Kalcytonina (CT) – wskazanie do badania, normy, interpretacja wyników
Agnieszka Gierszon

Kalcytonina (CT) – wskazanie do badania, normy, interpretacja wyników

Kalcytonina (tyreokalcytonina) to hormon, który odpowiada za regulowanie gospodarki fosforanowej i węglanowej w organizmie. Badanie poziomu CT (ang. calcitonin) wykonuje się głównie podczas diagnostyki i monitorowania rdzeniastego nowotworu gruczołu tarczowego, czyli tarczycy. Prawidłowy (normatywny) wynik stężenia tego hormonu zależy od wielu czynników, w tym także od wieku i płci pacjenta. Diagnostycy i lekarze przyjmują, że kalcytonina jest swoistym markerem nowotworowym w przypadku podejrzenia chorób komórek tarczycy, gdyż te mają zdolność do wydzielania jej w dużej ilości. Jak się przygotować do oznaczenia poziomu kalcytoniny, czy na badanie krwi należy stawić się na czczo i co należy zrobić, kiedy wynik badania stężenia CT we krwi jest za wysoki? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Kalcytonina (CT) to hormon polipeptydowy wytwarzany przez komórki okołopęcherzykowe (komórki C) tarczycy w odpowiedzi na podwyższone stężenie wapnia w surowicy pacjenta. Kalcytonina zaangażowana jest przede wszystkim w gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, a jej główną rolę stanowi hamowanie resorpcji kości (stopniowe wchłanianie składników mineralnych kości prowadzące do jej wymiany lub zaniku). Ponadto hormon ten stanowi swoisty i czuły marker nowotworowy, zwłaszcza w przebiegu nowotworów złośliwych powstających z komórek tarczycy.

Co to jest kalcytonina (CT)?

Kalcytonina (CT) jest peptydowym hormonem, zbudowanym z 32. aminokwasów, wytwarzanym i wydzielanym przez komórki C (komórki okołopęcherzykowe) gruczołu tarczowego. W mniejszych ilościach obecność kalcytoniny potwierdzono również w komórkach trzustki, przewodu pokarmowego, płuc, gonad męskich i żeńskich, nadnerczy czy przysadki mózgowej i podwzgórza. Czynnikami regulującymi wydzielanie kalcytoniny są: stężenie wapnia zjonizowanego w surowicy pacjenta (w przypadku podwyższonego stężenia wapnia tarczyca produkuje więcej CT, a przy obniżeniu stężenia wapnia poziom kalcytoniny również spada) oraz glukagon, gastryna i cholecystokinina. Obniżając stężenie wapnia w surowicy pacjenta, kalcytonina wpływa jednocześnie na wzrost poziomu fosforanów (odwrotnie niż produkowany przez przytarczyce parathormon) i wzrost wydalania wapnia przez nerki oraz na hamowanie resorpcji kości poprzez regulację aktywności i liczby osteoklastów, czyli komórek zaangażowanych w niszczenie tkanki kostnej.

Mimo dużej roli w metabolizmie wapnia kalcytonina nie jest jednak stosowana jako marker gospodarki wapniowo-fosforanowej – ta rola przypada hormonom produkowanym przez przytarczyce – przede wszystkim parathormonowi. Oprócz regulowania metabolizmu wapnia kalcytonina stanowi czuły i swoisty marker nowotworowy, stosowany w diagnostyce i monitorowaniu terapii nowotworów złośliwych powstających z komórek tarczycy (w tym w diagnostyce raka rdzeniastego gruczołu tarczowego), które mają tendencję do wydzielania dużych ilości CT.

W związku z faktem, że rak rdzeniasty tarczycy stanowi przykład nowotworu, którego występowanie może być związane z rodzinnymi predyspozycjami genetycznymi, oznaczenie kalcytoniny może stanowić także marker stosowany w badaniach przesiewowych u rodzin pacjentów, którzy zapadli na tę chorobę.

Do rzadziej wymienianych w literaturze efektów działania kalcytoniny należą m.in.: działanie przeciwzapalne, przeciwwstrząsowe i przeciwbólowe, działanie antyhistaminowe i moczopędne, obniżanie ciśnienia krwi, poprawa tolerancji glukozy i zmniejszanie wydzielania soku żołądkowego i trzustkowego.

Wskazania do badania poziomu CT

Standardowo badanie poziomu kalcytoniny zlecane jest pacjentom z podejrzeniem raka rdzeniastego tarczycy lub pacjentom będącym po operacji i w trakcie leczenia tego nowotworu (ewentualny wzrost stężenia CT w takich przypadkach skorelowany jest z nawrotem choroby), pacjentom, u których na szyi występują guzki niewiadomego pochodzenia, rodzinom osób, u których wystąpił rak rdzeniasty tarczycy oraz pacjentom z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej i pacjentom z podejrzeniem nadczynności przytarczyc. Badanie kalcytoniny może być też użyteczne w monitorowaniu leczenia pacjentów z innymi niż rak rdzeniasty tarczycy guzami neuroendokrynnymi, takimi jak np. rakowiaki, insulinomy czy drobnokomórkowy rak płuc – w przypadku tych chorób wydzielanie CT może być objawem zespołu paraneoplastycznego, który polega na wystąpieniu objawów świadczących o obecności nowotworu w organizmie, przy czym objawy te nie są związane z pierwotnym umiejscowieniem i charakterem guza nowotworowego. Wskazanie do oznaczenia poziomu CT mogą stanowić także nieswoiste objawy występujące u pacjenta, np. problemy z oddychaniem i przełykaniem, bóle i obrzęki szyi i gardła, zmiana barwy głosu lub chrypka, obrzęk węzłów chłonnych w okolicy szyi czy przewlekły kaszel niezwiązany z przeziębieniem lub inną chorobą.

Powiązane produkty

Przygotowanie i przebieg badania stężenia CT

Zaleca się wykonanie badania poziomu kalcytoniny na czczo (zachowując przerwę około 8–12h od ostatniego posiłku), lecz poza tym nie wymaga się od pacjenta wcześniejszego przygotowania. Krew pobiera się ze zgięcia łokciowego do probówki z aktywatorem krzepnięcia lub do probówek z antykoagulantem EDTA.  W uzasadnionych przypadkach można u pacjenta wykonać podwójne oznaczenie poziomu CT – badanie podstawowe, z pierwszego pobrania oraz badanie powtórne, po podaniu pacjentowi czynnika stymulującego, jakim jest glukonian wapnia lub pentagastryna.

Monitorowanie stężenia CT u pacjentów z rdzeniastym rakiem tarczycy należy zawsze prowadzić z wykorzystaniem tego samego schematu diagnostycznego. W każdym przypadku dobrze jest pamiętać, że nie można porównywać ze sobą wyników badań wykonanych w różnych laboratoriach i za pomocą różnych metod diagnostycznych, a ostateczna interpretacja wyniku należy zawsze do lekarza zlecającego badanie, który pod uwagę bierze nie tylko sam poziom hormonu, ale również stan kliniczny pacjenta.

Badanie CT – normy, interpretacja wyników badania

Norma laboratoryjna poziomu kalcytoniny wynosi od około 8,3 do 22,0 pmol/L (lub w innych jednostkach od 30 do 80 pg/mL). U osób zdrowych poziom kalcytoniny w większości przypadków pozostaje stabilny przez całe życie pacjenta i zasadniczo nie zależy od płci. Wyższe stężenia CT obserwuje się jedynie u niemowląt i osób z nadwagą, a także u pacjentek w okresie ciąży i laktacji, natomiast nieco obniżone stężenie kalcytoniny występuje u kobiet po okresie menopauzy.

Wzrost stężenia kalcytoniny jest przede wszystkim świetnym markerem rdzeniastego raka tarczycy, jednak pełne potwierdzenie diagnozy można uzyskać dopiero po wykonaniu towarzyszących badań obrazowych i diagnostycznych, czyli USG i biopsji gruczołu tarczowego. Stężenie kalcytoniny może wzrastać także u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek i nadczynnością przytarczyc, u chorych na białaczkę, raka piersi lub u pacjentów z drobnokomórkowym rakiem płuc czy innymi – rzadziej występującymi – schorzeniami, jak np. zespół mieloproliferacyjny, zespół Zollingera-Ellisona, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Wzrost poziomu kalcytoniny może być również związany z przedawkowaniem witaminy D3 lub przewlekłym alkoholizmem.

Niski poziom CT – przyczyny i objawy

Niedobór kalcytoniny sam w sobie nie jest objawem niepokojących procesów chorobowych, może jedynie oznaczać, że niespecyficzne objawy pojawiające się u pacjenta nie są prawdopodobnie spowodowane rakiem rdzeniastym tarczycy.

Badanie poziomu CT – cena/refundacja, skierowanie

Gdy skierowanie na badanie poziomu kalcytoniny otrzymamy od odpowiedniego specjalisty, np. lekarza endokrynologa lub onkologa, koszt badania pokryje Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Jeżeli zdecydujemy się na wykonanie badania poziomu CT za odpłatnością, badanie będzie kosztowało około 60 złotych, a na jego wynik będziemy oczekiwać około 1 dnia roboczego.

  1. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, pod red. A. Dembińskiej-Kieć, J. Naskalskiego i B. Solnicy, wyd. IV, Wrocław 2018.
  2. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. Warszawa 2014.
  3. Neumeister B. i in.. Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny. Wrocław 2013.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • TSH – normy, za wysokie, za niskie. Interpretacja wyników

    TSH (hormon tyreotropowy) jest produkowany przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wydzielania hormonów – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oznaczenie poziomu TSH we krwi jest podstawowym badaniem, dzięki któremu można sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. Co oznacza podwyższone TSH lub obniżony poziom tyreotropiny?

  • Wysokie ALT – czego jest objawem? Jakie są normy badania ALT?

    Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Jakie są normy ALT we krwi, jak wygląda badanie oraz czy do oznaczenia trzeba być na czczo?

  • Badanie AMH (wskaźnik rezerwy jajnikowej) – normy, cena

    Badanie AMH, czyli hormonu antymüllerowskiego, jest jednym z kluczowych elementów oceny rezerwy jajnikowej kobiety. Pozwala na ocenę liczby pęcherzyków jajnikowych, które mogą być stymulowane w ramach procedury in vitro. Na czym polega to badanie? Czy warto je wykonać? Jak interpretować wyniki?

  • Badania na niepłodność dla kobiet – jak wyglądają? Jak się przygotować?

    Niepłodność to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Szacuje się, że nawet 15% par boryka się z problemami z zajściem w ciążę. Spośród wszystkich przyczyn niepłodności w związku 40% leży po stronie mężczyzn, 40% po stronie kobiet, a w 20% przyczyny pochodzą od obojga partnerów. Wielu z nich zwraca się o pomoc do specjalistów, którzy oferują różne metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Jakie badania na niepłodność warto zrobić?

  • Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

    Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

  • Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

    Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

  • Domowe testy diagnostyczne – jakie nieprawidłowości wykryje test z apteki?

    Postęp technologiczny w przemyśle farmaceutycznym umożliwił stworzenie nowych rozwiązań diagnostyki niektórych problemów zdrowotnych w warunkach domowych. Szybkie testy diagnostyczne umożliwiają wykonanie niektórych badań w łatwy i szybki sposób bez wizyty u lekarza czy w przychodni. Testy diagnostyczne są dostępne bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych oraz pozwalają na wstępną ocenę zdrowia i pewnych parametrów.

  • Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

    Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl