Jakie zmiany hormonalne zachodzą w organizmie kobiety w trakcie ciąży?

Burza hormonalna to potoczne określenie na wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące w gospodarce gruczołów dokrewnych w trakcie trwania ciąży. Każdą kobietę ciężarną dotyczą te same wahania, niemniej towarzyszą im różne odczucia. Co dzieje się z organizmem kobiety w czasie ciąży? Jakie hormony działają na początku ciąży oraz co kortyzol ma wspólnego ze zmiennością nastroju?

Ciąża to czas ogromnych zmian fizjologicznych w organizmie kobiety. Reorganizacji podlegają niemal wszystkie układy w jej ciele, łącznie z układem hormonalnym.
 

• Co to jest burza hormonalna?
• Jakie hormony działają na początku ciąży?
• Progesteron a senność w ciąży
• Gonadotropina kosmówkowa (hCG) a mdłości i wymioty
• Endorfiny a humor i nastrój
• Estrogen a uroda i wyższe libido
• Relaksyna a stawy
• Wysoki progesteron a bezpieczeństwo dziecka
• Melanina a ciemna kresa na brzuchu i ciemne brodawki
• Rodzące się przywiązanie względem dziecka a poziom okscytocyny
• Zmienność nastroju a poziom kortyzolu

Co to jest burza hormonalna?

Burza hormonalna to potoczne określenie na wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące w gospodarce gruczołów dokrewnych w trakcie trwania ciąży. Porównanie do tak potężnego zjawiska atmosferycznego jest mocno trafione, gdyż organizm kobiety przechodzi istną rewolucję – burzę, która ma za zadanie stworzyć jak najlepsze środowisko do rozwoju płodu przez kolejne 9 miesięcy. Zmianom podlegają niemal wszystkie narządy wchodzące w skład układu hormonalnego, a co za tym idzie stężenie samych hormonów również zmienia się, powodując charakterystyczne „zawirowania” w samopoczuciu ciężarnej.

Jakie hormony działają na początku ciąży?

Na samym początku trwania ciąży dochodzi do wielu zmian hormonalnych. Przede wszystkim istotną rolę odgrywają hormony płciowe, a także produkowana w dużych ilościach gonadotropina kosmówkowa czy też relaksyna. Każdy z nich pełni określoną funkcję i bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ciąży na początkowych, a także późniejszych etapach jej trwania.

Progesteron a senność w ciąży

Progesteron to jeden z podstawowych, obok estrogenów, hormonów płciowych. Odgrywa on kluczową rolę w zapłodnieniu, a także utrzymaniu ciąży na początkowym etapie jej trwania. Jego wydzielanie w trakcie cyklu miesiączkowego jest najwyższe w drugiej połowie jego trwania. Jest to związane z wpływem, jaki ma na mięśniówkę macicy. Powoduje on jej odpowiedni rozwój, co pozwala na zagnieżdżenie się zarodka w jamie macicy. W przypadku kiedy nie dochodzi do zapłodnienia, stężenie progesteronu gwałtownie spada, natomiast w sytuacji kiedy kobieta zachodzi w ciążę, na późniejszym etapie produkcja tego hormonu zależna jest od macicy. Niedobór progesteronu może skutkować poronieniem na wczesnym etapie trwania ciąży, dlatego w przypadku nawracających niepowodzeń położniczych lekarze ginekolodzy bardzo często stosują preparaty progesteronowe, które zwiększają szansę na skuteczny rozwój ciąży przy kolejnej próbie. Progesteron w ilościach produkowanych przez organizm w trakcie trwania ciąży może powodować senność, co jest także częstym objawem, na który narzekają kobiety ciężarne.

Gonadotropina kosmówkowa (hCG) a mdłości i wymioty

Gonadotropina kosmówkowa kojarzona jest przede wszystkim z testami ciążowymi. Związane jest to z faktem, iż wydzielana jest w bardzo dużych ilościach na początkowych etapach ciąży. Dodatkowo jest hormonem, który prawidłowo nie występuje u kobiet, które nie są w ciąży. Produkowany jest przez komórki trofoblastu i ma za zadanie utrzymanie struktury, jaką jest ciałko żółte, odpowiadającej za produkcję progesteronu niezbędnego do utrzymania ciąży na początkowym etapie jej trwania. Co więcej, gonadotropina kosmówkowa oraz jej stężenie jest silnie powiązane z nudnościami i wymiotami w trakcie ciąży. To właśnie z tego powodu objawy te najczęściej występują na początku jej trwania, kiedy to stężenie tego hormonu osiąga szczytowe wartości.

Endorfiny a humor i nastrój

Endorfiny to grupa hormonów produkowanych przez organizm człowieka. Wykazują powinowactwo do receptorów opioidowych. Oznacza to, że pobudzając je, człowiek doświadcza stanu euforycznego podobnego do tego przy zastosowaniu morfiny lub innych jej pochodnych. Endorfiny nie tylko poprawiają nastrój, ale także znacząco zwiększają odporność na ból czy zmęczenie. Niektóre prace naukowe poruszają tematy związane z produkcją endorfin w czasie ciąży oraz porodu. Beta-endorfina, będąca najbardziej aktywną endorfiną, odgrywa ważną rolę w trakcie porodu, a także na początkowych etapach laktacji.

Estrogen a uroda i wyższe libido

Estrogeny to obok progesteronu kluczowe hormony płciowe u kobiet. Odgrywają one główną rolę w cyklu owulacyjnym, szczególnie w pierwszej jego połowie, powodując odbudowę błony śluzowej macicy i przygotowując ją tym samym do zagnieżdżenia się zarodka. Estrogeny to jednak nie tylko cykl owulacyjny. Odpowiadają także za wykształcenie się III-rzędowych cech płciowych u kobiet, a więc typowej budowy ciała oraz owłosienia. Co więcej, regulują sferę psychiczną i zachowania seksualne, zwiększając popęd oraz libido. Z tego względu kobiety największą ochotę na seks mają w pierwszej połowie cyklu, kiedy to wydzielanie estrogenów jest największe.

Relaksyna a stawy

Relaksyna jest hormonem odgrywającym znaczącą rolę w trakcie całej ciąży. Zgodnie z nazwą wpływa miorelaksacyjnie na mięśniówkę macicy, hamując jej skurcze. Oddziałuje także na tkankę łączną znajdującą się m.in. w obrębie spojenia łonowego, rozluźniając ją, co ma kluczowy wpływ na przechodzenie dziecka przez kanał rodny w trakcie trwania akcji porodowej. U kobiet relaksyna produkowana jest przez ciałko żółte oraz błonę śluzową macicy, określaną jako doczesną. Co ciekawe, w niewielkich ilościach syntetyzowana jest również u mężczyzn przez prostatę.

Wysoki progesteron a bezpieczeństwo dziecka

Progesteron, jak zostało to już wcześniej wspomniane, odgrywa ważną rolę w utrzymaniu ciąży. Z tego względu jego stężenie znacząco wzrasta w krótkim czasie po zapłodnieniu. Progesteron na początku ciąży produkowany jest przez ciałko żółte, natomiast przez pozostały czas jej trwania syntetyzowany jest przez łożysko.

Wśród funkcji progesteronu wymienia się m.in.:

• zmniejszenie ilości receptorów dla oksytocyny na mięśniówce macicy, co pośrednio hamuje samoistną czynność skurczową tego narządu;
• niwelowanie odpowiedzi układu immunologicznego matki na płód;
• stymulację macicy do produkcji składników odżywczych dla rozwijającego się zarodka;
• przygotowanie gruczołów piersiowych do podjęcia laktacji.

Wysoki poziom progesteronu jest zatem kluczowy do utrzymania ciąży.

Melanina a ciemna kresa na brzuchu i ciemne brodawki

Jedne z bardziej charakterystycznych zmian w przypadku kobiet ciężarnych dotyczą skóry. Dochodzi do nich w wyniku zwiększonej produkcji MSH, a więc melanotropiny produkowanej przez przedni płat przysadki, a także estrogenów. Oba te związki bezpośrednio oddziałują na melanocyty, pobudzając je do produkcji melaniny. W związku z tym dochodzi do powstawania następujących zmian w obrębie skóry kobiety ciężarnej:

• po upływie ok. 8 tygodni od zapłodnienia ma miejsce powiększenie się gruczołów sutkowych wraz z następowym ciemnieniem obwódek piersiowych, przebarwieniem brodawek, a także powiększeniem gruczołów łojowych brodawki w postaci tzw. guzków Montgomery’ego;
• pojawienie się tzw. kresy brunatnej, a więc linijnego przebarwienia biegnącego od pępka do spojenia łonowego;
• ok. 16. tygodnia ciąży zauważyć można charakterystyczne przebarwienia obejmujące policzki, czoło oraz nos kobiety. Zjawisko to określane jest jako ostuda ciężarnych. Zmiany skórne mogą nasilać się po ekspozycji na słońce.

Rodzące się przywiązanie względem dziecka a poziom oksytocyny

Oksytocyna jest hormonem produkowanym przez podwzgórze oraz magazynowanym w tylnym płacie przysadki. Bierze ona bezpośredni udział w akcji porodowej, stymulując macicę do skurczów. Co więcej, powoduje również obkurczanie macicy po porodzie, tamując tym samym w naturalny sposób krwawienie z dróg rodnych. Bierze istotny udział w laktacji, gdyż do jej produkcji dochodzi w momencie drażnienia mechanoreceptorów umieszczonych na brodawkach. Ich stymulacja pobudza przysadkę do uwalniania oksytocyny, a tym samym powoduje wypływanie mleka z gruczołów sutkowych. Ponadto karmienie w trakcie kangurowania istotnie hamuje krwawienie poporodowe właśnie ze względu na znaczny wzrost poziomu oksytocyny we krwi w trakcie tej czynności. Oksytocyna uznawana jest również za hormon przywiązania. To ona powoduje pojawienie się więzi między kobietą a dzieckiem, ale również między partnerami. Bierze także znaczący udział w orgazmie.

Zmienność nastroju a poziom kortyzolu

Zmiany hormonalne w ciąży dotyczą również kory nadnerczy, która produkuje mineralokortykosteroidy, glikokortykosteroidy, a także androgeny. Hormonem stresu bywa nazywany kortyzol, a więc hormon zaliczany do glikokortykosteroidów. Odpowiada on w organizmie człowieka za szereg funkcji, przez co wpływa na działanie niemal każdego układu w ciele. Jego produkcja regulowana jest przez podwzgórze, za pośrednictwem kortykoliberyny, oraz przysadkę mózgową, za pośrednictwem ACTH (kortykotropina), a więc hormonu adrenokortykotropowego. W trakcie trwania ciąży, wraz z wiekiem ciążowym, sukcesywnie zwiększa się we krwi ciężarnej stężenie ACTH. Wpływa to pośrednio na ilość produkowanego kortyzolu, znacząco zwiększając jego stężenie we krwi ciężarnej. Nie dochodzi jednak, jak mogłoby się wydawać, do wielu zmian charakterystycznych dla nadprodukcji kortyzolu. Wynika to z tego, że jednocześnie nawet 3-krotnemu zwiększeniu ulega synteza białek wiążących kortyzol. Z tego względu hormon ten wiąże się z białkami, a wolna frakcja zwiększa się nieznacznie. Nie zmienia to jednak faktu, iż jego zwiększona ilość we krwi może powodować różnego rodzaju wahania nastroju u kobiety.