Zespół metaboliczny – co to takiego? Przyczyny i leczenie zespołu X
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Zespół metaboliczny – co to takiego? Przyczyny i leczenie zespołu X

Na przestrzeni lat wielokrotnie zmieniano definicję i składowe zespołu metabolicznego. Pierwotnie opisany przez Raevena jako zespół X zawierał: insulinooporność, hiperinsulinemię, nietolerancję glukozy, dyslipidemię, nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca. Kryteria rozpoznawania są wciąż niejednolite i aktualizowane. Zespół metaboliczny w Polsce dotyczy 20–30% osób dorosłych.  

Zespół metaboliczny – czym jest? 

Zespół metaboliczny (inaczej: zespół polimetaboliczny, zespół X, zespół insulinooporności, zespół Raevena, ang. metabolic syndrome) nie jest chorobą, ale zespołem pewnych nieprawidłowości metabolicznych o różnym stopniu nasilenia.

Składowe zespołu metabolicznego są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy typu 2.  

Podstawą zespołu jest otyłość trzewna, za nią insulinooporność, hiperinsulinizm, hiperglikemia, nadciśnienie tętnicze, aterogenna (prowadząca do miażdżycy) dyslipidemia (wysokie trójglicerydy, wysoki poziom LDL – tzw. złego cholesterolu, niski poziom HDL – tzw. dobrego cholesterolu), wysoki poziom kwasu moczowego oraz zaburzenia krzepnięcia krwi (stan prozakrzepowy). 

Zespół metaboliczny u dzieci 

Nadwaga i otyłość u dzieci stały się w ostatnich latach potężnym problemem. Dotyczy co siódmego dziecka w wieku szkolnym. Częste występowanie otyłości w tej grupie wiąże się z częstym występowaniem zespołu metabolicznego. Jego kryteria oraz sposób postępowania są podobne jak u dorosłych. 

Przyczyny zespołu metabolicznego 

Struktura zespołu metabolicznego jest wieloczynnikowa. Jakie są zatem przyczyny zespołu X? Wzajemne zależności obejmują predyspozycję genetyczną oraz czynniki środowiskowe, takie jak siedzący tryb życia, mała aktywność fizyczna ora niewłaściwy sposób odżywiania zawierający zbyt dużo kalorii i składający się ze złych tłuszczów i cukrów oraz potraw wysoko przetworzonych, przy jednoczesnym spożywaniu za małej ilości błonnika.  

Powiązane produkty

Zespół metaboliczny – kryteria. Jak rozpoznać zespół metaboliczny X? 

Obowiązujące aktualnie kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego ustaliło wspólnie kilka towarzystw w 2005 roku. Według nich muszą być spełnione 3 z 5 warunków: 

  • zwiększony obwód talii ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn, 
  • stężenie triglicerydów na czczo >150 mg/dl (1,7 mmol/l) albo leczona hipertriglicerydemia, 
  • stężenie HDL cholesterolu na czczo <40 mg/dl (1,0 mmol/l) u mężczyzn i <50 mg/dl (1,3 mmol/l) u kobiet,  
  • ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg albo leczenie rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego, 
  • stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub leczona cukrzyca typu 2.  

Diagnostyka zespołu metabolicznego – jakie badania? 

Diagnostyka zespołu metabolicznego obejmuje pomiar wagi, obwodu talii, pomiar ciśnienia tętniczego, oznaczenie poziomu glukozy (lub w przypadku jej stężenia w granicach 100–110 mg/dl – wykonanie krzywej cukru) oraz lipidogramu z krwi żylnej, a także insuliny na czczo lub krzywej insulinowej. 

Leczenie zespołu metabolicznego 

Leczenie zespołu metabolicznego powinno obejmować leczenie każdego z poszczególnych jego parametrów. Najbardziej istotne jest, aby zredukować masę ciała, bowiem ten element jest kluczowy, z niego prawdopodobnie wynikają inne składowe zespołu. W tym celu konieczne jest zwiększenie ilości aktywności fizycznej do minimum 150 minut tygodniowo oraz zmiana nawyków dietetycznych. Ważna jest kontrola farmakologiczna ciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych oraz cukrzycy bądź stanu przedcukrzycowego. Lekiem z wyboru jest tu metformina. 

Dieta w zespole metabolicznym – jak powinna wyglądać? Jak układać jadłospis?

Dieta w zespole metabolicznym powinna być niskokaloryczna i dobrze zbilansowana i polegać na:

  • zmniejszeniu spożycia nasyconych tłuszczów oraz tłuszczów trans,
  • zwiększeniu spożycia wielonienasyconych i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (maksymalnie około 35% energii),
  • zwiększeniu spożycia błonnika pokarmowego, węglowodanów złożonych (50–60% energii), w tym produktów zbożowych pełnoziarnistych, warzyw i owoców. Około 15% energii powinno pochodzić z białka,
  • ograniczeniu spożycia soli, cukru i alkoholu,
  • regularnym spożywaniu niewielkich posiłków.  

W zespole metabolicznym zalecane są dieta śródziemnomorska oraz dieta DASH

  1. A. Mamcarz, P. Podolec, G. Kopeć i in, Polish Forum for Prevention Guidelines on Metabolic Syndrome, "Kardiologia Polska", 68 2010. 
  2. S. M. Grund, H. B. Jr Brewer, J. I. Cleeman i in., Definition of Metabolic Syndrome: Report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association Conference on Scientific Issues Related to Definition, "Circulation", nr 109 2004. 
  3. E. Małecka-Tendera, A. Agnieszka Zachurzok-Buczyńska, Otyłość i zespół metaboliczny u dzieci i młodzieży- epidemiologia, klasyfikacja i leczenie, [w:] Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki,  pod red. P. Podolec, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
  4. A. Cichocka, Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2, Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2010. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn, jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Częstomocz może się pojawić m.in. przy chorobach ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać ten problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij