Śródmiąższowe zapalenie nerek – przyczyny, objawy, leczenie

Śródmiąższowe zapalenie nerek może przebiegać bezobjawowo, stopniowo niszcząc narząd. Ten stan jest najczęściej wywołany długotrwałym przyjmowaniem popularnych leków bez recepty, takich jak paracetamol, ibuprofen i kwas acetylosalicylowy, niemniej antybiotyki również mogą przyczyniać się do rozwoju tej choroby. Jak właściwie rozpoznać ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek, jak wygląda leczenie i czego unikać, żeby mieć zdrowe nerki? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Śródmiąższowe zapalenie nerek to choroba dotykająca innych części nerki niż kłębuszki nerkowe, czyli tkanki śródmiąższowej i cewek nerkowych. Mogą ją wywoływać różne czynniki, m.in. popularne leki bez recepty na ból. Wyróżniamy ostrą i przewlekłą formę tego schorzenia. Dolegliwości jej towarzyszące są niecharakterystyczne i obejmują ból nerek, obrzęki czy małą objętość wydalanego moczu. Diagnostyka skupia się na wykrywaniu potencjalnej przyczyny oraz analizie moczu i krwi. W leczeniu podstawę stanowi eliminowanie czynnika wywołującego chorobę oraz leki immunosupresyjne.

Czym jest śródmiąższowe zapalenie nerek?

Śródmiąższowe zapalenie jest jedną z chorób nerek, która ma podłoże zapalnym (dochodzi do rozwoju w nich stanu zapalnego). Rozwija się poza kłębuszkami nerkowymi, czyli głównie w tkance śródmiąższowej nerek i w cewkach nerkowych. Obie struktury pełnią bardzo ważne role w prawidłowym funkcjonowaniu narządu. Inna nazwa tego schorzenia to ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek czy ostra martwica cewek. W jej przebiegu dochodzi do pojawienia się we wskazanych lokalizacjach komórek stanu zapalnego i do pogorszenia funkcji narządu. Jeżeli choroba rozwinie się u dotychczas zdrowej osoby, można wówczas stwierdzić ostre śródmiąższowe zapalenie nerek. W sytuacji, w której nie udaje się wyleczyć stanu zapalnego i trwa on przez dłuższy czas, rozwija się przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek. Po pewnym czasie dochodzi do uszkodzenia cewek nerkowych i tkanki śródmiąższowej, czyli do zniszczenia struktury nerek. Jest to groźna choroba nerek, ponieważ w jej następstwie często stwierdza się ostrą i przewlekłą niewydolność narządu.

Przeczytaj, czym jest ostre i przewlekłe zapalenie nerek. 

Jakie są przyczyny śródmiąższowego zapalenia nerek?

Jednak nie wszystkie leki w równym stopniu przyczyniają się do powstania schorzenia. Część z nich charakteryzuje się większym ryzykiem. Są to tzw. leki nefrotoksyczne, czyli uszkadzające nerki. Wśród nich są popularne, często stosowane środki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Przykładami są paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy (aspiryna). Innymi potencjalnie szkodliwymi lekami są antybiotyki, stosowane m.in. w infekcjach układu moczowego, oddechowego. Inhibitory pompy protonowej to leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego, powszechnie stosowane w łagodzeniu zgagi i w leczeniu choroby refluksowej przełyku. To kolejna grupa popularnych leków bez recepty, które mogą powodować ostrą martwicę cewek nerkowych. Co więcej, to ta grupa substancji najczęściej powoduję tę chorobę. Oprócz leków do rozwoju ostrego śródmiąższowego zapalenia nerek mogą prowadzić zakażenia, zarówno dotyczące całego organizmu (ogólnoustrojowe), jak i zlokalizowane miejscowo, np. zapalenie cewki moczowej. Inną (rzadszą) przyczyną jest sarkoidoza. Jest to przewlekła choroba atakująca układ odpornościowy. Charakteryzuje się powstawaniem małych guzków zapalnych w różnych narządach i włóknieniem płuc. W części przypadków nie można ustalić przyczyny dolegliwości. Jeżeli przyczyna pozostaje nieznana to mówimy wówczas o idiopatycznym ostrym cewkowo-śródmiąższowym zapaleniu nerek.

Przyczyn przewlekłego śródmiąższowego zapalenia nerek również jest wiele i są one zróżnicowane. U podstawy rozwoju przewlekłego schorzenia leży długotrwałe narażenie na nefrotoksyczne leki (takie jak w ostrym zapaleniu), toksyny, zakażenia, choroby metaboliczne, autoimmunologiczne i nowotworowe. Wśród infekcji są m.in. gruźlica nerek oraz przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek. Istnieje wiele toksyn, które uszkadzają nerki. Jako przykłady mogą służyć metale ciężkie takie jak ołów i kadm oraz zioła, tzw. zioła chińskie. Inne przyczyny to choroby metaboliczne, czyli dotyczące zaburzeń metabolizmu różnych substancji. Przykładem może być dna moczanowa i nadmiar wapnia w organizmie (hiperkalcemia).

Jakie są objawy śródmiąższowego zapalenia nerek?

Choroba może powodować szeroką gamę objawów, jednak żaden z nich nie jest w pełni charakterystyczny. Wśród częściej występujących należy wymienić tępy ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej, czyli w dole pleców. Ból nerek po antybiotyku może nasuwać podejrzenie zapalenia śródmiąższowego nerek. Wywołuje go także delikatne uderzenie lub wstrząsanie okolicy nerek –  tzw. dodatni objaw Goldflama. Często obserwuje się zmniejszoną objętość wydalanego moczu – poniżej 500 ml na dobę. Pojawiają się również obrzęki, zwłaszcza na twarzy, dolnych powiekach i wokół kostek. Ponadto obserwuje się podniesione ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze). Chorobie mogą towarzyszyć także objawy ogólne, takie jak osłabienie, łatwa męczliwość, gorączka i dreszcze. Inne objawy obejmują bóle stawów, występowanie wysypki skórnej o różne lokalizacji. Może pojawić się także czerwone zabarwienie moczu, będące objawem krwiomoczu, czyli zwiększonej ilości czerwonych krwinek. Schorzenie może prowadzić do nagłej utraty funkcji nerek, czyli do ich ostrej niewydolności. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek często przez długi czas nie daje żadnych objawów. Wówczas pierwsze dolegliwości są skutkiem zniszczenia nerek i przewlekłej niewydolności.

Śródmiąższowe zapalenie nerek – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

W diagnostyce choroby istotne jest zebranie wywiadu z pacjentem przez lekarza i zbadanie go. Ból nerki po lekach bez recepty, takich jak ibuprofen może stanowić ważną wskazówkę, przybliżająca do rozpoznania schorzenia. Standardowo wykonuje się badanie moczu i krwi. W tym pierwszym często stwierdza się niewielki białkomocz (czyli obecność białka w moczu), krwiomocz i leukocyturię, czyli obecność odpowiednio czerwonych i białych krwinek. Charakterystyczną cechą jest duży odsetek eozynofilów (rodzaj białych krwinek, obecnych m.in. w chorobach alergicznych) wśród leukocytów. W analizie krwi obserwuje się cechy ostrego uszkodzenia nerek – wzrost produktów przemiany materii usuwanych przez nerki, takich jak mocznik i kreatynina. Stwierdza się także zwiększoną liczbę leukocytów, zwłaszcza eozynofilów, podobnie jak w moczu. Czasami chorobie towarzyszą zaburzenia poziomu elektrolitów, zwłaszcza potasu i sodu. W diagnostyce pomocne bywa USG nerek, w którym to można ocenić ich wygląd. W niejednoznacznych przypadkach lekarz może wykonać także biopsję nerki. Jest to badanie polegające na pobraniu przez skórę fragmentu miąższu nerki i ocenie tego fragmentu pod mikroskopem.

Śródmiąższowe zapalenie nerek – leczenie

W leczeniu bardzo ważne jest ustalenie przyczyny wywołującej chorobę. Należy przede wszystkim zaprzestać stosowania leków, które mogły wywoływać śródmiąższowe zapalenie nerek. Powinno się również wyleczyć zakażenia i unikać kontaktu z toksynami. W części przypadków pomocne może być leczenie immunosupresyjne, które wywołują osłabienie mechanizmów odporności organizmu na własne tkanki. W tym celu stosuje się kortykosterydy i leki immunosupresyjne, takie jak cyklosporyna. Jeżeli w przebiegu choroby pojawia się ostra niewydolność nerek, to jest to wskazanie do zastosowania dializ. W przypadku braku odpowiedniego leczenia mogą rozwinąć się powikłania, np. martwica brodawek nerkowych i przewlekła niewydolność nerek.