Szczepionka przeciw pneumokokom – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki

Pneumokoki są bardzo groźnymi bakteriami, które najczęściej wywołują zapalenie płuc i ucha środkowego, w najcięższych przypadkach infekcję opon mózgowo-rdzeniowych, szpiku, wsierdzia, a nawet sepsę (posocznicę). Szczepionka przeciwko pneumokokom jest obowiązkowa i została umieszczona w Programie Szczepień Obowiązkowych. Oprócz niemowlaków i dzieci nową grupą społeczną, której zaleca się szczepienie przeciwko pneumokokom, są osoby po 60 roku życia. Dlaczego to zalecenie dotyczy teraz także seniorów, ile kosztuje szczepionka, czy jest refundowana przez NFZ i czy jest bezpieczna? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

1. Szczepionka przeciw pneumokokom – charakterystyka
2. Czym są pneumokoki i jakie choroby wywołują?
3. Szczepionka przeciwko pneumokokom – kiedy i jak się zaszczepić?
4. Szczepionka przeciw pneumokokom – cena i refundacja NFZ
5. Szczepionka przeciwko pneumokokom – powikłania
6. Szczepionka przeciwko pneumokokom – przeciwwskazania

Od 1 stycznia 2017 roku szczepionka przeciw pneumokokom jest obowiązkowa i znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych. Na zakażenie szczególnie narażone są małe dzieci poniżej 2 roku życia oraz seniorzy. Pneumokoki wywołując zapalenie płuc, a nawet sepsę stały się jeszcze bardziej groźne podczas pandemii COVID-19, w której wirus SARS-CoV-2 atakuje głównie układ oddechowy. Z tego powodu Ministerstwo Zdrowia rekomenduje ją również u osób dorosłych, znajdujących się w grupie ryzyka, w tym osób po 60 roku życia i przewlekle chorych.

Szczepionka przeciw pneumokokom – charakterystyka

Obecnie na rynku Polskim są dostępne dwa preparaty:
Prevenar-13 – to szczepionka skoniugowana (13-walentna), zawierająca w swoim składzie polisacharydy otoczkowe następujących typów Streptococcus pneumoniae, czyli dwoinki zapalenia płuc: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F skoniugowane (połączona) z białkiem nośnikowym. Postać farmaceutyczna w jakiej występuje szczepionka to  ampułkostrzykawka.

Prevenar-20 – szczepionka chroni osoby dorosłe przed zapaleniem płuc i chorobami inwazyjnymi (chorobami, które występują podczas rozprzestrzeniania się bakterii w organizmie), które są wywołane przez dwoinkę zapalenia płuc. Szczepionka zawiera antygeny pochodzące z 20 różnych typów pneumokoków. Szczepienie jest jednodawkowe.

Pneumovax-23 – indukuje odporność na antygeny 23 serotypów pneumokoka). Jest to szczepionka polisacharydowa. Zawiera w sobie oczyszczone polisacharydy Streptococcus pneumoniae serotypu: 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19F, 19A, 20, 22F, 23F, 33F. Szczepienie jest jednodawkowe.

Synflorix – to także szczepionka skoniugowana (10-walentna), zawierająca w polisacharydy otoczkowe stereotypów: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F, 23F.

Różnica między szczepionkami Prevenar-13, Prevenar-20, Prevenar-23 i Synflorix polega przede wszystkim na tym, że chronią one przed różnymi ilościami serotypów (odmian) bakterii Streptococcus pneumoniae.

Ponadto Synflorix nie jest stosowany u osób dorosłych, tylko przeznaczony jest dla dzieci od 6 tygodnia życia do 5 lat. Postać farmaceutyczna w jakiej występuje to zawiesina do wstrzykiwania, także w ampułkostrzykawce. Zgodnie z danymi pochodzącymi z raportu KOROUN u dzieci poniżej 5. roku życia wśród serotypów odpowiedzialnych za inwazyjną chorobę pneumokokową dominują: 6B,14,19A,19F.

Preparaty chronią m.in przed zapaleniem płuc i ostrym zapaleniem ucha środkowego, dzięki temu  zapewniając czynne uodpornienie, czyli powstania czynnej (trwałej) odpowiedź immunologicznej. Bezpieczeństwo i skuteczność tych dwóch preparatów potwierdzono wynikami wielu badaniach klinicznych. Ostateczna decyzja dotycząca wersji szczepionki, jaka zostanie podana pacjentowi, należy do lekarza.

Czym są pneumokoki i jakie choroby wywołują?

Pneumokoki (łac. Streptococcus pneumoniae) to bakterie należące do grupy paciorkowców. Bytują głównie w śluzówkach górnych dróg oddechowych, tj. nosa i gardła. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (kaszel, kichanie). Dwoinki zapalenia płuc są odpowiedzialne za występowanie nieinwazyjnej choroby pneumokokowej (objawia się jako zapalenie ucha środkowego), zapalenie płuc i zatok obocznych nosa lub zapalenie gardła. Jeśli jednak bakteria przedostanie się do naszego krwioobiegu, a następnie z krwią do płynu mózgowo – rdzeniowego może wywołać inwazyjną chorobę pneumokokową, która występuje w formie bardzo groźnych objawów: zapaleniem opon mózgowo – rdzeniowych oraz zapaleniem płuc z bakteriemią. Najbardziej  inwazyjną, najcięższą postacią kliniczną zakażenia pneumokokami jest posocznica (sepsa). Dwoinki zapalenia płuc mogą także być przyczyną zapalenia wsierdzia i otrzewnej. W grupie zakażeń bakteryjnych to właśnie Streptococcus pneumoniae jest odpowiedzialny za najwyższy odsetek śmiertelności.

Szczepionka przeciwko pneumokokom – kiedy i jak się zaszczepić?

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) szczepionka na pneumokoki jest obowiązkowa. Aby zapewnić optymalną ochronę przeciw pneumokokom, należy wykonać pełny cykl szczepień. Niemowlęta otrzymują 3 dawki: pierwsza dawka w 4 miesiącu życia, drugą w 6 miesiącu życia, trzecią między 13 – 15 miesiącem życia. Wcześniaki i dzieci z chorobami np. układu nerwowego otrzymują 4 dawki: w 2 miesiącu życia, w 4 miesiącu życia, w 5 – 6 miesiącu życia i ostatnią między 11 a 15 miesiącem życia. Szczepionkę podaje się w zastrzyku, domięśniowo u małych dzieci w mięsień naramienny natomiast u niemowląt w przednio – boczną powierzchnię uda. Istnieją także dzieci, stanowiące grupę ryzyka, u których stwierdzono: przewlekłe choroby serca, przewlekłą białaczkę, AIDS, małopłytkowść wrodzoną, chłoniaki czy zespół nerczycowy. Ta grupa dzieci musi zostać zaszczepiona w okresie między 2 miesiącem życia a ukończeniem 5-ciu lat.

W związku z istniejącą pandemią, w Polsce szczepionka jest zalecana także dla seniorów po 60 roku życia oraz osób z grup ryzyka z chorobami układu krążenia i płuc, cukrzycą, niewydolnością nerek oraz pacjentów z nowotworami. Uważa się, że wymienione wyżej choroby sprzyjają zachorowaniom na zapalenie płuc. U tych osób pełny cykl szczepienia składa się z 1 dawki szczepionki 13-walentnej (Prevenar-13).

Szczepionka przeciw pneumokokom – cena i refundacja NFZ

Jedyną częściowo refundowaną szczepionką na pneumokoki jest Prevenar 13. Od września 2023 roku jest to preparat bezpłatny dla seniorów powyżej 65. roku życia, u których ryzyko wystąpienia choroby pneumokokowej jest zwiększone. Oznacza to, że zdiagnozowano u nich: przewlekłą chorobą serca, przewlekłą chorobą wątroby, przewlekłą chorobą płuc, cukrzycą, implantem ślimakowym, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, wrodzoną lub nabytą asplenią, niedokrwistością sierpowatą i innymi hemoglobinopatiami, przewlekłą niewydolnością nerek, wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności, uogólnioną chorobą nowotworową, zakażeniem wirusem HIV, chorobą Hodgkina, jatrogenną immunosupresją, białaczką, szpiczakiem mnogim, przeszczepem narządu litego.

Ponadto szczepionka, którą kupujemy sami, jest wydawana jedynie po okazaniu recepty lekarskiej. Po zakupie w aptece szczepionki przeciwko zakażeniu pneumokokami, należy przechowywać ją w lodówce, natomiast w czasie transportu wskazane jest, aby umieścić preparat w torbie termoizolacyjnej.

Szczepionka przeciwko pneumokokom – powikłania

Do najczęściej występujących po szczepieniu objawów zarówno wśród dorosłych, jak i u dzieci zaliczamy niegroźne i zazwyczaj niewielkie reakcje w miejscu wstrzyknięcia, takie jak rumień, obrzęk i ból. W celu złagodzenia tych objawów możemy zastosować okłady, np. z Altacetu. Dodatkowo po szczepieniu na pneumokoki może wystąpić drażliwość, zmniejszenie apetytu, senność. Tak, jak po innych szczepionka również po szczepionce przeciwko pneumokokom może pojawić się gorączka i ból głowy. Możemy wtedy zastosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, np. paracetamol. Natomiast w przypadku pozostałych objawów, takich jak wysypka, wymioty czy biegunka dozwolone jest podanie preparatu przeciwbiegunkowego.

Szczepionka przeciwko pneumokokom – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do zastosowania szczepionki Prevenar-13 czy Synflorix jest choroba przebiegająca z gorączką, nadwrażliwość na substancję czynną, substancje pomocnicze lub na toksoid błoniczy oraz białko nośnikowe, wchodzące w skład preparatu. Przeciwwskazaniami względnymi do podania tych preparatów dzieciom i niemowlętom są zaburzenia krzepnięcia krwi i trombocytopenia.