnienia w górnych drogach moczowych. W normalnych warunkach mocz spływa z miedniczek nerkowych przez moczowody do pęcherza moczowego, skąd wydalany jest na zewnątrz poprzez cewkę moczową. 

Zwiększone ciśnienie w obrębie miedniczki nerkowej oraz przemieszczanie się „kamienia” w kierunku pęcherza moczowego wiąże się z silnym bólem, odczuwanym w okolicy lędźwiowej lub w obrębie jamy brzusznej. 

Kolka nerkowa – przyczyny

Przyczyny kolki nerkowej związane są z kamicą nerkową – schorzeniem spowodowanym odkładaniem się związków chemicznych w obrębie górnych dróg moczowych – miedniczek nerkowych i górnych części moczowodów. 

Najczęściej związana jest z niewystarczającym nawodnieniem organizmu oraz nadmiernym spożywaniem szczawianów, choć może wynikać także z pewnych predyspozycji anatomicznych, zakażeń bakteryjnych czy chorób genetycznych.

Dowiedz się więcej o rodzajach i objawach zapalenia nerek.

Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje kamicy nerkowej:

1. Kamica cystynowa – jest najrzadszym rodzajem kamicy nerkowej, spowodowana jest ona zaburzeniem wchłaniania aminokwasu cystyny, która w postaci nierozpuszczalnej odkłada się w miedniczkach nerkowych, tworząc złogi.
2. Kamica fosforanowa – nazywana także struwitową, spowodowana jest przez częste zakażenia bakteryjne układu moczowego. Niektóre gatunki bakterii powodują alkalizację moczu, co przyczynia się do powstawania złogów struwitowych. Do częstych infekcji bakteryjnych dróg moczowych predestynują pewne wady anatomiczne, niewłaściwa higiena, częste stosunki seksualne czy ciąża.
3. Kamica szczawianowo-wapniowa – jest najczęstszym rodzajem kamicy nerkowej, związana jest z nadmiernym wydalaniem wapnia, szczawianów i cytrynianów. Mogą powodować ją takie stany,  jak nadczynność przytarczyc, przedawkowanie witaminy D3 czy niewłaściwa dieta.
4. Kamica moczanowa – wiąże się ona z nadmiernym wydalaniem kwasu moczowego lub obniżeniem pH moczu. 

Kolka nerkowa w ciąży

Kolka nerkowa może występować u kobiet ciężarnych, najczęściej pojawia się ona w II i w III trymestrze. Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzą fizjologiczne zmiany, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej. W rzadkich przypadkach kolka nerkowa może wynikać z ucisku macicy na moczowód. 

Kolka nerkowa u dzieci

Kolka nerkowa występuje u dzieci znacznie rzadziej niż u dorosłych. Na powstawanie złogów w obrębie dróg moczowych u dzieci może mieć wpływ wiele czynników, wśród najczęstszych wymienia się: obciążony wywiad rodzinny, nieprawidłowości anatomiczne w obrębie dróg moczowych, częste zakażenia, nieprawidłowe nawyki żywieniowe (przyjmowanie niewielkich ilości płynów oraz pokarmów bogatych w białka zwierzęce oraz sól), zaburzenia metaboliczne, długotrwałe unieruchomienie, przewlekłe przyjmowanie niektórych leków (leków przeciwpadaczkowych, niektórych antybiotyków, kortykosteroidów) oraz wcześniactwo.

Kolka nerkowa – objawy

Kolka nerkowa – ból

Dominującym objawem w przebiegu kolki nerkowej jest bardzo silny ból o nagłym początku. Dolegliwości odczuwane są przez chorego zazwyczaj w okolicy lędźwiowej i mogą promieniować w stronę brzucha, pęcherza moczowego, zewnętrznych narządów płciowych oraz uda.

Kolka nerkowa – objawy towarzyszące

Dolegliwościom bólowym bardzo często towarzyszy uczucie bolesnego parcia na pęcherz i częstego oddawania niewielkich ilości moczu, czasami z domieszką krwi. W przebiegu kolki nerkowej występują nudności oraz wymioty, a także wzdęcie brzucha. W niektórych przypadkach może pojawiać się gorączka i wzrost ciśnienia tętniczego krwi. 

Kolka nerkowa – diagnostyka

Rozpoznanie kolki nerkowej stawia się na podstawie charakterystycznych objawów prezentowanych przez pacjenta. W trakcie badania fizykalnego lekarz bada obecność objawu Goldflama, który uważa się za dodatni, jeśli podczas wstrząsania okolicy lędźwiowej występuje nasilenie dolegliwości bólowych. Diagnostyka, o ile to możliwe, powinna zostać rozszerzona o badania laboratoryjne, w tym badanie ogólne moczu oraz oznaczenie parametrów stanu zapalnego we krwi.

Największe znaczenie dla rozpoznania kamicy nerkowej mają badania obrazowe – rentgen jamy brzusznej oraz badanie ultrasonograficzne, pozwalają one uwidocznić obecność złogów, ich wielkość oraz miejsce układu moczowego, w jakim się znajdują.

Kolka nerkowa – leczenie

W leczeniu farmakologicznym kolki nerkowej stosuje się środki przeciwbólowe – paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne, a także środki rozkurczowe – papawerynę, która powoduje rozkurcz mięśniówki moczowodu, co ułatwia wydalenie złogu. W skrajnych przypadkach, gdy bólu nie udaje się opanować przy pomocy ogólnodostępnych środków przeciwbólowych, podaje się leki opioidowe. 

Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta przy kamicy nerkowej.

Kolka nerkowa – co robić, jeśli leczenie zachowawcze zawodzi?

W przypadku, kiedy zastosowane leczenie kolki nerkowej nie przyczynia się do zmniejszenia bólu, należy podjąć działania, które pozwolą na odpływ moczu z odcinka układu moczowego znajdującego się powyżej złogu. Zatrzymanie odpływu moczu z nerki przez dłuższy czas może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych. W tym celu stosuje się cewnik typu JJ, który umożliwia odpływ moczu z nerki do pęcherza lub wykonuje się przezskórną przetokę nerkową.

Kamica nerkowa – leczenie zabiegowe

W niektórych przypadkach kolki nerkowej konieczne jest usunięcie kamieni nerkowych. Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje się, uwzględniając o rozmiar złogów, współwystępowanie częstych zakażeń układu moczowego, ciągły ból w okolicy nerki. Leczenie zabiegowe przeprowadza się także w przypadkach, gdy chory posiada tylko jedną nerkę. 

Wyróżnia się kilka podstawowych metod chirurgicznego leczenia kamicy nerkowej:

• operacyjne usunięcie złogów – obecnie metoda ta jest rzadko stosowana, choć bywa przydatna w niektórych przypadkach,
• litotrypsja przezskórna – polega na rozdrobnieniu i usunięciu złogów przez dostęp z niewielkiego nacięcia w okolicach nerki,
• litotrypsja ureterorenoskopowa – kamień usuwany jest przez specjalne giętkie narzędzie wprowadzane przez cewkę moczową do pęcherza i następnie do moczowodu, w przypadku tej metody nie jest konieczne nacinanie tkanek,
• litotrypsja pozaustrojowa – jest obecnie najczęściej stosowaną metodą, polega ona na przezskórnym rozbiciu złogu przy użyciu fali uderzeniowej, drobne fragmenty będące pozostałościami złogu mogą być łatwo wydalone przez pacjenta; zabieg ten nie wymaga znieczulenia i wiąże się z najmniejszym uszkodzeniem tkanek.

Kolka nerkowa – kiedy jechać do szpitala?

W przypadku wystąpienia ataku kolki nerkowej powinno się zastosować ogólnodostępne leki przeciwbólowe i rozkurczowe. W złagodzeniu bólu może pomóc także przyłożenie ciepłego termoforu. Powinno się wypić dużą ilość wody, która pomoże w wypłukaniu kamienia. Nawet jeśli objawy bólowe samoczynnie ustąpią, należy udać się do lekarza w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki.

Warto pamiętać jak istotna jest profilaktyka. Regularne spożywanie wody, unikanie produktów bogatych w szczawiany, fosforany, białko zwierzęce, puryny i sól kuchenną oraz aktywność fizyczna mogą zaoszczędzić niezwykle nieprzyjemnych dolegliwości związanych z kamicą nerkową.