Cystatyna C – badanie, interpretacja wyników, normy, wskazania

Cystatyna C jest znakomitym wskaźnikiem prawidłowej pracy nerek. Podwyższone stężenie cystatyny C w surowicy krwi może wskazywać na spadek filtracji nerkowej, dzięki czemu możliwe jest wykrycie niewydolności nerek, nawet na bardzo wczesnym etapie ewentualnej choroby. Badanie cystatyny C powinno być wykonane u wszystkich osób z podejrzeniem dysfunkcji nerek, ale także u tych pacjentów, u których choroba tego narządu została już potwierdzona, w celu monitorowania postępów wdrożonej terapii. Również cukrzycy powinni często oznaczać ten parametr. Ile kosztuje badanie cytatyny C, czy jest ono refundowane oraz jak należy się przygotować do pobrania krwi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Cystatyna C jest białkiem wytwarzanym przez wszystkie komórki ciała, które posiadają jądro komórkowe. W prawidłowych warunkach ulega ona przesączaniu kłębuszkowemu w nerkach, skąd trafia do krwi i wszystkich pozostałych płynów ciała. Wzrost stężenia cystatyny C w surowicy wskazuje na obniżenie współczynnika przesączania kłębuszkowego. Z tego powodu oznaczanie tego parametru może być wykorzystywane w rozpoznawaniu wczesnego stadium dysfunkcji nerek oraz monitorowaniu ich funkcji w przebiegu chorób prowadzących do niewydolności nerek, a w szczególności cukrzycy.

Co to jest cystatyna C?

Cystatyna C jest białkiem produkowanym przez wszystkie jądrzaste komórki ludzkiego organizmu, wydzielanym do osocza i innych płynów ciała. Występuje ona we krwi, moczu, ślinie, płynie mózgowo-rdzeniowym, płynie opłucnowym, mleku i płynie nasiennym. Jej obecność stwierdzono także w neuronach kory mózgowej, komórkach rdzenia nadnerczy, komórkach wysp trzustki i w gruczołowej części przysadki mózgowej. Jej główną rolą jest hamowanie peptydaz cysteinowych, czyli jednej z grup enzymów wytwarzanych przez wirusy i bakterie, a dzięki temu hamowanie rozwoju procesu zapalnego w organizmie. Działa ona także przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie i przeciwbakteryjnie. Produkcja cystatyny C jest taka sama przez cały czas życia komórki i nie jest zależna od płci, wieku oraz masy mięśniowej, a na jej wytwarzanie nie mają wpływu procesy zapalne. Stężenie cystatyny C w surowicy krwi wykazuje niewielkie wahania w ciągu doby i utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Cystatyna C jest stosunkowo małym białkiem, które wraz z krwią trafia do nerek, gdzie jest filtrowane w kłębuszkach nerkowych, następnie ulega wchłanianiu zwrotnemu, a potem jest degradowane w komórkach cewek proksymalnych. U osób zdrowych cystatyna C ulega prawie całkowitemu wchłanianiu zwrotnemu i tylko niewielka jej ilość jest wydalana z moczem. Dzięki temu pełni ona funkcję doskonałego wskaźnika prawidłowej funkcji nerek – podwyższone stężenie cystatyny C w surowicy wskazuje na spadek filtracji nerkowej, pozwalając wykryć niewydolność nerek już na bardzo wczesnym etapie.

Wskazania do badania cystatyny C

Badanie stężenia cystatyny C zaleca się wykonywać u wszystkich pacjentów, u których podejrzewa się niewydolność nerek, ale także z rozpoznanymi chorobami nerek, w celu monitorowania skuteczności terapii. Ponadto u osób chorujących na dysfunkcje przewlekłe, mogące doprowadzić do uszkodzenia nerek, zwłaszcza u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą. Objawy, które mogą sugerować nieprawidłowości w pracy nerek to m.in.:

• zmniejszenie objętości wydalanego moczu,
• potrzeba oddawania moczu w godzinach nocnych,
• obrzęki (szczególnie w obrębie kostek i podudzi),
• mdłości,
• wymioty,
• utrata apetytu,
• ciągłe zmęczenie i problemy z koncentracją,
• wysuszenie skóry i błon śluzowych,
• przebarwienia skórne.

Cystatyna C a kreatynina i GFR

Badanie stężenia cystatyny C może być wykorzystywane jako zamiennik oznaczania kreatyniny i GFR, czyli współczynnika filtracji kłębuszkowej, wyliczanego na podstawie kilku parametrów, w tym stężenia kreatyniny.  Oznaczenie poziomu cystatyny C wykazuje przewagę nad innymi metodami oceniającymi czynność nerek, jest badaniem dokładniejszym niż stężenie kreatyniny we krwi, czy określenie klirensu kreatyniny. Stężenie cystatyny C nie zależy bowiem od płci, wieku, ilości masy mięśniowej czy stosowanej diety. Badanie to zaleca się wykonywać zwłaszcza u pacjentów otyłych, u osób chorujących na niewydolność wątroby, niedożywionych i z niską masą mięśniową, u których oznaczenie stężenia klirensu kreatyniny nie ma większego sensu. Istnieje również coraz więcej dowodów na to, że cystatyna C pojawia się we krwi już na bardzo wczesnym etapie uszkodzenia nerek, kiedy to stężenie kreatyniny pozostaje jeszcze na prawidłowym poziomie. Dzięki temu może być ona używana jako marker wczesnych etapów niewydolności nerek, niemożliwej do wykrycia w innych badaniach.

Cystatyna C – jak się przygotować do badania?

Do badania należy zgłosić się do laboratoryjnego punktu pobrań w godzinach porannych. Oddanie krwi powinno nastąpić po zachowaniu przerwy od spożywania posiłków minimum 6 – 8 godzin, czyli będąc na czczo. Nie istnieją z kolei wskazania czy zakazy dotyczące ograniczenia wzmożonego wysiłku fizycznego i palenia papierosów przed badaniem.

Cystatyna C – normy dla dzieci, kobiet i mężczyzn

Stężenie cystatyny C jest zależne od wieku, a normy dla poszczególnych grup wiekowych zawierają się najczęściej w następujących granicach:

• dzieci do 1 r. ż. – 0,59 – 1,97 mg/l
• dzieci od 1 do 18 r. ż. – 0,50 – 1,27 mg/l
• dorośli do 50 r. ż. – 0, 53 – 0,92 mg/l
• dorośli powyżej 50 r. ż. – 0, 58 – 1,02 mg/l

Cystatyna C – interpretacja wyników badania

Podwyższone stężenie cystatyny C wskazuje na spadek filtracji kłębuszkowej w nerkach i może być skutkiem ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, nefropatii cukrzycowej, ale także nowotworów, chorób reumatycznych lub przyjmowania pewnych grup leków, np. kortykosteroidów. Najnowsze badania wskazują także, że zwiększone stężenie cystatyny C może świadczyć o większym ryzyku zachorowania na choroby serca, wystąpienia udaru i prawdopodobieństwa zgonu. Obniżone stężenie cystatyny C zdarza się bardzo rzadko i nie ma większego znaczenia diagnostycznego.

Cystatyna C – cena badania /refundacja

Koszt oznaczenia stężenia cystatyny C w przypadku robienia badania prywatnie waha się w granicach od 50 do 100 złotych. Jeżeli jednak skierowanie na wykonanie badania jest wystawione przez lekarza, wówczas jest ono refundowane a jego kosz to ponosi Narodowy Fundusz Zdrowia.