Małe dziecko na rekach rodziców
Maciej Toczek

Rozwój wcześniaka – jak wygląda? Na co należy zwrócić uwagę?

Wcześniak jest dzieckiem, które urodziło się między 22. a 37. tygodniem ciąży. Objawy wcześniactwa związane są przede wszystkim z niewystarczającym rozwinięciem układu oddechowego i problemami z wymianą gazową od pierwszych chwil życia. Dzieci urodzone przedwcześnie są grupą niezwykle heterogenną. Kilogramowy wcześniak zmagać się będzie najczęściej z innymi problemami niż noworodek, któremu do akceptowalnej wagi – 2500 g – zabrakło kilkudziesięciu gramów. Jak wygląda prawidłowy rozwój wcześniaka? Na jakie niepokojące objawy powinni zwrócić uwagę rodzice?

Urodzenie dziecka przed planowanym terminem porodu związane jest z potencjalnymi trwałymi bądź czasowymi powikłaniami dla jego zdrowia. Choć dzieci te w większości przypadków na pewnym etapie rozwoju „doganiają” swoich rówieśników, wymagają jednak odpowiedniej opieki od pierwszych dni swojego życia. Jakie są najczęstsze problemy zdrowotne wcześniaków?

  1. Kim jest wcześniak? Przyczyny wcześniactwa
  2. Objawy wcześniactwa
  3. Jakie są najczęstsze problemy zdrowotne wcześniaków?
  4. Co powinno zaniepokoić rodziców wcześniaka?
  5. Jak wygląda prawidłowy proces rozwoju wcześniaka?
  6. Karmienie i suplementacja wcześniaka
  7. Fizjoterapia wcześniaków – jak wygląda i czy zawsze jest konieczna?

Kim jest wcześniak? Przyczyny wcześniactwa

Wcześniakiem określa się dziecko urodzone między 22. a 37. tygodniem ciąży. Ocenia się, że porody przedwczesne mogą dotyczyć nawet co dziesiątego dziecka urodzonego w Polsce.

Wśród przyczyn wcześniactwa wymienia się m.in.:

  • infekcje wewnątrzmaciczne,
  • choroby przewlekłe u matki, jak np. nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca,
  • jatrogenny poród przedwczesny – lekarze decydują się na szybsze ukończenie ciąży metodą cięcia cesarskiego m.in. w przypadku niewydolności szyjki macicy, ciąży mnogiej, nieprawidłowości w obrębie łożyska, wewnątrzmacicznego zaburzenia wzrastania płodu czy też nagłego pogorszenia jego dobrostanu,
  • silny stres u matki,
  • złą sytuację ekonomiczną matki,
  • obciążenie pracą kobiety ciężarnej.

Objawy wcześniactwa

Opieka nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie jest skomplikowana i wymaga zaangażowania wielu specjalistów.

Objawy wcześniactwa związane są przede wszystkim z niewystarczającym rozwinięciem układu oddechowego i problemami z wymianą gazową od pierwszych chwil życia. Ich nasilenie jest bezpośrednio związane z wiekiem ciążowym, kiedy to doszło do porodu.

Ważny jest również aspekt związany z pełnym cyklem sterydoterapii przed porodem. Może ona przyspieszyć rozwój płuc i produkcji surfaktantu. Jest to związek białkowo-lipidowy, który zapobiega zapadaniu się pęcherzyków płucnych w trakcie wydechu, a tym samym znacząco usprawnia i ułatwia wymianę gazową. Ponadto objawami związanymi z wcześniactwem mogą być: dodatkowo pojawiająca się niewydolność serca, opóźnienie rozwoju, osłabienie słuchu (dlatego też słuch wcześniaka podlega obowiązkowemu badaniu), problemy ze wzrokiem, a także niedokrwistość wynikająca z zaburzeń wchłaniania. Są to oczywiście niektóre objawy wcześniactwa, gdyż nie sposób wymienić ich wszystkich. Każdy noworodek urodzony przedwcześnie jest wyjątkowy, a ze względu na swoją niedojrzałość może zmagać się z problemami dotyczącymi niemal każdego układu.

Powiązane produkty

Jakie są najczęstsze problemy zdrowotne wcześniaków?

Dzieci urodzone przedwcześnie są grupą niezwykle heterogenną. Kilogramowy wcześniak zmagać się będzie najczęściej z innymi problemami niż noworodek, któremu do akceptowalnej wagi, jaką jest 2500 g, zabrakło kilkudziesięciu gramów.

Dzieci kwalifikowane jako skrajne wcześniaki, a więc urodzone przed 28. tygodniem ciąży, są niewydolne oddechowo od pierwszych chwil życia. Jest to związane z tym, że ich płuca są nierozwinięte, a tym samym nie mogą przeprowadzać efektywnej wymiany gazowej. W przypadku takich noworodków na wczesnym etapie potrzebna może być respiratoroterapia, która jest jedyną szansą na uratowanie ich życia. U nieco dojrzalszych wcześniaków wystarczające może być jedynie wspomaganie oddechu, a więc wykorzystanie takich urządzeń jak CPAP lub Infant Flow. To właśnie wymiana gazowa sprawia tak małym dzieciom największe problemy. Oprócz tego wcześniaki narażone są również na krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego prowadzące do trwałego upośledzenia i niepełnosprawności, zakażenia oportunistyczne, zaburzenia termoregulacji, rozwinięcie martwiczego zapalenia jelit (NEC), retinopatię wcześniaczą, a także chorobę refluksową. Z tego względu opieka nad nimi zarówno w trakcie pobytu w szpitalu, jak i po wypisaniu z oddziału powinna być wielospecjalistyczna i wymaga często zaangażowania specjalistów różnych dziedzin. Nie bez znaczenia pozostaje również opieka lekarza POZ, który ma najbardziej bezpośredni kontakt z dzieckiem. Dzięki temu zna je najlepiej i ma szanse na szybką reakcję w razie wystąpienia potencjalnych problemów. Może także podjąć się kierowania leczeniem i rehabilitacją dziecka.

W związku ze zwiększonym ryzykiem nabycia infekcji zaleca się, aby w pierwszych miesiącach życia dziecka, szczególnie w sezonie infekcyjnym, wizyty rodziny były ograniczone, a w domu utrzymywana była czystość i porządek. Konieczne jest także szczególne przywiązywanie uwagi do wykonywania szczepień, a także zdecydowanie się na wykonanie tych, które są zalecane, a nie tylko obowiązkowe. Wcześniaki są również grupą, w której możliwa jest profilaktyka zakażenia wirusem RSV, czyli patogenu wywołującego szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci zapalenie oskrzelików. W ramach specjalnego programu wcześniak otrzymuje raz w miesiącu iniekcję domięśniową zawierającą przeciwciała anty-RSV. Proces ten powtarzany jest przez okres pięciu miesięcy.

Dowiedz się więcej o tym, jak wygląda Kalendarz szczepień obowiązkowych i zalecanych, korzystając z naszej grafiki.

Co powinno zaniepokoić rodziców wcześniaka?

Każdy wcześniak ma swoje niepowtarzalne tempo rozwoju. Większość z nich potrzebuje jednak czasu, aby „dogonić” w nim swoich rówieśników. Z tego względu stworzone zostały specjalne siatki centylowe dla wcześniaków, które powinny być używane podczas badania aż do 36. miesiąca życia. Skale te uwzględniają tydzień ciąży, w którym doszło do porodu, dzięki czemu są dostosowane do każdego wcześniaka. Wolniejszy rozwój dziecka nie musi zatem stanowić powodu do niepokoju, pod warunkiem że lekarz pediatra opiekujący się nim na co dzień w przychodni nie zauważy nieprawidłowości. Problemem natomiast są zaburzenia wzrastania widoczne na siatce centylowej.

Rodziców wcześniaka powinna zaniepokoić przede wszystkim utrata nabytych już umiejętności, których nie da się połączyć z aktualnie trwającą infekcją (np. dziecko potrafiło siedzieć samodzielnie, po czym zatraciło tę umiejętność). Co więcej, zaniepokoić powinny również wszelkie symptomy sugerujące niedosłuch, zaburzenia widzenia, a także równowagi. W takich sytuacjach warto udać się do lekarza w celu rozwiania wątpliwości co do stanu zdrowia dziecka.

Jak wygląda prawidłowy proces rozwoju wcześniaka?

Według obowiązujących zaleceń szczególna opieka nad wcześniakiem powinna trwać do ukończenia przez niego 2. roku życia wieku skorygowanego. Wiele towarzystw zaleca jednak, aby obserwacja ta trwała nawet do 8. roku życia dziecka. W tym okresie prawidłowo rozwijające się dziecko powinno nadrobić wszelkie kamienie milowe w rozwoju i zrównać się z rówieśnikami. Ważne jest, aby regularnie kontrolować jego rozwój. W tym celu konieczne są częstsze niż w przypadku dziecka urodzonego o czasie wizyty u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który będzie w stanie stwierdzić, czy dziecko rozwija się w odpowiedni sposób. Jeżeli dziecko nabywa nowe umiejętności systematycznie i nie zauważa się znaczących przestojów w tym procesie, to nawet w przypadku nieco wolniejszych postępów zwykle nie ma powodów do obaw.

Karmienie i suplementacja wcześniaka

Zalecenia ESPGHAN (The European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) mówią jednoznacznie, że najlepszym pokarmem dla wcześniaków jest pokarm kobiecy. Niestety czasem karmienie oparte jedynie na mleku matki może być niewystarczające, szczególnie w przypadku wcześniaków o bardzo niskiej masie urodzeniowej. W celu zaspokojenia zapotrzebowania energetycznego towarzystwa pediatryczne zalecają w niektórych sytuacjach stosowanie tzw. wzmacniaczy pokarmu. Są to produkty kaloryczno-białkowe, które zwiększają wartości odżywcze pokarmu kobiecego. Oprócz wzrostu kaloryczności mleka o ok. 20% gwarantują również wzbogacenie zawartości:

  • tłuszczu o 11%,
  • białka o 50%,
  • węglowodanów o 25%,
  • składników mineralnych o 250–500%,
  • sodu o 90%.

Mimo konkretnych wyliczeń nie we wszystkich przeprowadzonych badaniach wykazano szybsze tempo wzrostu dziecka w pierwszych miesiącach życia przy stosowaniu „wzbogacaczy” pokarmu kobiecego. W przypadku zdecydowania się na stosowanie sztucznej mieszanki dostępne są specjalne produkty przeznaczone dla wcześniaków, które są wzbogacone kalorycznie oraz w niezbędne do prawidłowego rozwoju składniki odżywcze.

Suplementacja u wcześniaków pozostaje kwestią bardzo ważną, gdyż narażone są one m.in. na częstsze infekcje, a także niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Wśród zalecanej suplementacji wymienia się m.in.:

  • witaminę D – wcześniaki wykazują większe zapotrzebowanie na tę witaminę niż dzieci donoszone,
  • witaminę A – należy podawać ją doustnie przez pierwsze kilka miesięcy zgodnie z zaleceniami lekarza,
  • żelazo – dawka profilaktyczna tego mikroelementu wchodzącego w skład hemoglobiny transportującej tlen oraz dwutlenek węgla w organizmie człowieka konieczna jest od 6. do 12. miesiąca życia dziecka w zależności od diety.

Fizjoterapia wcześniaków – jak wygląda i czy zawsze jest konieczna?

Warto podkreślić, że nie każdy wcześniak wymaga fizjoterapii. Konieczne jest jednak, aby dziecko pozostawało pod stałą kontrolą neurologa dziecięcego, który w momencie wystąpienia przesłanek do jej rozpoczęcia wyśle dziecko w odpowiednie miejsce. Fizjoterapia wcześniaków ma na celu ogólną stymulację dziecka, co tym samym wpływa na jego rozwój psychoruchowy. Ważne jednak, aby była ona prowadzona przez osobę posiadającą bogate doświadczenie w pracy z wcześniakami.

  1. Roma Roemer-Ślimak, Monika Ligucka, Agnieszka Mastalerz-Migas, „Wcześniak w POZ – postępowanie profilaktyczno-lecznicze i zalecenia dotyczące realizacji programu szczepień ochronnych”, Lekarz POZ 2/2016, str. 145-150.
  2. Jerzy Szczapa, „Żywienie wcześniaków po wypisaniu ze szpitala”, Postępy Neonatologii 2018;24(1).
  3. Ewa Helwich, „Wcześniactwo”, Medycyna Praktyczna [online] https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/79079,wczesniactwo [dostęp:] 14.11.2022 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • ADHD u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

    ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Do objawów pozwalających rozpoznać ADHD należą: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji oraz impulsywność. Nieleczone ADHD prowadzi do rozwoju problemów emocjonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym, do obniżenia osiągnięć w nauce oraz do problemów w kontaktach z rówieśnikami. Jak rozpoznać to zaburzenie i jak pomóc dziecku z ADHD?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Aspirator do nosa — jak używać ręcznego, a jak elektrycznego?

    U noworodków i niemowląt katar może stanowić znaczące zagrożenie, ponieważ dzieci do ok. 1 roku życia oddychają wyłącznie przez nos. Występująca u najmłodszych zalegająca wydzielina w nosku powstrzymuje oddychanie, jedzenie i picie. Dodatkowo nieusunięta wydzielina może prowadzić do powikłań w postaci stanów zapalnych w obrębie oka, ucha, oskrzeli lub płuc, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z pomocą przychodzą aspiratory do nosa, które można stosować u dzieci już od chwili narodzin. Są prostą, wygodną i bezpieczną metodą usuwania zalegającej wydzieliny u maluszka.

  • Wymioty u dziecka – przyczyny i skutki. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

    Ostatnio obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost liczby dzieci zgłaszających się do przychodni i szpitali z silnymi wymiotami. U dzieci wywoływane są one zwykle przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, a także przez błędy dietetyczne. Co ma zrobić rodzic, gdy dziecko wymiotuje? Podpowiadamy.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

    Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

  • Objawy, które powinny cię zaniepokoić. Nowotwory u dziecka

    Aż 60% rodziców nie wie, na jakie objawy powinni zwrócić uwagę, aby w porę wykryć potencjalne choroby nowotworowe u swoich dzieci. Z kolei aż 80% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową i w porę wdrożono leczenie, udaje się uratować. Na co zwrócić uwagę i co powinno zaniepokoić?

  • Jak podawać leki dziecku? Czopki, tabletki, inhalacje i syrop

    Podawanie leków dziecku w trakcie choroby to w wielu przypadkach nie lada wyzwanie. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób prowadzić domowe leczenie, aby było jak najskuteczniejsze. Jak podawać dziecku tabletki oraz co zrobić, aby inhalacja była jak najbardziej efektywna?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij