Cholinoesteraza – badanie, wskazania, normy, podwyższona

Cholinoesterazy to enzymy, które są syntezowane głównie w wątrobie, trzustce, mięśniach i mózgu. Badanie poziomu tych białek zaleca się osobom, u których planuje się zabiegi operacyjne oraz wśród tych, którzy regularnie zażywają antydepresanty czy leki przeciwdrgawkowe. Obniżenie poziomu cholinoesterazy możne nastąpić na skutek wystąpienia szeregu chorób wątroby, ale także zatrucia pestycydami czy w trakcie ciąży. Z kolei podwyższenie poziomu tych enzymów obserwuje się u osób otyłych, z problemem alkoholowym i cukrzyków. Ile kosztuje oznaczenie cholinoesterazy, czy na badanie należy stawić się na czczo i czy konieczne jest posiadanie skierowania? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Cholinoesterazy są grupą białek, a dokładnie enzymów, odpowiadających między innymi za rozkładanie neuroprzekaźników, czyli substancji regulujących pracę układu nerwowego. Enzymy te wytwarzane są w wątrobie, a ich stężenie we krwi odzwierciedla stan czynnościowy tego narządu. Obniżone stężenie cholinoesteraz we krwi może zatem wskazywać na niewydolność wątroby, będącą wynikiem marskości lub choroby nowotworowej. Innym powodem spadku poziomu cholinoesterazy może być zatrucie środkami owadobójczymi lub lekami z grupy benzodiazepin, będące z kolei stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Chociaż badanie poziomu cholinoesterazy nie należy do najczęściej zlecanych oznaczeń, to dostarcza ono cennych informacji mogących mieć kluczowy wpływ na zdrowie i życie pacjenta.

Co to jest cholinoesteraza?

Cholinoesterazy są grupą enzymów należących do klasy esteraz cholinowych, czyli związków odpowiadających za rozkładanie estrów choliny do choliny oraz kwasów tłuszczowych. U ludzi występuje kilka form tych enzymów i są one syntezowane głównie w wątrobie, ale także w miąższu trzustki, w mięśniu sercowym oraz w mięśniach szkieletowych i w istocie białej mózgu. Najważniejszymi z cholinoesteraz są acetylocholinoesteraza – rozkładająca acetylocholinę, czyli substancję powodującą skurcz mięśni oraz przekazywanie impulsów pomiędzy neuronami w układzie nerwowym i pseudocholinoesteraza – syntetyzowaną głównie w wątrobie, której poziom we krwi spada w momencie niewydolności tego narządu. Działanie cholinoesteraz umożliwia prawidłowy rozkurcz mięśni oraz przewodzenie impulsów nerwowych. Enzymy te odpowiadają także za rozkładanie różnych grup leków, w tym aspiryny, leków przeciwdrgawkowych czy antydepresantów i przekształcanie ich w inne, bezpieczne dla organizmu związki. U niektórych ludzi może występować uwarunkowany genetycznie niedobór aktywności cholinesterazy, powodujący nadwrażliwość na leki stosowane podczas zabiegów operacyjnych, w szczególności sukcynylocholinę.

Kiedy należy wykonać badanie cholinoesterazy?

Badanie laboratoryjne poziomu cholinoesterazy obejmuje łączne oznaczenie stężenia obu form tego enzymu i może być wykorzystywane zarówno do oceny funkcji wątroby, rozpoznania zatrucia pestycydami, jak i kwalifikowania pacjenta do operacji. Oznaczenie stężenia cholinoesterazy zalecane jest u osób z podejrzeniem niewydolności, marskości lub zmian nowotworowych wątroby, zwłaszcza gdy występują u nich objawy mogące świadczyć o rozwoju tych zaburzeń: żółte zabarwienie oczu i skóry, obrzęki, utrata apetytu i zmniejszenie masy ciała, świąd skóry, bóle brzucha po prawej stronie, uczucie przewlekłego zmęczenia, nudności, wzdęcia i wymioty. Badanie wykonuje się również w przypadku podejrzenia u pacjenta zatrucia środkami ochrony roślin, należącymi do grupy związków fosforoorganicznych. Związki te hamują acetylocholinoesterazę i mogą doprowadzić do stanu zagrożenia życia, na skutek nagromadzenia się w organizmie nadmiernych ilości acetylocholiny, co objawia się m.in. wzmożoną aktywnością przewodu pokarmowego, zwężeniem źrenic i oskrzeli, nudnościami, wymiotami oraz obniżeniem ciśnienia krwi. W przypadku ciężkiego zatrucia może także dochodzić do drgawek, zaburzeń i utraty świadomości, wstrząsu i zwolnienia akcji serca. Jeżeli u pacjenta lub jego najbliższych krewnych wystąpiła kiedykolwiek niepożądana reakcja na środki zwiotczające mięśnie, które były stosowane w trakcie operacji lub też zachodzi podejrzenie, że należy on do grupy osób z wrodzonym niedoborem aktywności cholinoesterazy, należy bezwzględnie oznaczyć poziom enzymu przed planowanym zabiegiem chirurgicznym lub inną inwazyjną procedurą medyczną, wymagającą zastosowania sukcynylocholiny.

Jak wygląda badanie cholinoesterazy?

W trakcie badania pobierana jest próbka krwi żylnej, najczęściej ze zgięcia łokciowego. Do testu należy zgłosić się na czczo, co oznacza, że pacjent musi być minimum 8 godzin po ostatnim posiłku. W ciągu 2–3 dni poprzedzających badanie warto zadbać o unikanie stresujących sytuacji i zapewnienie organizmowi odpowiedniej ilości snu i odpoczynku.

Cholinoesteraza – normy w badaniu krwi

Zakresy wartości prawidłowych cholinoesterazy mogą różnić się znacznie pomiędzy laboratoriami, w zależności od metody stosowanej do oznaczenia. Najczęściej mieszczą się one w granicach 500–3800 U/l, jednak interpretując wynik, należy zawsze odnosić się do norm proponowanych przez laboratorium diagnostyczne, wykonujące dane oznaczenie.

Jak interpretować wyniki cholinoesterazy?

Obniżenie aktywności cholinoesterazy może być skutkiem żółtaczki lub uszkodzenia komórek wątroby w przebiegu jej niewydolności, niedokrwienia lub choroby nowotworowej, ropnia wątroby, a ponadto przyjmowania leków obniżających aktywność lub hamujących syntezę cholinoesterazy w wątrobie, takich jak cytostatyki, benzodiazepiny lub środki antykoncepcyjne. Niski poziom cholinoesterazy może nastąpić także na skutek zatrucia pestycydami, w ostrym zapaleniu nerek, wrodzonym niedoborze aktywności cholinoesterazy, podczas ciąży i zatrucia ciążowego, w trakcie ostrej infekcji, wstrząsu septycznego, niedożywienia, zawału lub przewlekłej niewydolności serca. Zwiększona aktywność cholinoesterazy może wystąpić u osób otyłych, nadużywających alkoholu, chorych na cukrzycę typu II, łuszczycę, nadczynność tarczycy lub zespół nerczycowy, a także podczas rekonwalescencji po uszkodzeniu lub ostrej niewydolności wątroby.

Cholinoesteraza – cena badania/refundacja badania

Oznaczenie cholinoesterazy we krwi jest bezpłatne w ramach NFZ w przypadku posiadania skierowania na takie badanie. Skierowanie wystawia lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista. Każdy pacjent może również wykonać badanie poziomu cholinoesterazy w prywatnym zakresie. Wówczas koszt oznaczenia tego parametru wyniesie około 50 zł, a będzie to uzależnione od metody analitycznej, jaka jest wykorzystywana przez dane laboratorium. Przy najprostszej metodzie cena badania cholinoesterazy może oscylować w okolicy kilkunastu złotych.