RSV – przyczyny, objawy, leczenie. Różnice między grypą a zakażeniem wirusem RSV

Sezon infekcyjny obfituje u dzieci w wiele chorób wywoływanych przez różne patogeny – zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. Jednym z nich jest syncytialny wirus oddechowy, czyli RSV. Czym jest RSV oraz jakie są objawy infekcji wywołanej przez tego wirusa?

1. Co to jest RSV? Przyczyny zakażenia
2. Zakażenie wirusem RSV u dzieci
3. RSV u dzieci i osób dorosłych – objawy zakażenia
4. RSV – leczenie infekcji
5. Rozpoznanie zakażenia RSV. Jak odróżnić infekcję RSV od grypy?
6. Czy przechorowanie RSV daje odporność? Wirus RSV – szczepienie

Co to jest RSV? Przyczyny zakażenia

RSV jest patogenem zaliczanym do RNA wirusów. Wyróżniamy jego dwie główne grupy – grupę A oraz grupę B. Choć infekcja może być wywołana przez obie grupy, to zakażenia wywołane przez RSV grupy A mają z reguły cięższy przebieg. Sam patogen występuje sezonowo, jednak zdarzają się również zachorowania endemiczne. W przypadku zakażenia dochodzi do lokalizowania się wirusa w komórkach nabłonka oddechowego, co wywołuje reakcję zapalną w organizmie człowieka. Prowadzi to do martwicy komórek nabłonka, a co za tym idzie – do upośledzenia drożności dróg oddechowych w jego końcowych odcinkach, czyli tzw. oskrzelikach. Dodatkowo obserwuje się upośledzenie ruchomości rzęsek znajdujących się w drogach oddechowych, a także obrzęk z uwagi na obecność stanu zapalnego.

Zakażenie wirusem RSV u dzieci

Szacuje się, że niemal 95% małych dzieci (do ukończenia 2. roku życia) zetknęło się z wirusem RSV, natomiast infekcja dolnych dróg oddechowych przy pierwszym zakażeniu dotyczy 15–50% pacjentów pediatrycznych. Obraz kliniczny powodowanego przez RSV zapalenia oskrzelików jest różny, a część dzieci może wymagać hospitalizacji. Zapalenie oskrzelików wywoływane przez wirusa RSV może mieć ciężki przebieg, a w niektórych przypadkach pacjent może wymagać tlenoterapii lub nawet wsparcia oddechowego w ramach oddziału intensywnej terapii.

RSV u dzieci i osób dorosłych – objawy zakażenia

RSV przenoszony jest drogą kropelkową, a źródłem zakażenia są osoby chore. Okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów zakażenia wirusem RSV, wynosi od 2 do 8 dni, gdzie średnio jest to 4–6 dni. Przebieg choroby może manifestować się infekcją górnych dróg oddechowych, a więc katarem, kaszlem, ogólnym osłabieniem oraz gorączką, wirusowym zapaleniem ucha środkowego bądź też zapaleniem dolnych dróg oddechowych. U najmłodszych dzieci (do 2. roku życia), a przede wszystkim u niemowląt, infekcja RSV przebiega najczęściej w postaci wspomnianego już wcześniej zapalenia oskrzelików, a także zapalenia płuc. Objawami, które dziecko może wówczas prezentować, są m.in. nasilony kaszel, katar, duszność z przyspieszeniem oddechu oraz uruchomieniem dodatkowych mięśni oddechowych, apatia, niechęć do przyjmowania pokarmu, bezdechy (szczególnie w przypadku wcześniaków), spadki saturacji oraz gorączka. Podczas badania lekarz może stwierdzić również zmiany osłuchowe, takie jak trzeszczenia, furczenia czy świsty.

RSV – leczenie infekcji

Ze względu na to, że RSV zaliczany jest do wirusów, nie istnieje leczenie przyczynowe, a postępowanie (zarówno szpitalne, jak i pozaszpitalne) ogranicza się do leczenia objawowego. W przypadku infekcji manifestującej się przede wszystkim objawami z górnych dróg oddechowych bardzo ważne jest dbanie o odpowiednią drożność nosa dziecka poprzez regularne oczyszczanie przewodów nosowych z zalegającej wydzieliny z użyciem soli morskiej oraz aspiratorów, a także stosowanie w miarę potrzeby leków obkurczających śluzówkę nosa takich jak ksylometazolina. Przydatne jest również wykonywanie inhalacji z soli fizjologicznej kilka razy dziennie. Nie bez znaczenia pozostaje również dbanie o odpowiednie nawilżenie powietrza w pokoju dziecka, regularne wietrzenie pomieszczenia oraz zapewnienie pacjentowi spokojnej atmosfery.

W przypadku spadków saturacji bądź wystąpienia niewydolności oddechowej u dziecka konieczne może być zastosowanie wsparcia w postaci tlenoterapii w warunkach szpitalnych. Niekiedy z uwagi na prezentowane objawy lekarze włączają do leczenia zakażenia wirusem RSV leki bronchodylatacyjne, czyli rozkurczające oskrzela, takie jak salbutamol czy bromek ipratropium, a także wziewne glikokortykosteroidy. Nie są to jednak leki pierwszego wyboru, a dziecko nie wymaga stosowania ich rutynowo. Z uwagi na fakt, że zapalenie oskrzelików dotyka przede wszystkim niemowlęta, w celu ułatwienia wykrztuszenia zalegającej wydzieliny w drogach oddechowych stosuje się niekiedy inhalacje z soli hipertonicznej. Z racji możliwości wystąpienia skurczu oskrzeli w odpowiedzi na wyższe stężenie soli we wdychanym aerozolu postępowanie to jest zarezerwowane jedynie do leczenia szpitalnego.

Rozpoznanie zakażenia RSV. Jak odróżnić infekcję RSV od grypy?

W niektórych sytuacjach bez wykonania badań dodatkowych trudno odróżnić infekcję o etiologii RSV od infekcji wywołanej przez wirusa grypy. RSV u niemowląt, z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo pierwszorazowego zakażenia, objawiać się będzie przede wszystkim:

• zapaleniem oskrzelików, a więc potencjalnie cięższym stanem dziecka z towarzyszącą dusznością,
• spadkami saturacji,
• charakterystycznymi zmianami osłuchowymi nad polami płucnymi w badaniu.

Wirus grypy również może odpowiadać za zapalenie oskrzelików, jednak sytuacja taka jest znacznie rzadsza, a sam wirus prowadzi częściej do zapalenia oskrzeli bądź płuc. Kolejną różnicą między grypą a infekcją wywołaną przez RSV jest gorączka, która będzie znacznie wyższa w przypadku grypy. Infekcje górnych dróg oddechowych wywołują podobne objawy, co znacząco utrudnia stwierdzenie, czy za zachorowanie odpowiada wirus RSV, czy wirus grypy.

Jednym ze sposobów identyfikacji etiologii zakażenia mogą być powszechnie dostępne testy diagnostyczne – szybkie testy COMBO, dzięki którym poprzez uzyskanie materiału biologicznego z nosogardła można stwierdzić obecność antygenów wirusów grypy, RSV oraz SARS-CoV-2 odpowiedzialnego za infekcję COVID-19.

Czy przechorowanie RSV daje odporność? Wirus RSV – szczepienie

Wirus RSV ma tendencję do licznych mutacji, dlatego przechorowanie infekcji nie daje odporności u dzieci – mały pacjent może przebyć zakażenie wywołane przez RSV wielokrotnie. Co więcej, z racji innych przeszkód nie istnieje na chwilę obecną szczepionka, którą można by podawać niemowlętom w celu prewencji zakażenia RSV. Jedną z możliwych form zapobiegania infekcji RSV jest szczepienie kobiet w ciąży, które powinno odbyć się między 24. a 36. tygodniem ciąży. Szczepienie to nie jest obecnie refundowane, jednak jego wykonanie jest zalecane przez towarzystwa pediatryczne oraz ginekologiczne.

Inną formą zapobiegania infekcji jest podanie paliwizumabu, czyli swoistego przeciwciała monoklonalnego, dzieciom z grup ryzyka, np. wcześniakom bądź dzieciom obciążonym chorobami kardiologicznymi oraz oddechowymi.