
Białkomocz – przyczyny, objawy, diagnostyka. Jak się przygotować do badania? Normy
Badanie stężenia białka w moczu jest jednym z podstawowych oznaczeń w diagnostyce chorób układu moczowego. Zdarza się, że wraz z moczem wydalane są związki, które naturalnie nie powinny się w nim pojawić lub ich stężenie powinno być niewielkie. Przykładem takich cząsteczek są białka – głównie albuminy. Białkomocz bardzo często jest objawem wskazującym na wystąpienie określonych stanów patologicznych nie tylko w obrębie dróg moczowych, ale także układu sercowo – naczyniowego lub krwiotwórczego.
Czym jest białkomocz?
Jak wskazuje nazwa – białkomocz (łac. proteinuria) to nic innego, jak obecność białka w moczu. Albuminy są główną grupą białek wykrywanych w białkomoczu. Komórki nabłonka dróg moczowych mają z kolei zdolność wydzielania innych protein, takich jak białko Tamma-Horsfalla, immunoglobuliny, białko C-reaktywne czy lizozym. Powszechnie przyjmowane normy względem stężania białka w moczu dorosłego mężczyzny oscylują w zakresie 150–250 mg/dL (w zależności od źródła), niemniej zawsze najbardziej wiarygodną wartością będzie ta, którą za referencyjną uznaje laboratorium diagnostyczne, odpowiedzialne za wykonanie oznaczenia i to na tych normach należy się skupić, analizując swoje wyniki badań. Oznaczenie białka w moczu jest jedną ze składowych ogólnej analizy moczu. Dostępne w aptekach testy paskowe wykrywają białko, kiedy osiąga ono stężenie 15–20 mg/dL. W przypadku takich domowych testów dodatni wynik oznacza, że norma ilości białka w moczu została przekroczona.
Podział rodzajów białkomoczu na podstawie ilości wydalanego wraz z moczem białka
Biorąc pod uwagę ilość wydalanego z moczem białka, przyjęto następujący podział:
- białkomocz znikomy – ilość wydalanego z moczem białka nie przekracza 0,5 g/dobę
- białkomocz mierny – ilość wydalanego białka mieści się w przedziale 0,5 – 3,5 g/dobę
- białkomocz znaczny – wydalanie białka z moczem przekracza 3,5 g/dobę.
Podział rodzajów białkomoczu na podstawie pochodzenia
Rodzaj białkomoczu określa się najczęściej, biorąc pod uwagę mechanizm jego powstawania:
- białkomocz czynnościowy – występuje często podczas gorączki, po przebywaniu dłuższy czas w pozycji stojącej (białkomocz ortostatyczny) lub po intensywnym wysiłku fizycznym. Stan ten jest tymczasowy, czyli niezwiązany z nieprawidłowym działaniem układu moczowego;
- białkomocz z przeładowania (przednerkowy) – związany jest ze zwiększonym przesączaniem, pochodzących z osocza krwi, białek do moczu;
- białkomocz cewkowy – spowodowany jest zmniejszeniem wchłaniania zwrotnego drobnocząsteczkowych białek (α1-mikroglobuliny, β2-mikroglobuliny, insuliny) w cewce nefronu;
- białkomocz kłębuszkowy – wiąże się z dysfunkcją kłębuszków nerkowych, które w przypadku uszkodzenia zwiększają swoją przepuszczalność dla większych cząsteczek, jakimi są białka.
Przyczyny i objawy podwyższonego poziomu białka w moczu
Do najczęściej wymienianych przyczyn białkomoczu należą:
- choroby nerek (kłębuszkowe, śródmiąższowe lub odmiedniczkowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy, toksyczne uszkodzenie nerek, różnego rodzaju nefropatie np. toczniowa, cukrzycowa, Zespół Fanconiego);
- procesy patologiczne dotyczące układu moczowego np. stan zapalny (najczęściej bakteryjny) układu moczowego, choroby zapalne gruczołu krokowego
- choroby układu sercowo-naczyniowego (niewydolność serca, choroba nadciśnieniowa);
- choroby układu krwiotwórczego np. szpiczak, anemia sierpowata.
Ślad białka w moczu nie zawsze sygnalizuje rozwój poważnej choroby. Fizjologicznie norma białka w moczu może być nieznacznie przekroczona po dużym wysiłku fizycznym i podczas gorączki, a u kobiet także w trakcie menstruacji lub ciąży. Na zwiększone wydalanie białka z moczem, może mieć również wpływ przegrzanie organizmu (korzystanie z sauny, odbywanie gorących kąpieli), jak i jego nadmierne wychłodzenie. Białkomocz nie daje często objawów, które łatwo jest zaobserwować. Uwagę pacjenta powinna jednak zwrócić skłonność do pienienia się moczu, a także skąpomocz, czyli zmniejszona objętość oddawanej uryny.
Polecane dla Ciebie
Diagnostyka białkomoczu. Jakie badanie wykonać? Jak się do niego przygotować?
Podstawową metodą pozwalającą na zdiagnozowanie białkomoczu jest wykonanie badania ogólnego moczu z jego porannej lub przygodnej (pobranej o dowolnej porze dnia) zbiórki. Najkorzystniej jest aby pacjent dostarczył do badania próbkę moczu z pierwszej, porannej mikcji, z tzw. środkowego strumienia, czyli tę po oddaniu pierwszej niewielkiej ilości moczu do toalety. Materiał powinien być zebrany do sterylnego pojemnika, który należy szczelnie zamknąć i dostarczyć do Punktu pobrań (najlepiej w ciągu kolejnych 2 godzin). Jeśli jest to niemożliwe, próbkę należy przechowywać w lodówce (do kilku godzin). Pacjenci często nie wiedzą, ile mililitrów moczu wystarczy do badania. Objętość moczu, jaka jest potrzebna do analizy to około 50 ml (1/3–2/3 pojemnika). Pojemniki do badania moczu dostępne są zarówno w aptece, jak i w laboratoryjnym punkcie pobrań. Bardzo istotne jest również, aby pacjent przed zebraniem materiału zadbał o higienę miejsc intymnych. Okolicę ujścia cewki moczowej należy umyć ciepłą wodą, najlepiej bez zastosowania środków myjących, a następnie wytrzeć do sucha czystym ręcznikiem. Kobietom w trakcie miesiączki, 2 dni przed i po menstruacji sugeruje się przełożenie badania moczu, ze względu na możliwość zafałszowania wyników obecnością krwinek czerwonych i komórek nabłonkowych.
Interpretacja wyników. Co oznacza wysoki poziom białka w moczu?
Negatywny wynik testu określany najczęściej przez laboratoria jako „nieobecne” lub po prostu „-”. Nie oznacza to, że mocz zupełnie pozbawiony jest białka, a jedynie to, że nie jest on w granicy wykrywalności. Jeśli natomiast stężenie białka przekroczy wartość referencyjną, laboratorium podaje wynik w postaci „+” lub „obecne”.
Co oznacza obecność białka w moczu? Najczęściej, tego typu wynik związany jest z nieprawidłowym działaniem nerek lub cukrzycą. Ponadto stanowi jedno z najczęściej spotykanych powikłań źle leczonego nadciśnienia tętniczego. Może towarzyszyć również infekcjom okolic intymnych. W szczególności ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży, u których wykryto białkomocz. U ciężarnych prawidłowe stężenie białka wydalanego nie powinno przekraczać 150 mg/dobę. Podwyższone stężenie białka w moczu i ciężarnych najczęściej jest związane ze zmianami czynności nerek lub stresem (białkomocz fizjologiczny). Białkomocz w ciąży powyżej 300 mg/dobę (stan określany jako nieprawidłowy) oraz dwukrotne stwierdzenie nadciśnienia tętniczego mogą świadczyć o stanie przedrzucawkowym. Warto także zwrócić uwagę na występowanie białkomoczu u dzieci. Jeśli jest on związany z aktywnością fizyczną, nie jest groźnym objawem. W przeciwnym wypadku może sygnalizować pojawienie się poważniejszych patologii, jak np. zaburzenia pracy nerek lub choroby autoimmunologiczne. Lekarz w celu pogłębienia procesu diagnostycznego często zleca także oznaczenie innych parametrów, takich jak stężenie mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, posiew moczu. Według najnowszych rekomendacji najlepszy wskaźnikiem utraty białka z moczu jest określenie stosunku stężenia albuminy do kreatyniny (ACR) w moczu.
Leczenie naturalne proteinurii. Jak obniżyć poziom białka w moczu?
Istotnym jest, że sam białkomocz nie jest jednostką chorobową, a jedynie objawem silnie skorelowanym z przyczyną jego występowania. Istnieją naturalne i bezpieczne sposoby, które wspomagają pracę układu moczowego i sercowo-naczyniowego w przypadku pojawienia się objawów w postaci proteinurii i skąpomoczu. Zaleca się stosowanie ziół moczopędnych, takich jak liść i korzeń pokrzywy, skrzyp polny, mniszek lekarski czy liść brzozy. Te powszechnie znane i stosowane rośliny mają także zastosowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego, które bardzo często powiązane jest z leczeniem białkomoczu. Pacjenci muszą także zwrócić uwagę na swoją dietę. Powinna być ona bogata w aminokwasy, zaś uboga w ilość cholesterolu oraz nasyconych kwasów tłuszczowych. Kluczowe będzie również ograniczenie soli, ponieważ obecny w niej sód powoduje jeszcze większe zatrzymywanie wody w oragnizmie.