GGTP – skierowanie, refundacja, cena

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) obecna we krwi pochodzi przede wszystkim z komórek wątroby oraz dróg żółciowych i bywa uważana za najbardziej czuły marker ich uszkodzenia. Enzym ten jest też obecny w błonie komórkowej wielu innych narządów,  dzięki czemu oznaczenie jego stężenia znajduje dodatkowe zastosowanie m.in. w wykrywaniu chorób trzustki, schorzeń autoimmunologicznych, przebytego zawału sercu, nadczynności tarczycy czy zaburzeń związanych z zespołem metabolicznym. Ponadto najnowsze badania pozwalają  przyjąć, że GGTP może być również cennym wskaźnikiem prognostycznym ryzyka rozwoju chorób sercowowo – naczyniowych.

Co to jest GGTP – Gamma-glutamylotranspeptydaza?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (określana skrótami: GGTP, GTP, GGT lub γ-GT) to enzym, którego podstawowym zadaniem jest uczestniczenie w transporcie aminokwasów przez membrany (błony) komórkowe. Najwięcej GGTP występuje w komórkach nabłonka dróg żółciowych, wątroby, trzustki, jelita oraz nerek, a ponadto w gruczole krokowym, mózgu, płynie mózgowo-rdzeniowym i ślinie. GGTP obecna w osoczu krwi pochodzi w głównej mierze z komórek wątroby i pęcherzyka żółciowego, a wzrost jej stężenia świadczy o uszkodzeniu tych narządów lub cholestazie, czyli blokadzie w odpływie żółci. Poziom GGTP rośnie także u osób regularnie nadużywających alkoholu, dlatego badanie jej stężenia bywa wykorzystywane w diagnostyce alkoholizmu, a także w monitorowaniu leczenia dotkniętych nim pacjentów. Dodatkowe zastosowanie oznaczenia gamma-glutamylotranspeptydazy obejmuje wykorzystanie enzymu jako biomarkera stresu oksydacyjnego oraz wskaźnika ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego i potencjalnych zmian miażdżycowych, co wynika z udziału GGTP w reakcjach biochemicznych związanych z metabolizmem glutationu i utlenianiem cholesterolu (w formie LDL).

Kiedy należy zbadać GGTP?

Badanie GGTP zalecane jest przede wszystkim pacjentom z podejrzeniem choroby wątroby i dróg żółciowych. Objawy mogące wskazywać na występowanie takiego schorzenia to m.in.:

•    żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i białek oczu,
•    ból po prawej stronie jamy brzusznej,
•    zaburzenia trawienia,
•    utrata apetytu,
•    ciemne zabarwienie moczu,
•    obrzęki,
•    świąd skóry.

Pomiar GGTP wykonywany łącznie z oznaczeniami pozostałych enzymów wątrobowych pozwala różnicować pochodzenie żółtaczki i jest pomocny w ustalaniu przyczyny niewydolności wątroby. Przyjmuje się, że przy nasilonej cholestazie wartość GGTP może wzrosnąć nawet 10–12 krotnie. Z kolei stosunek GGTP do AST (aminotransferaza asparaginianowa) lub ALT (aminotransferaza alaninowa) umożliwia rozróżnienie niedrożności dróg żółciowych i wirusowego zapalenia wątroby (WZW) z innymi stanami niewydolności tego narządu. Badanie poziomu GGTP bywa także wykonywane w celu ustalenia przyczyny podwyższonego poziomu fosfatazy zasadowej (ALP) w osoczu lub określenia, czy źródłem ALP są kości, czy komórki wątroby.

Badanie GGTP – przygotowanie

Poziom GGTP oznaczany jest najczęściej w surowicy lub osoczu krwi, pobranej z żyły łokciowej. Do punktu pobrań najlepiej zgłosić się w  godzinach porannych, będąc na czczo, czyli po co najmniej 12-godzinnej przerwie w spożywaniu pokarmu. W dniu poprzedzającym wykonanie testu zaleca się zrezygnować z alkoholu, palenia papierosów i jedzenia ciężkostrawnych, tłustych potraw.

GGTP – cena/refundacja, skierowanie

Oznaczenie GGTP należy do jednych z tańszych parametrów diagnostycznych, a koszt jego wykonania nie przekracza 10 zł. Czas oczekiwania na wynik to jeden dzień. Do przeprowadzania analizy stężenia GGTP nie jest konieczne posiadanie skierowania lekarskiego.

Norma GGTP dla dzieci, kobiet i mężczyzn

Prawidłowa ilość enzymu w osoczu zależy od wieku, a także płci pacjenta (poziom GGTP u mężczyzn jest nieco wyższy ze względu na obecność gruczołu krokowego). Zakres norm zależy od metody oznaczenia stosowanej w danym laboratorium, jednak najczęściej zawiera się on w następujących przedziałach:

• u dzieci poniżej 6 m. ż. < 135 U/l
• od 6 do 12 m. ż. < 40 U/l
• 1 – 12 lat <22 U/l
• u chłopców między 12 a 18 r. ż. <45 U/l
• u dziewcząt 12 – 18 lat <25 U/l
• u mężczyzn powyżej 18 r. ż. <60 U/l
• u dorosłych kobiet <35 U/l.

Obniżony poziom GGTP nie ma znaczenia diagnostycznego, natomiast podwyższony powinien zostać każdorazowo skonsultowany z lekarzem.

O czym świadczy podwyższony poziom GGTP? Jak obniżyć za wysokie GGTP?

Podwyższony poziom GGTP w większości przypadków jest wynikiem zaburzeń w pracy wątroby i przewodów żółciowych, skutkujących wystąpieniem cholestazy zewnątrz- lub wewnątrzwątrobowej, czyli zablokowaniem przepływu żółci w obrębie wątroby lub poza nią, np. w przebiegu kamicy pęcherzyka żółciowego i kamicy przewodów żółciowych. GGTP rośnie również w trakcie alkoholowego stłuszczenia wątroby, choroby miąższu wątroby, wirusowego zapalania wątroby i przy toksycznym uszkodzeniu tego narządu. Do uszkodzeń polekowych wątroby może dochodzić m.in. u pacjentów stosujących leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe, ryfampicynę, furosemid lub metotreksat.

Poziom GGTP podnosi się też w czasie gwałtownego rozrostu komórek, np. podczas rozwoju nowotworu wątroby lub tworzenia przerzutów w jej obrębie. Jeżeli jednak wzrostowi GGTP nie towarzyszy podwyższony poziom bilirubiny ani ASPAT i ALAT, wówczas może on wynikać z chorób innych narządów lub schorzeń autoimmunologicznych. Wzrost aktywności GGTP notuje się m.in. w przebiegu ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki i innych schorzeń mogących doprowadzić do uszkodzenia tego narządu, ponadto przy zawale serca, niewydolności nerek, nadczynności tarczycy i reumatoidalnym zapaleniu stawów, przy zapaleniu płuc, jelit i opłucnej, w cukrzycy, insulinooporności i zespole metabolicznym oraz u osób długotrwale nadużywających alkoholu.