Jakie szczepionki są zalecane w czasie ciąży? Czy szczepienia kobiet w ciąży są bezpieczne?

W okresie ciąży układ odpornościowy kobiety przechodzi liczne zmiany, które mają na celu ochronę rozwijającego się płodu, ale jednocześnie narażają matkę na zwiększone ryzyko niektórych infekcji. Właściwie dobrany kalendarz szczepień stanowi kluczowy element prewencji, ponieważ zabezpiecza zdrowie zarówno matki, jak i dziecka. Współczesne badania oraz rekomendacje ekspertów podkreślają znaczenie szczepień jako efektywnego narzędzia profilaktycznego, a ich bezpieczeństwo w trakcie ciąży stale jest przedmiotem starannej analizy. Niniejszy tekst kompleksowo omawia aktualne zalecenia na rok 2025 i korzyści wynikające z immunizacji w ciąży, wyjaśnia, które szczepienia są wskazane i jakie są przeciwwskazania do ich wykonania oraz odpowiada na najczęściej pojawiające się pytania.

1. Szczepionki zalecane dla kobiet w ciąży – aktualne wytyczne 2025
2. Jakie korzyści daje szczepienie w ciąży?
3. Szczepienia dla kobiet planujących ciążę
4. Czy szczepienia w ciąży są bezpieczne?
5. Których szczepień nie wolno wykonywać u kobiet w ciąży?
6. Szczepienia ciężarnych – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu:

• dowiesz się o aktualnych wytycznych dotyczących szczepionek zalecanych dla kobiet w ciąży;
• poznasz korzyści z szczepionek zalecanych dla kobiet w ciąży;
• dowiesz się, których szczepionek nie należy przyjmować w okresie ciąży.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, że szczepienia w ciąży – jeśli są odpowiednio dobrane i wykonane w rekomendowanych okresach – stanowią jeden z najważniejszych elementów profilaktyki chorób zakaźnych u matek i noworodków. Ich bezpieczeństwo jest potwierdzone licznymi badaniami naukowymi, natomiast korzyści znacznie przewyższają potencjalne ryzyko powikłań. Wdrażanie aktualnych wytycznych oraz edukacja kobiet w ciąży na temat szczepień umożliwia znaczące podniesienie jakości opieki zdrowotnej i ochronę życia w najwcześniejszych fazach rozwoju człowieka.

Szczepionki zalecane dla kobiet w ciąży – aktualne wytyczne 2025

W 2025 roku specjaliści zalecają przede wszystkim szczepienia przeciwko krztuścowi oraz grypie, które mają udokumentowaną skuteczność i są bezpieczne w ciąży. Szczepionka przeciwko krztuścowi jest wskazana, ponieważ choroba ta stanowi istotne zagrożenie dla noworodków, które nie są jeszcze objęte rutynowym szczepieniem. Mogą być jednak skutecznie chronione poprzez odporność matczyną przenoszoną przez łożysko. Z kolei coroczne szczepienie przeciwko grypie jest rekomendowane ze względu na ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji u ciężarnych, który może komplikować ciążę i stanowić zagrożenie zarówno dla matki, jak i rozwijającego się dziecka.

Oprócz standardowych szczepień przeciwko krztuścowi i grypie aktualne wytyczne na rok 2025 (zgodne z rekomendacjami PZH oraz międzynarodowych towarzystw ginekologicznych) kładą silny nacisk na dwa dodatkowe szczepienia – przeciwko COVID-19 oraz wirusowi RSV.

• Szczepienie przeciwko COVID-19 – jest zalecane kobietom w ciąży na każdym jej etapie. Kobiety ciężarne należą do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji SARS-CoV-2, co może prowadzić do powikłań ciążowych, w tym przedwczesnego porodu. Przyjęcie szczepionki (preferowane są preparaty mRNA) chroni matkę przed hospitalizacją, a przenoszone przez łożysko przeciwciała zapewniają ochronę noworodkowi w pierwszych miesiącach życia.
• RSV (syncytialny wirus oddechowy) – to nowa i kluczowa rekomendacja na 2025 rok. Szczepienie przeciwko RSV zaleca się kobietom między 24. a 36. tygodniem ciąży. Jego głównym celem nie jest ochrona matki, lecz bierne uodpornienie dziecka. Przeciwciała wytworzone przez matkę przechodzą przez łożysko, dzięki czemu chronią noworodka przed ciężkim zapaleniem oskrzelików i płuc wywoływanym przez RSV – wirusa, który jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji niemowląt w okresie jesienno-zimowym.
• Szczepienie przeciwko WZW typu B w sytuacjach szczególnych – w przypadku szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) podejście jest zindywidualizowane. Wpływ podania antygenu HBsAg na rozwój płodu nie był oceniany, jednak uważa się, że podobnie jak inne inaktywowane szczepionki wirusowe preparat ten nie stanowi istotnego ryzyka dla płodu. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną szczepionkę można podać ciężarnej kobiecie jedynie w przypadku, gdy istnieją wyraźne wskazania do uodpornienia (np. wysokie ryzyko ekspozycji zawodowej lub domowej), a korzyści dla matki przeważają nad możliwym ryzykiem dla płodu. Decyzję tę zawsze podejmuje lekarz po dokładnym wywiadzie.

Jakie korzyści daje szczepienie w ciąży?

Immunizacja kobiet ciężarnych niesie za sobą wiele korzyści, które przekładają się na poprawę bezpieczeństwa zarówno matki, jak i noworodka we wczesnym okresie życia. Szczepienia umożliwiają wytworzenie odpowiednich przeciwciał, które przenikają przez łożysko do krwi płodu i tym samym zapewniają dziecku pasywną ochronę przed groźnymi patogenami w pierwszych miesiącach po urodzeniu, kiedy jego układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty.

Korzyści te zostały potwierdzone przez liczne badania kliniczne, które wskazują na redukcję zachorowań na krztusiec u niemowląt dzięki szczepieniom podanym ciężarnym oraz na zminimalizowanie ryzyka hospitalizacji z powodu grypy i innych infekcji wirusowych.

Szczepienia dla kobiet planujących ciążę

Podczas planowania potomstwa rekomendowane jest dokonanie oceny zasobu odpornościowego i wykonanie potrzebnych szczepień jeszcze przed zapłodnieniem, aby uniknąć konieczności immunizacji w trakcie ciąży, kiedy niektóre preparaty są przeciwwskazane. Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, ospie wietrznej oraz HPV to przykłady preparatów, które najbezpieczniej podać przed koncepcją.

Takie działania profilaktyczne minimalizują możliwość wystąpienia powikłań związanych z infekcjami, które u ciężarnych mogą przebiegać ze zwiększoną agresywnością oraz stanowić zagrożenie dla życia płodu i matki. Ponadto wykonanie szczepień przed planowaną ciążą pozwala również uniknąć działań ubocznych, które w trakcie ciąży mogłyby być trudne do uregulowania.

Czy szczepienia w ciąży są bezpieczne?

Bezpieczeństwo szczepień podczas ciąży to temat szczególnie monitorowany przez środowisko naukowe i medyczne, a dostępne wyniki badań nieustannie potwierdzają, że stosowanie wybranych szczepionek, np. przeciwko krztuścowi czy grypie, nie wiąże się ze zwiększeniem ryzyka powikłań ani u matki, ani u rozwijającego się dziecka. Szczepienia te zawierają inaktywowane antygeny lub fragmenty genetyczne patogenów, które nie mają zdolności infekcyjnej, co sprawia, że podanie ich w ciąży jest bezpieczne.

Dobór szczepionki i moment jej podania zawsze ustala lekarz prowadzący ciążę, który bierze pod uwagę aktualny stan zdrowia pacjentki oraz ryzyko zakażenia. W razie wątpliwości przeprowadza się szczegółową analizę korzyści i potencjalnych zagrożeń.

Których szczepień nie wolno wykonywać u kobiet w ciąży?

Za zdecydowanie niewskazane uważa się podawanie szczepień zawierających żywe, osłabione drobnoustroje, które teoretycznie mogłyby stanowić zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Do takich preparatów należą między innymi szczepionki przeciwko odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej oraz niektóre szczepionki przeciwko wirusowi polio. Ich podanie w okresie ciąży niesie teoretyczne ryzyko transmisji patogenu i uszkodzenia płodu, dlatego są one zdecydowanie przeciwwskazane.

W praktyce klinicznej stosuje się restrykcyjne wytyczne, które nakazują wykonywanie tego rodzaju szczepień wyłącznie przed planowaną ciążą lub po porodzie.

Szczepienia ciężarnych – najczęściej zadawane pytania

Jakie szczepienia w ciąży są darmowe?

W ramach programu zdrowotnego oraz obowiązujących regulacji szczepienia przeciwko grypie, RSV, COVID-19 oraz krztuścowi są darmowe dla kobiet ciężarnych. Bezpłatne szczepionki mają na celu zwiększenie dostępności i skuteczne zmniejszenie ryzyka poważnych infekcji w najbardziej wrażliwym okresie rozwoju płodu. Warto jednak każdorazowo potwierdzić aktualne zasady refundacji w placówce medycznej, ponieważ mogą się nieznacznie różnić regionalnie.

W którym tygodniu ciąży szczepienie na krztusiec?

Optymalnym terminem podania szczepionki przeciwko krztuścowi jest trzeci trymestr, zwykle pomiędzy 27. a 36. tygodniem ciąży. W tym okresie organizm kobiety produkuje najwięcej przeciwciał, które efektywnie przenikają przez łożysko i odpowiadają za ochronę dziecka po urodzeniu, zanim samo zostanie zaszczepione.

Czy szczepienia w ciąży mogą mieć skutki uboczne?

Podobnie jak w przypadku innych szczepień, również i te wykonywane w ciąży mogą wywołać łagodne, zwykle przejściowe reakcje, takie jak ból w miejscu wkłucia, niewielka gorączka, osłabienie czy zaczerwienienie skóry. Poważne powikłania zdarzają się niezwykle rzadko i są dokładnie monitorowane. Ryzyko ich wystąpienia jest znacznie niższe niż potencjalne konsekwencje niezaszczepienia i zachorowania na jedną z groźnych chorób zakaźnych.

Kto zleca szczepienia dla kobiet w ciąży?

Decyzję o wykonaniu szczepienia podejmuje lekarz prowadzący ciążę lub specjalista z zakresu położnictwa i ginekologii. Ocena stanu zdrowia kobiety i analiza ryzyka infekcyjnego pozwalają na indywidualne dobranie szczepionki, która będzie bezpieczna i optymalna zarówno dla matki, jak i dziecka. 

Czy szczepienia należy powtarzać w kolejnych ciążach?

Zaleca się, by każda ciąża była traktowana jako osobny okres podwyższonego ryzyka, dlatego szczepienia przeciwko krztuścowi i grypie należy powtarzać w kolejnych ciążach. Organizm nie zawsze zachowuje pełną odporność z poprzedniej immunizacji – ponowne szczepienie wzmacnia ochronę i zapewnia maksymalną skuteczność.

Czy można szczepić się przeciwko HPV w czasie ciąży?

Mimo że szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jest niezwykle ważne w profilaktyce nowotworowej, nie zaleca się rozpoczynania cyklu szczepień w trakcie ciąży.

Choć szczepionki przeciw HPV nie zawierają żywych wirusów i teoretycznie są bezpieczne, zaleca się przełożenie szczepienia na okres po porodzie. Jeśli kobieta otrzymała pierwszą dawkę szczepionki, nie wiedząc jeszcze o ciąży, nie jest to wskazaniem do jej przerwania ani powodem do niepokoju o zdrowie płodu. W takiej sytuacji kolejne dawki należy po prostu odroczyć i podać dopiero po rozwiązaniu ciąży. Karmienie piersią nie stanowi przeciwwskazania do kontynuowania szczepienia przeciw HPV.