Białko całkowite – badanie, normy, wskazania, interpretacja wyników

Oznaczenie poziomu białka całkowitego w osoczu lub surowicy wykonuje się przy okazji zaburzeń odżywania i gospodarki elektrolitowej, ponadto chorób układu pokarmowego i moczowego. Ilość poszczególnych białek w całkowitej puli ponad 300 różnych jego rodzajów zmienia się wraz z wiekiem, a także na skutek rozwijających się w organizmie zaburzeń, co wpływa na stężenie białka całkowitego. Jak należy się przygotować do oznaczenia białka całkowitego w organizmie, ile kosztuje badanie i czy na pobranie krwi trzeba zgłosić się na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

W osoczu może znajdować się nawet kilkaset różnych białek odpowiadających m.in. za transport leków, hormonów i substancji odżywczych, ponadto za utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego oraz zapewnienie prawidłowej odporności organizmu. Ze względu na szerokie spektrum ich działania oznaczenie stężenia wszystkich białek w osoczu jest badaniem umożliwiającym ocenę ogólnego stanu zdrowia. Pozwala ono zdiagnozować zaburzenia w pracy wielu ważnych narządów i tkanek, szczególnie wątroby, nerek i układu odpornościowego. Obniżenie lub podwyższenie stężenia białka we krwi powyżej zakresu normy może wskazywać na niedożywienie, rozwijający się nowotwór lub chorobę autoimmunologiczną, dlatego zawsze wynik tego badania, który odbiega od zakresu referencyjnego laboratorium należy omówić z lekarzem.

Co to jest badanie białka całkowite?

Badanie białka całkowitego polega na oznaczeniu stężenia wszystkich białek obecnych w osoczu lub surowicy krwi. Zdecydowaną większość białka całkowitego stanowią albuminy i gamma-globuliny, niemniej oprócz nich można zidentyfikować ponad 300 innych rodzajów białek krwi. Substancje te pełnią kluczową rolę w wielu procesach fizjologicznych, odpowiadając za utrzymanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego (zabezpieczającego przed uciekaniem płynów z naczyń krwionośnych do otaczających je tkanek), za transport hormonów, witamin, kwasów tłuszczowych, bilirubiny, metali ciężkich czy leków, za udział w reakcjach odpornościowych oraz w procesach krzepnięcia krwi, a także za aktywność enzymatyczną, czyli przyspieszanie reakcji chemicznych organizmu. Większość białek produkowana jest w wątrobie, ale na ich poziom we krwi wpływa także przyswajanie białek obecnych w diecie oraz ilość wydalana przez nerki z moczem. Udział poszczególnych rodzajów białek w całkowitej puli zmienia się wraz z wiekiem, a także na skutek rozwijających się w organizmie zaburzeń, co wpływa na stężenie białka całkowitego. Dzięki temu oznaczenie jego poziomu może być wykorzystywane w diagnozowaniu chorób wątroby, nerek, jelit oraz poważnych chorób skóry.

Białko całkowite – wskazania do badania

Badanie poziomu białka całkowitego jest zalecane osobom, u których występują objawy mogące wskazywać na jego niedobór, niedożywienie organizmu, odwodnienie lub przewodnienie, choroby autoimmunologiczne, choroby nerek, wątroby lub jelit, a także choroby nowotworowe – szczególnie dotyczące układu krwionośnego, czyli nowotwory hematologiczne. W przypadku zaobserwowania u siebie obrzęków, krwotoków, trudno gojących się siniaków, dużego spadku masy ciała, często nawracających i przedłużających się infekcji, zaparć, ogólnego osłabienia, zawrotów głowy, bólu kości i stawów należy zgłosić się do lekarza lub wykonać podstawowe badania wskaźników laborarotyjnych w prywatnym zakresie, koniecznie uwzględniając w nich oznaczenie poziomu białka całkowitego.

Białko całkowite – jak się przygotować do badania?

Do badania konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Należy przystąpić do niego na czczo, tzn. nie spożywać posiłków ani napojów na 6–8 godzin przed wykonaniem testu. Na 2–3 dni wcześniej warto także zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego oraz spożywania alkoholu.

Białko całkowite – normy dla dzieci, kobiet i mężczyzn

Prawidłowy poziom białka całkowitego wynosi zazwyczaj od 60 do 80 g/l, jednak zakresy norm mogą różnić się w zależności od wartości referencyjnych laboratorium diagnostycznego. Przy interpretacji wyniku warto zwrócić uwagę, czy jest on oznaczony symbolem H lub ↑, co świadczy o podwyższonym stężeniu białka, z kolei symbol L lub ↓ oznacza obniżony poziom białka całkowitego w osoczu.

Białko całkowite powyżej normy

Podwyższone stężenie białka we krwi może wskazywać na jego nadmierną produkcję, w przebiegu takich chorób, takich jak:

• szpiczak mnogi
• makroglobulinemia Waldenstroma
• kolagenoza
• sarkoidoza
• choroby autoimmunologiczne: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy
• przewlekłe stany zapalne
• odwodnienie
• niektóre przypadki przewlekłych chorób wątroby.

Białko całkowite poniżej normy

Do obniżenia poziomu białka może dochodzić na skutek:

• jego niedoborów w diecie lub ogólnego niedożywienia, np. w przebiegu anoreksji,
• nieprawidłowego wchłaniania w jelicie, towarzyszącego m.in. celiakii,
• zmniejszonej produkcji białek w wątrobie, będącej rezultatem niewydolności, marskości  lub wirusowego zapalenia wątroby,
• zwiększonej utraty białka, która nastąpiła w wyniku rozległych oparzeń, przewlekłych biegunek, niewydolności nerek i zespołu nerczycowego, przewlekłych krwawień wewnętrznych lub ostrych krwotoków,
• nadmiernego rozkładu białek, do którego dochodzi podczas choroby nowotworowej, nadczynności tarczycy, posocznicy i gorączki lub po przebyciu operacji chirurgicznej,
• przewodnienia organizmu,
• długotrwałego leżenia – co jest zjawiskiem fizjologicznym i nie świadczy o obecności choroby.

Gdy poziom białka jest niższy niż 45 g/l zaczyna dochodzić do ucieczki płynów z naczyń krwionośnych, co prowadzi do powstawania obrzęków, spadku objętości krwi, a w konsekwencji nawet do wstrząsu hipowolemicznego (wynikającego ze spadku objętości osocza), będącego stanem zagrożenia życia.

Białko całkowite – cena badania/ refundacja

Badanie poziomu białka całkowitego wykonywane prywatnie kosztuje zazwyczaj nie więcej niż 10 – 12 złotych. W przypadku, gdy skierowanie na taki test zostanie wystawione przez lekarza rodzinnego lub specjalistę w ramach NFZ – pacjent nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów.