Jak interpretować wyniki badania moczu?
Michał Posmykiewicz

Jak interpretować wyniki badania moczu?

Najprostszym badaniem, które umożliwia wykrycie nieprawidłowości w układzie moczowym, jest badanie ogólne moczu. Jest to badanie, które w pierwszej kolejności wykonuje się np. przy podejrzeniu zakażenia w układzie moczowym czy też kamicy moczowej. Badanie jest proste do wykonania, a nieprawidłowości, które ewentualnie w nim się stwierdzi, umożliwiają postawienie ostatecznej diagnozy lub ukierunkowują lekarza do przeprowadzenia dalszej diagnostyki, np. do zlecenia badań obrazowych jak usg jamy brzusznej z oceną układu moczowego.

Jak zatem wykonuje się badanie ogólne moczu?

Do wykonania badania potrzebna jest próbka moczu, którą do laboratorium należy dostarczyć w zakupionym w aptece pojemniczku przeznaczonym do wykonania badania ogólnego moczu. Mocz do badania powinno się oddać rano, bezpośrednio po wstaniu z łóżka (jest to tzw. mocz poranny, "po nocy"). Przed oddaniem moczu należy dobrze się umyć. Najlepiej, aby do pojemniczka trafił tzw. mocz ze środkowego strumienia (pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, następnie kolejną do pojemniczka i końcową raz jeszcze do toalety). Mocz pobrany w ten sposób da najbardziej wiarygodny wynik całego badania. Po napełnieniu pojemniczka mocz powinno się od razu dostarczyć do laboratorium. W przypadku dzieci, które nie umieją jeszcze załatwiać się na nocniku, mocz można pobrać do specjalnych woreczków (specjalny dla chłopca i specjalny dla dziewczynki), które można kupić w aptece - "złapany" mocz należy w woreczku włożyć do pojemniczka i w tej postaci dostarczyć do laboratorium.  

Co zatem można "wybadać" w badaniu ogólnym moczu?

W badaniu ogólnym moczu ocenia się cechy fizykochemiczne moczu oraz osad moczu. 

  • Barwa moczu
Prawidłowy mocz ma żółtą barwę i jest przejrzysty. Każdy inny kolor moczu świadczy o obecności w nim dodatkowych składników, np. mocz w kolorze czerwonym może świadczyć o obecności w nim krwi, zaś mocz nadmiernie mętny może świadczyć o dużej zawartości  leukocytów, które sugerują zakażenie w układzie moczowym.
  • Odczyn moczu, czyli pH
Prawidłowe pH moczu zawarte jest pomiędzy 4,8 a 7,4. Odczyn moczu uzależniony jest w dużej mierze od zjedzonych składników pokarmowych, np. mocz kwaśny występuje głownie po spożyciu dużej ilości mięsa, zaś mocz zasadowy jest typowy głownie dla osób niespożywających mięsa, a jedzących dużą ilość warzyw i owoców, mocz zasadowy jest też charakterystyczny przy zakażeniach bakteriami ureazo-dodatnimi (dochodzi wtedy do rozkładu mocznika do amoniaku) 
  • Gęstość względna (ciężar właściwy moczu)
Jeśli mocz pochodzi z porannej porcji moczu, wtedy jego gęstość względna jest zwykle większa niż 1,023. Mniejsza gęstość względna jest natomiast typowa dla niewydolności nerek, jak również dla sytuacji, kiedy przed badaniem pacjent wypił naprawdę duża ilość płynów. Większa gęstość względna może natomiast towarzyszyć odwodnieniu organizmu (np. biegunka, wymioty, gorączka , wysiłek fizyczny) u osób ze zdrowymi nerkami, jest też typowa dla sytuacji, kiedy w moczu znajdują się nieprawidłowe substancje, np. glukoza w przebiegu cukrzycy. 
  • Białko
Białko u osoby bez choroby nerek, lecz oczywiście w niewielkiej ilości, może pojawić się w czasie gorączki lub po dużym wysiłku fizycznym. U kobiet niewielka ilość białka w moczu może mieć związek z upławami. Jednak zazwyczaj obecność białka w moczu ma związek z chorobami nerek. U dzieci, najczęstszą przyczyną białkomoczu, jest zespół nerczycowy. Inne przyczyny białkomoczu, także u ludzi dorosłych, to kłębuszkowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, polekowe uszkodzenie nerek, nefropatia nadciśnieniowa. Białkomocz pojawia się też u kobiet w ciąży w stanie przedrzucawkowym i w rzucawce. Ponadto, białko w moczu pojawia się też w zakażeniu układu moczowego, w zapaleniu gruczołu krokowego, w przebiegu chorób układu krążenia, w niektórych chorobach krwi, np, dla szpiczaka mnogiego typowa jest obecność białka Bence-Jonesa. 
  • Glukoza (cukier)
Nie powinna występować w prawidłowym moczu, obecność glukozy świadczy zwykle o cukrzycy, rzadko o uszkodzeniu cewek nerkowych. Glukoza może ewentualnie pojawić się też w moczu u kobiety z prawidłowo rozwijającą się ciąża, choć wtedy zawsze należy wykluczyć cukrzycę.
  • Ciała ketonowe
Nie powinny znajdować się w moczu zdrowej osoby. Ich obecność zazwyczaj sugeruje powikłania cukrzycy. Mogą też one ewentualnie pojawić się w moczu u osoby uprzednio kilkakrotnie wymiotującej lub osoby, która przez dłuższy okres czasu nie przyjmowała posiłków (głodziła się). 
  • Barwniki żółciowe (urobilinogen)
Nie powinien być obecny w prawidłowym moczu, stwierdzenie urobilinogenu sugeruje chorobę wątroby i dróg żółciowych. 
  • Leukocyty (białe krwinki)
Przyjmuje się, że normą jest obecność w osadzie badanego moczu 4-5 leukocytów w polu widzenia. Większa ich ilość sugeruje zakażenie układu moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, śródmiąższowe zapalenie nerek. Bardzo duża ilość leukocytów w badaniu osadu moczu może dawać widoczne pod mikroskopem zlepy, a czasami opisywana jest nawet jako ropomocz.
  • Erytrocyty (krwinki czerwone)
Za normę przyjmuje się obecność do 3 krwinek w polu widzenia u mężczyzn i do 5 u kobiet. U kobiet zdarza się zwiększona ilość krwinek czerwonych w przypadku miesiączki, w tym okresie, aby badanie moczu było wiarygodne, kobieta nie powinna oddawać moczu do badania. Obecność krwi w moczu ma zwykle związek ze skazą krwotoczną, stosowaniem leków przeciwkrzepliwych, chorobami nerek i nowotworami.
  • Bakterie
Ich obecność w badaniu ogólnym moczu zwykle ma po prostu związek z namnożeniem się bakterii w próbce pobranego moczu i nie daje podstawy do rozpoznania zakażenia w układzie moczowym. Celem stwierdzenia zakażenia i obecności bakterii należy zatem wykonać posiew moczu.
  • Wałeczki
Wałeczki w ogóle nie powinny się znajdować w osadzie moczu, poza pojedynczymi wałeczkami szklistymi. Obecność innego rodzaju wałeczków świadczy o chorobie nerek.
  • Kryształy
Pojedyncze mogą występować u osób zdrowych, zwykle zbudowane są z fosforanów lub moczanów. U osób cierpiących na kamicę moczową kryształy mogą wskazywać na rodzaj substancji, z której zbudowane są kamienie. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • TSH – normy, za wysokie, za niskie. Interpretacja wyników

    TSH (hormon tyreotropowy) jest produkowany przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wydzielania hormonów – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oznaczenie poziomu TSH we krwi jest podstawowym badaniem, dzięki któremu można sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. Co oznacza podwyższone TSH lub obniżony poziom tyreotropiny?

  • Wysokie ALT – czego jest objawem? Jakie są normy badania ALT?

    Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Jakie są normy ALT we krwi, jak wygląda badanie oraz czy do oznaczenia trzeba być na czczo?

  • Badanie AMH (wskaźnik rezerwy jajnikowej) – normy, cena

    Badanie AMH, czyli hormonu antymüllerowskiego, jest jednym z kluczowych elementów oceny rezerwy jajnikowej kobiety. Pozwala na ocenę liczby pęcherzyków jajnikowych, które mogą być stymulowane w ramach procedury in vitro. Na czym polega to badanie? Czy warto je wykonać? Jak interpretować wyniki?

  • Badania na niepłodność dla kobiet – jak wyglądają? Jak się przygotować?

    Niepłodność to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Szacuje się, że nawet 15% par boryka się z problemami z zajściem w ciążę. Spośród wszystkich przyczyn niepłodności w związku 40% leży po stronie mężczyzn, 40% po stronie kobiet, a w 20% przyczyny pochodzą od obojga partnerów. Wielu z nich zwraca się o pomoc do specjalistów, którzy oferują różne metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Jakie badania na niepłodność warto zrobić?

  • Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

    Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

  • Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

    Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

  • Domowe testy diagnostyczne – jakie nieprawidłowości wykryje test z apteki?

    Postęp technologiczny w przemyśle farmaceutycznym umożliwił stworzenie nowych rozwiązań diagnostyki niektórych problemów zdrowotnych w warunkach domowych. Szybkie testy diagnostyczne umożliwiają wykonanie niektórych badań w łatwy i szybki sposób bez wizyty u lekarza czy w przychodni. Testy diagnostyczne są dostępne bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych oraz pozwalają na wstępną ocenę zdrowia i pewnych parametrów.

  • Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

    Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl