Jak interpretować wyniki badania moczu?
Jak zatem wykonuje się badanie ogólne moczu?
Do wykonania badania potrzebna jest próbka moczu, którą do laboratorium należy dostarczyć w zakupionym w aptece pojemniczku przeznaczonym do wykonania badania ogólnego moczu. Mocz do badania powinno się oddać rano, bezpośrednio po wstaniu z łóżka (jest to tzw. mocz poranny, "po nocy"). Przed oddaniem moczu należy dobrze się umyć. Najlepiej, aby do pojemniczka trafił tzw. mocz ze środkowego strumienia (pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, następnie kolejną do pojemniczka i końcową raz jeszcze do toalety). Mocz pobrany w ten sposób da najbardziej wiarygodny wynik całego badania. Po napełnieniu pojemniczka mocz powinno się od razu dostarczyć do laboratorium. W przypadku dzieci, które nie umieją jeszcze załatwiać się na nocniku, mocz można pobrać do specjalnych woreczków (specjalny dla chłopca i specjalny dla dziewczynki), które można kupić w aptece - "złapany" mocz należy w woreczku włożyć do pojemniczka i w tej postaci dostarczyć do laboratorium.
Co zatem można "wybadać" w badaniu ogólnym moczu?
W badaniu ogólnym moczu ocenia się cechy fizykochemiczne moczu oraz osad moczu.
- Barwa moczu
Prawidłowy mocz ma żółtą barwę i jest przejrzysty. Każdy inny kolor moczu świadczy o obecności w nim dodatkowych składników, np. mocz w kolorze czerwonym może świadczyć o obecności w nim krwi, zaś mocz nadmiernie mętny może świadczyć o dużej zawartości leukocytów, które sugerują zakażenie w układzie moczowym.
- Odczyn moczu, czyli pH
Prawidłowe pH moczu zawarte jest pomiędzy 4,8 a 7,4. Odczyn moczu uzależniony jest w dużej mierze od zjedzonych składników pokarmowych, np. mocz kwaśny występuje głownie po spożyciu dużej ilości mięsa, zaś mocz zasadowy jest typowy głownie dla osób niespożywających mięsa, a jedzących dużą ilość warzyw i owoców, mocz zasadowy jest też charakterystyczny przy zakażeniach bakteriami ureazo-dodatnimi (dochodzi wtedy do rozkładu mocznika do amoniaku)
- Gęstość względna (ciężar właściwy moczu)
Jeśli mocz pochodzi z porannej porcji moczu, wtedy jego gęstość względna jest zwykle większa niż 1,023. Mniejsza gęstość względna jest natomiast typowa dla niewydolności nerek, jak również dla sytuacji, kiedy przed badaniem pacjent wypił naprawdę duża ilość płynów. Większa gęstość względna może natomiast towarzyszyć odwodnieniu organizmu (np. biegunka, wymioty, gorączka , wysiłek fizyczny) u osób ze zdrowymi nerkami, jest też typowa dla sytuacji, kiedy w moczu znajdują się nieprawidłowe substancje, np. glukoza w przebiegu cukrzycy.
- Białko
Białko u osoby bez choroby nerek, lecz oczywiście w niewielkiej ilości, może pojawić się w czasie gorączki lub po dużym wysiłku fizycznym. U kobiet niewielka ilość białka w moczu może mieć związek z upławami. Jednak zazwyczaj obecność białka w moczu ma związek z chorobami nerek. U dzieci, najczęstszą przyczyną białkomoczu, jest zespół nerczycowy. Inne przyczyny białkomoczu, także u ludzi dorosłych, to kłębuszkowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, polekowe uszkodzenie nerek, nefropatia nadciśnieniowa. Białkomocz pojawia się też u kobiet w ciąży w stanie przedrzucawkowym i w rzucawce. Ponadto, białko w moczu pojawia się też w zakażeniu układu moczowego, w zapaleniu gruczołu krokowego, w przebiegu chorób układu krążenia, w niektórych chorobach krwi, np, dla szpiczaka mnogiego typowa jest obecność białka Bence-Jonesa.
- Glukoza (cukier)
Nie powinna występować w prawidłowym moczu, obecność glukozy świadczy zwykle o cukrzycy, rzadko o uszkodzeniu cewek nerkowych. Glukoza może ewentualnie pojawić się też w moczu u kobiety z prawidłowo rozwijającą się ciąża, choć wtedy zawsze należy wykluczyć cukrzycę.
- Ciała ketonowe
Nie powinny znajdować się w moczu zdrowej osoby. Ich obecność zazwyczaj sugeruje powikłania cukrzycy. Mogą też one ewentualnie pojawić się w moczu u osoby uprzednio kilkakrotnie wymiotującej lub osoby, która przez dłuższy okres czasu nie przyjmowała posiłków (głodziła się).
- Barwniki żółciowe (urobilinogen)
Nie powinien być obecny w prawidłowym moczu, stwierdzenie urobilinogenu sugeruje chorobę wątroby i dróg żółciowych.
- Leukocyty (białe krwinki)
Przyjmuje się, że normą jest obecność w osadzie badanego moczu 4-5 leukocytów w polu widzenia. Większa ich ilość sugeruje zakażenie układu moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, śródmiąższowe zapalenie nerek. Bardzo duża ilość leukocytów w badaniu osadu moczu może dawać widoczne pod mikroskopem zlepy, a czasami opisywana jest nawet jako ropomocz.
- Erytrocyty (krwinki czerwone)
Za normę przyjmuje się obecność do 3 krwinek w polu widzenia u mężczyzn i do 5 u kobiet. U kobiet zdarza się zwiększona ilość krwinek czerwonych w przypadku miesiączki, w tym okresie, aby badanie moczu było wiarygodne, kobieta nie powinna oddawać moczu do badania. Obecność krwi w moczu ma zwykle związek ze skazą krwotoczną, stosowaniem leków przeciwkrzepliwych, chorobami nerek i nowotworami.
- Bakterie
Ich obecność w badaniu ogólnym moczu zwykle ma po prostu związek z namnożeniem się bakterii w próbce pobranego moczu i nie daje podstawy do rozpoznania zakażenia w układzie moczowym. Celem stwierdzenia zakażenia i obecności bakterii należy zatem wykonać posiew moczu.
- Wałeczki
Wałeczki w ogóle nie powinny się znajdować w osadzie moczu, poza pojedynczymi wałeczkami szklistymi. Obecność innego rodzaju wałeczków świadczy o chorobie nerek.
- Kryształy
Pojedyncze mogą występować u osób zdrowych, zwykle zbudowane są z fosforanów lub moczanów. U osób cierpiących na kamicę moczową kryształy mogą wskazywać na rodzaj substancji, z której zbudowane są kamienie.
